Podobnie było z daniami wigilijnymi?
– Tak, widać to dobrze w polskich książkach kucharskich, które stały się popularne w II połowie XIX wieku. Maria Marciszewska, autorka książki kucharskiej „Kucharka szlachecka” z II połowy XIX wieku, pisała, że klasycznym menu wigilijnym na polskich stołach powinna być zupa migdałowa z ryżem i rodzynkami, barszcz z uszkami albo zupa rybna z farszem, szczupak na szaro w kwasie z cytryną i rodzynkami, okonie posypane jajami, szczupak na żółto zimny w szafranie i rodzynkach, karp cały na zimno z rumianym sosem i rodzynkami, pasztet z chucherek, czyli rybich wątróbek w cieście francuskim, galareta albo kisiel, suszenina ze śliwek, wisien i gruszek, a zamiast chleba strucle na migdałowym lub makowym mleku. Nasza kuchnia ziemiańska była więc kosmopolityczna.
Rzeczywiście, sporo przypraw i składników pochodzących z odległych krajów. Ale też bardzo dużo ryb…
– Tak, ryb jadło się u nas zawsze bardzo dużo i na co dzień, i na Wigilię. Ich popularność związana była z tym, że w dawnej Polsce niemal połowa dni w roku była postna. Post na Wigilię był szczególnie ważny, ale szlachta umiała obejść ograniczenia, na przykład w okolicach Krakowa jadało się zupę rybną z klopsikami z cielęciny, tłumacząc, że to na pamiątkę wołów, które zjawiły się w stajence. Dlaczego w Wigilię można było jeść ryby, a mięsa nie?
Skąd ten zakaz?
– Wytłumaczenie kiedyś było takie, że czerwone mięso jest symbolem sytości, radości i tężyzny, dlatego kłóci się się z ideą poszczenia, czyli umartwiania się. Z kolei białe mięso ryb postrzegane było jako mało sycące i zimne, kojarzące się właśnie z postem. Ryba jest też symbolem chrześcijaństwa. Dlatego ryby zaczęły królować na stołach w Wigilię.
Polacy mieli kiedyś jakieś ulubione gatunki ryb, jak dzisiaj karp?
– Nie, była bardzo wielka różnorodność ryb, które się jadało w Wigilię, od sandaczy po okonie czy pstrągi. Tradycja łowienia i hodowli ryb jest w Polsce bardzo długa. Koło Krakowa są stawy rybne, które powstały za czasów królowej Bony. Ryby stamtąd trafiały m.in. w Wigilię na Wawel. Karpie też się jadło, ale tylko jako jedną z wigilijnych propozycji. Zdecydowanie więcej ryb było na stołach ziemiańskich, szlacheckich czy u bogatych mieszczan niż na chłopskich. Chłopi mieli dostęp do ryb tylko wtedy, kiedy wieś była położona nad rzeką. Jeziora i stawy były zazwyczaj własnością pańską i trzeba było za rybę słono płacić. Tak czy inaczej, królowanie karpia to sprawa całkiem niedawna.
A skąd wzięła się w Wigilię tradycja jedzenia maku?
– Każda potrawa jedzona w Wigilię ma swoją symbolikę. Kiedyś uważano, i dzisiaj też się w to wierzy, że Wigilia to czas magiczny. Podczas niej może się zadecydować, jaki będzie następny rok, może zapewnić urodzaj i obfite zbiory. Dlatego na każdym stole, chłopskim czy ziemiańskim, nie mogło zabraknąć nasion – jedzono orzechy, siemię lniane i właśnie mak. Ale nie tylko dlatego – mak jest też symbolem kontaktu z zaświatami, podobnie jak dodatkowy talerz na stole.
To nie chodziło o zabłąkanego wędrowca?
– Kiedyś ludzie mieli na myśli raczej wędrowca z zaświatów, na przykład duszę zmarłego członka rodziny, który przyszedł świętować z bliskimi. I mógł zechcieć pozostać przez całe święta, dlatego aż do Trzech Króli nie można było w domu szyć czy prząść, żeby nie skrzywdzić ducha, który gdzieś mógł się schować. Jednak nie zapominano o zabezpieczaniu się przed złymi duchami, które też mogły zawędrować do domu w Wigilię, dlatego w chłopskich domach pod stołem ukryta była siekiera.
Mak też kojarzono z duchami?
– Tak, bo od zawsze wiedziano, że jak ktoś naje się dużo maku albo wywaru z niego, to mocno śpi. A sen przecież od zarania dziejów uważany jest za pomost pomiędzy światem żywych i umarłych. Dlatego też w wielu domach je się w Wigilię kutię z makiem, która pierwotnie, u Słowian, była tradycyjną potrawą podawaną na stypie, podobnie jak inne potrawy z makiem. Dziś jadamy jeszcze makowce i makiełki, nie pamiętając już o związanych z nimi wierzeniach. Na deser jemy często pierniki.
Czy to też stary zwyczaj?
– Bardzo stary! Pierniki pojawiały się na polskich stołach już w XIII wieku, a katarzynki staropolskie są robione od 1640 roku. Ciastka te jedzono w Wigilię też nie bez powodu. Pierniki mają bardzo dużo ziół i przypraw, które miały pobudzać apetyt i przynosić zdrowie. Taką symbolikę miał też dodawany do nich miód. I dzisiaj wierzymy, że dobrze służy zdrowiu. A w Wigilię najlepiej zjadać go właśnie w pierniczkach i piernikowym cieście, jak robiły to pokolenia naszych przodków od setek lat.
Zobacz także: Nie masz pomysłu na prezent? Marcin Meller radzi co kupić pod choinkę
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS