Zespół policystycznych jajników. Jak powinna wyglądać dieta chorujących na PCOS?

Niestety, przyczyny PCOS wciąż nie są znane – wiadomo jednak, że na powstawanie zaburzenia wpływają zarówno czynniki hormonalne, genetyczne, jak i środowiskowe. Aby PCOS zostało rozpoznane, konieczne jest spełnienie dwóch z trzech kryteriów: brak lub rzadkie występowanie owulacji, torbiele w jajnikach widoczne na obrazie USG, podwyższony poziom męskich hormonów płciowych (hiperandrogenizm).

Objawy zespołu policystycznych jajników nie są jednoznaczne, co dodatkowo utrudnia postawienie diagnozy, a rozpoznanie schorzenia zazwyczaj trwa dość długo. Do objawów należą m.in.: zaburzenia miesiączkowania, otyłość, insulinooporność, trądzik, nadmierne owłosienie ciała, łysienie typu męskiego (na szczycie głowy i w okolicy czołowo-skroniowej) oraz niepłodność. Zespół policystycznych jajników jest najczęstszą przyczyną niepłodności u kobiet, zwiększa również ryzyko chorób sercowo naczyniowych oraz zespołu metabolicznego. Ważne więc, aby leczenie zostało podjęte jak najszybciej.

Zespołowi policystycznych jajników często towarzyszy nadwaga – schorzenie to sprzyja bowiem otyłości i utrudnia odchudzanie. Odpowiednio dopasowaną dietą, zwłaszcza w połączeniu z regularną aktywnością fizyczną, możesz pozytywnie wpłynąć na utratę masy ciała. Dietę w PCOS determinuje również współwystępowanie insulinooporności, dlatego jedną z podstawowych zasad jest unikanie posiłków, które przyczyniają się do gwałtownego wzrostu glukozy we krwi, sprzyjając wyrzutom insuliny. Warto więc stosować dietę o niskim indeksie glikemicznym.

Co wpływa na indeks glikemiczny (IG) posiłków?

·         Stopień rozdrobnienia: im bardziej rozdrobniony produkt, tym wyższy jego IG. Lepszą propozycją będą więc płatki owsiane niż np. kasza manna albo cały owoc niż sok czy koktajl.

·         Stopień rozgotowania (stopień żelatynizacji skrobi): im bardziej rozgotowana skrobia, tym wyższy IG produktu – znacznie lepsze będą więc kasze, ryże i makarony w wersji al dente.

·         Zawartość tłuszczu i białka: tłuszcze mają zerowy indeks glikemiczny, natomiast białko obniża IG posiłku, opóźniając opróżnianie żołądka. Lepszym wyborem będzie zatem zbilansowany posiłek, zawierający obok węglowodanów tłuszcze i białko, niż ten złożony z samych węglowodanów.

·         Zawartość błonnika: błonnik sprawia, że posiłek jest dłużej trawiony, a tym samym odznacza się niższym IG. Lepszą opcję stanowią więc gruboziarniste kasze (np. pęczak, gryczana) zamiast drobnoziarnistych (np. manna, kuskus) i razowe pieczywo zamiast jasnego.

·         Stopień dojrzałości owoców: im bardziej dojrzałe owoce, tym więcej cukru zawierają i tym wyższy ich IG. Lepszym wyborem będą owoce twardsze, mniej dojrzałe [1].

Kolejna kwestia to zwiększenie ilości warzyw w diecie, co nie tylko pomoże zachować właściwy poziom glukozy, lecz także utrzymać odpowiednią masę ciała. Warzywa stanowią największe źródło rozpuszczalnego błonnika, który utrzymuje właściwy poziom cukru i insuliny. Dobrze, jeśli będziesz dodawać je do każdego posiłku.

Jak widzisz, dieta stanowi nieodłączny element leczenia PCOS. O czym jeszcze warto pamiętać? Zrezygnuj lub znacznie ogranicz cukier, wybierając jego zdrowsze zamienniki. Pamiętaj, że źródłem cukru w diecie są także owoce – wybieraj te z jego mniejszą zawartością, np. borówki, porzeczki, jabłka, morele, truskawki czy maliny. Zmniejsz ogólną kaloryczność diety, a codzienne menu opieraj na nieprzetworzonych produktach. Unikaj natomiast produktów bogatych w izomery trans, cukry proste i rafinowane węglowodany (m.in. słodycze, białe pieczywo i makarony, żywność typu fast food, gotowe sosy w torebkach).

Czy suplementacja jest potrzebna?

Suplementacja w PCOS nie jest wymagana, jednak może ułatwić utratę masy ciała i pozytywnie wpłynąć na płodność. Do suplementów zalecanych w PCOS należą:

·         Witamina D – według badań jej niski poziom może mieć związek z wystąpieniem PCOS. Jej właściwe stężenie w organizmie może przywrócić prawidłowe cykle menstruacyjne oraz zwiększyć szansę na zajście w ciążę [2].

·         Cynk – suplementacja cynkiem może zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, którym obarczone są kobiety z PCOS [3].

·         Kwas foliowy, inozytol, N-acetylocysteina: suplementacja może pomóc przywrócić prawidłowe cykle menstruacyjne.

·         Kwasy omega-3: ich suplementacja może sprzyjać poprawie profilu androgenów w PCOS.

Pamiętaj, że suplementacja powinna być dopasowana do potrzeb Twojego organizmu i przeprowadzona pod okiem specjalisty.

1.        Bean A., Żywienie w sporcie. Kompletny przewodnik, Zysk i S-ka, Poznań, 2008: 38.

2.        Firouzabadi Rd, Aflatoonian A, Modarresi S, Sekhavat L, MohammadTaheri S., Therapeutic effects of calcium & vitamin D supplementation in women with PCOS, Complement Ther Clin Pract. 2012 May;18(2):85-8.

3.        Amini L, Tehranian N, Movahedin M, Tehrani FR, Ziaee S, Antioxidants and management of polycystic ovary syndrome in Iran: A systematic review of clinical trials, Iran J Reprod Med. 2015 Jan; 13(1): 1-8.