UM Olkusz: 81. rocznica Krwawej środy

Dzisiaj przypada 81. rocznica Krwawej Środy – dramatycznego wydarzenia, jakie miało miejsce w Olkuszu w 1940 roku. Z tej okazji przedstawiciele władz miasta złożyli wiązanki kwiatów pod płytą pamiątkową na olkuskim rynku. W imieniu władz miasta wiązankę kwiatów złożyli Jolanta Motyczyńska, Zastępca Burmistrza ds. Komunalnych oraz Henryk Gamrat Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej Olkusza. W imieniu mieszkańców Osiedla Młodych kwiaty złożył Jan Durański, przewodniczący zarządu osiedla.

– Wydarzenia, które przeszły do historii jako Krwawa środa, były pierwszą masową akcją pacyfikacyjną na terenie Olkusza i ziemi olkuskiej, do jakiej doszło podczas okupacji. Był to dla naszej ojczyzny i dla naszego narodu straszny czas. Powinniśmy pamiętać o tym wydarzeniu i ofierze, jaką złożyli nasi przodkowie, abyśmy mogli żyć w wolnym kraju. – mówi burmistrz Roman Piaśnik.

Dwudziestu straconych

Krwawą Środę poprzedziły wydarzenia, do jakich doszło w nocy z piętnastego na szesnastego lipca 1940 roku, kiedy do położonej na Parczach wilii doktora Juliana Łapińskiego wtargnął włamywacz. Zaskoczony przez zakwaterowanego tam niemieckiego funkcjonariusza oddał w jego kierunku śmiertelny strzał. W odwecie 16 lipca Niemcy rozstrzelali na Parczach dwudziestu Polaków, piętnastu osadzonych w Mysłowicach więźniów i pięciu olkuszan. Potem spalono dom doktora Łapińskiego.

Krwawa środa

Dalszym ciągiem akcji odwetowej były wydarzenia, do jakich doszło niespełna dwa tygodnie później. W nocy z 30 na 31 lipca 1940 roku miasto zostało otoczone kordonami policji, SS i żandarmerii. Już od około godziny 3 w nocy wywlekano z domów wszystkich mężczyzn w wieku od 14 do 55 lat. Zostali spędzeni na rynek olkuski oraz na place przy szkole powszechnej (obecnie Szkoła Podstawowa Nr 1) i Kasie Chorych (obecnie Starostwo Powiatowe), szkole rzemieślniczej (obecnie Zespół Szkół Nr 1), a także na rynek czarnogórski (obecnie Skwer) i pusty plac pomiędzy ulicą Żuradzką i linią kolejową. Tam byli bici, maltretowani i poniżani przez Niemców. Ze szczególnym okrucieństwem traktowano olkuskich Żydów. Podczas próby ucieczki został zastrzelony Tadeusz Lupa, pracownik olkuskiego magistratu. Ciężko pobity został olkuski Żyd nazwiskiem Majer, posiadający obywatelstwo USA. Według niektórych relacji został zabity. Około dwunastu ciężko pobitych mieszkańców Olkusza wywieziono do więzienia w Sosnowcu. Akcja zakończyła się około godziny 14-15. Jak wynika z relacji, część ofiar Krwawej środy zmarło w następnych dniach.

Oddajmy głos uczestnikom tych tragicznych wydarzeń.

„W czasie marszu gestapowcy bili nas kolbami, potem kazali się położyć twarzą do ziemi i tak leżących deptali (…). Mnie oprawcy bili sztachetą i rozerwali mi powiekę, więc oko wyszło mi i musiałem je przytrzymać ręką.” – wspominał olkuszanin Stanisław Krzykawski , uczestnik tych wydarzeń.

„Leżeliśmy twarzą do ziemi. Ręce założone z tyłu. Twarz musiała być podparta nosem o ziemię. Jeśli któryś z mężczyzn kładł na ziemi policzki – Niemiec kopnięciem w głowę lub wprost w twarz przywracał go do porządku. Przyprowadzono partię Żydów. Poczęto znęcać się nad nimi w tak okrutny sposób, że pióro najzdolniejszego pisarza nie byłoby w stanie odtworzyć tych bestialskich zbrodni.” – relacja olkuszanina Henryka Osucha – uczestnika tych wydarzeń.

Fot. arch. Muzeum Regionalne PTTK w Olkuszu

W ubiegłym roku, w ramach obchodów 80. rocznicy Krwawej środy, dzięki współpracy Urzędu Miasta i Gminy w Olkuszu z krakowskim oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej, została opracowana i wydana drukiem broszura „Krwawa środa 1940 w Olkuszu (wybór źródeł)”. Na 30 stronach broszury, poza krótkim wprowadzeniem można zapoznać się z kilkunastoma relacjami ofiar i świadków tych tragicznych wydarzeń. W broszurze zostały także zamieszczone archiwalne fotografie ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w Olkuszu. Broszurę w formie pliku pdf można pobrać tutaj.

Zachęcamy także do obejrzenia filmu poświęconego Krwawej środzie, jaki przed kilkoma laty został zrealizowany przez Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Olkuszu. Link do filmu.