Hybrydy międzygatunkowe nie są wyłącznie wymysłami literatury lub kina science-fiction. Takie zjawisko zachodzi także w naturze i wcale nie jest takie rzadkie jak mogłoby się wydawać, a jego efektem może być powstanie nowych gatunków. Do jednych z najciekawszych krzyżówek należy żubroń – połączenie żubra z bydłem domowym.
- Hybrydy
- Historia powstania żubronia, wygląd i biologia
- Jak wygląda żubroń?
- Kto za tym wszystkim stoi?
- Żubroń – skąd nazwa?
- Żubroń, czyli zwierzę użytkowe
Hybrydy
Mieszańce międzygatunkowe obserwowane są najczęściej w przypadku ptaków. Dotychczas stwierdzono, że około 10% z ponad 10 tysięcy gatunków krzyżuje się z innymi, przy czym najczęściej dotyczy to kaczek (Anatidae) i gęsi (Anserinae). Do najbardziej znanych hybryd powstałych w sposób naturalny (tzw. bastardy) należą: skrzekot (cietrzew i głuszec), żaba wodna (żaba śmieszka i żaba jeziorkowa), mieszańce orlika krzykliwego i grubodziobego, muchołówki białoszyjej i żałobnej oraz żubr. Zgadza się, żubr okazuje się być hybrydą samca wymarłego żubra pierwotnego (prażubra) z krową tura, czyli przodkiem bydła domowego, która narodziła się 120 tysięcy lat temu. Naukowcy sugerują nawet, że to dzięki temu właśnie zjawisku gatunek ten przetrwał do dziś, gdyż był lepiej przystosowany do zmieniających się warunków klimatycznych powodujących ustępowanie zlodowacenia (interglacjał), co pociągnęło za sobą zajmowanie nowych terenów przez lasy oraz silnej presji ludzkich myśliwych. To najprawdopodobniej ludzie zapędzili żubry do lasu. Bowiem jak dowodzą najnowsze badania ich diety, są bardziej związane z terenami otwartymi. W ciągu całego roku rośliny zielne i trawy stanowią podstawę ich wyżywienia, a udział drzew i krzewów zazwyczaj nie przekracza 10%. Przejdźmy teraz do mieszańców stworzonych ręką człowieka, gdyż tych także nie brakuje. Ludzie przyczynili się do stworzenia, np. muła (klacz konia domowego i ogier osła domowego), świniodzika (dzik i świnia domowa), lygrys (lew i tygrysica), czy beefalo (bizon i bydło domowe), a lista ta jest znacznie dłuższa.
Historia powstania żubronia, wygląd i biologia
To co stało się z żubrem raz w naturze, powtórzyło się znacznie później, tym razem całkowicie za sprawą człowieka. Nie powinno to dziwić, gdyż nawet w warunkach sztucznych rozmnażanie tych zwierząt nastręcza nie lada trudności. W Puszczy Białowieskiej, gdzie żubry i wolno wypasane w lasach i na polanach krowy, żyły ze sobą przez dziesięciolecia i nigdy nie dochodziło do ich krzyżowania się. Aby do tego doszło stosuje się specjalnie wyselekcjonowane młode byki żubra, które chętniej niż starsze osobniki pokrywają krowy bydła domowego. Jednak i one nie zawsze są zainteresowane krowami nie swojego gatunku. Warto tutaj wyjaśnić dlaczego w krzyżowaniu żubrów i krów stosuje się zazwyczaj następujący układu zwierząt rodzicielskich: ojciec jest żubrem, a matka krową, choć możliwe są także odwrotne. Wynika to z bardzo praktycznego powodu – powszechnego dostępu do krów bydła domowego, które może zapładniać jeden żubr. Jeśli dojdzie do zapłodnienia poród cieląt żubroni jest dość skomplikowany i wymaga udziału weterynarza, a często zastosowania cesarskiego cięcia, szczególnie, gdy rodzą się byczki, których masa ciała może przekroczyć znacznie ponad 50 kg. Są one początkowo dość wrażliwe i często padają na skutek niewydolności oddechowej lub sercowo-naczyniowej. Choć ogólnie są to zwierzęta cechujące się dużą wytrzymałością na niekorzystne warunki atmosferyczne, które nie wymagają żadnych zimowych schronień i niezwykłą zdrowotnością, gdyż są odporne na większość chorób nękających bydło domowe.
Jak wygląda żubroń?
Jak można się domyślić wygląd żubroni to mieszanina cechu obu gatunków. Potomstwo żubrów i bydła domowego posiada masywną sylwetkę charakterystyczną dla ojców, ale bardziej proporcjonalną, bez tak dużej różnicy pomiędzy częścią przednią a zadem i głowę najczęściej w zarysie podobną do matek z typowymi dla nich mniejszymi rogami. Umaszczenie dość zmienne, ale zwykle czarnobrunatne, czarno lub płowo rude, zwykle z wąskimi podłużnymi czarnymi pasami na grzbiecie i bokach ciała. Żubronie są jednak znacznie większe i masywniejsze od form wyjściowych, gdyż mogą osiągać masę dochodzącą do 1030 kg w przypadku byków (żubr do 920 kg) i 880 kg w przypadku krów (żubr do 640 kg).
Kto za tym wszystkim stoi?
Doświadczenia nad krzyżowaniem byka żubra i krów bydła domowego zapoczątkował w połowie XIX wieku Polak, Leopold Walicki, w swoim majątku Wilanowo koło Grodna. Celem, którym mu przyświecał było stworzenie silnego bydła roboczego, odznaczającego się znacznymi przyrostami masy mięśniowej (cecha bydła domowego), osiąganymi nawet przy bardzo słabej jakościowo paszy (cecha żubra).
Nie bez znaczenia był fakt, że bastardy osiągają ogromne rozmiary przewyższające znacznie formy wyjściowe (bydło i żubry). Walicki pierwszego żubronia uzyskał w 1847 roku, a łącznie do 1859 roku udało mu się wyhodować 15 osobników. Poza tym sukcesem, miał jeszcze jeden, polegający na stworzeniu pierwszego płodnego samca w pierwszym pokoleniu, co zdarza się niezwykle rzadko (zazwyczaj takie byki są bezpłodne). Jednak informacja na ten temat uważana jest przez współczesnych badaczy za mało wiarygodną. Eksperyment przerwały zmiany ustrojowe, które spowodowały, że majątek Walickiego został przejęty przez władze rosyjskie, a on sam został aresztowany. Nie wiadomo jakie były dalsze losy żubroni z jego gospodarstwa.
Żubroń – skąd nazwa?
Nie od początku bastardy żubrów z bydłem domowym nosiły nazwę żubroni. Stało się tak dopiero w 1969 roku, po tym jak dwutygodnik „Przekrój” ogłosił konkurs na nazwę dla mieszańców obu tych gatunków. Czytelnicy zgłosili setki propozycji, ale zwyciężyła nazwa „żubroń”. Przyczyniło się to do wprowadzenia bardziej precyzyjnej nomenklatury w hodowli tych zwierząt. Żubroniami zaczęto nazywać potomstwo z pierwszego pokolenia (F1), bez względu na to, który gatunek był ojcem czy matką. Taką samą nazwę noszą również osobniki po skrzyżowaniu byka bydła domowego z matką będącą żubroniem (mieszaniec wsteczny, pokolenie potomne F2). Jednakże gdy ojcem jest żubr, a matką krowa żubronia, wówczas takie potomstwo nazywa się żubroidami (F2).
Żubroń, czyli zwierzę użytkowe
Do tworzenia nowej użytkowej rasy bydła, będącej krzyżówką żubra z bydłem powrócił w 1958 r. profesor August Dehnel, twórca i kierownik Zakładu Badania Ssaków PAN w Białowieży. Jego głównym celem było zbadanie mechanizmów dziedziczenia, płodności bastardów i bujności cech hybryd (heterozja). Miało to na celu usprawnić hodowlę zwierząt, które dostarczałby niewielkim nakładem kosztów i pracy mięsa, mającego zaspokoić potrzeby ludności w czasach PRL-u. W tym celu rozpoczęto dalszą komercyjną hodowlę tych zwierząt w kilku ośrodkach w kraju: PGR Rzepin, PGR Łękno i Państwowy Zakład Unasienniania Zwierząt w Myśliborzycach. Do tworzenia żubroni wykorzystywano byki żubrów i krowy rasy polskiej czerwonej i nizinnej czarno-białej. Do 1984 roku uzyskano prawie 550 zwierząt z różnych pokoleń, w tym 253 z pokolenia pierwszego (F1). Otrzymanie ta dużej liczby zwierząt było możliwe poprzez opracowanie skutecznej metody inseminacji, której twórcą był Edward Sumiński. Nie dość, że za sprawą specjalnej diety spowodował, że byki żubrów były aktywne seksualnie przez cały rok (w naturze występuje jej spadek w okresie budowy zimowej okrywy włosowej), to jeszcze zaczął pobierać nasienie od zapładnianych krów, aby mieć materiał do inseminacji. Jego metoda okazał się tak skuteczna, że zainteresowali się nią Niemcy, Włosi, Szwedzi i Rosjanie. Ci ostatni próbowali nawet nauczyć się tej metody od samego twórcy, ale ponieśli porażkę. Ponownie zmiany ustrojowe spowodowały, że na początku lat 1990. doświadczenie zakończono, a 56 jałówek z pierwszego pokolenia sprzedano do Stacji Badawczej w Popielnie należącej obecnie do Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie. Losy pozostałych osobników są nieznane, ale najprawdopodobniej trafiły na ubój.
Do tematu tworzenia żubroni powrócono w 2005 roku w Wielkopolsce w Gospodarstwie Rolnym Karolew Sp. z o o. W proces ten zaangażował się jej prezes, Henryk Ordanik, wcześniej związany z PGR Łękno i Edward Sumiński, którzy stworzyli istniejące do dziś niewielkie stado żubroni. Interesującym faktem jest to, że ojcem pierwszego urodzonego w tym gospodarstwie byka, Lwa, był żubr, który padł 30 lat wcześniej. Było to możliwe dzięki zachowaniu jego nasienia przez Sumińskiego.
Jak na razie nie widać jednak możliwości hodowli żubroni na szerszą skalę. Każda z podjętych prób zakończyła się ostatecznie jej likwidacją. Choć żubronie mają ogromny potencjał jak zwierzę mięsne, ze względu na duże przyrosty na słabej jakości paszy, a ich mięso zawiera mniej tłuszczu niż wołowina, wydaje się, że obecne rasy bydła domowego są bardziej atrakcyjne dla hodowców. Mimo, iż nie wymagają żadnej infrastruktury za wyjątkiem ogrodzonych pastwisk, nic nie wskazuje na to, by miały stanowić coś więcej niż ciekawostkę. Co jest dobre z przyrodniczego punktu widzenia, gdyż niekontrolowane tworzenie hybryd może być dużym zagrożeniem dla czystości gatunku. Takie zjawisko potwierdzono w przypadku stada bizonów w Custer State Park, gdzie badania genetyczne potwierdziły domieszkę genów bydła domowego. Najprawdopodobniej wśród czystych zwierząt stada założycielskiego znajdował się mieszaniec wsteczny, który zewnętrznie był nierozróżnialny od czystych genetycznie bizonów.
Bibliografia
- Krasińska M. 1988. ; “Hybrydy żubra i bydła domowego. ”; PAN ZBS Ossolineum.;
- Krasińska M., Krasiński Z. A. 2017. ; “Żubr. Monografia przyrodnicza. Wydanie drugie, zaktualizowane i rozszerzone. ”; Chyra.pl, Białowieża.;
- Szklarska- Meller A. 2015. ; “W Karolewie wszystko jest na opak. A jednak… rośnie. ”; Głos Wielkopolski, 16 czerwca.;
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS