Turkusowa woda kojarzy się nam z wakacyjną beztroską tropikalnych plaż, gdzie słońce z łatwością penetruje czystą morską wodę. Jako kolor turkus jest bowiem melanżem błękitu i jasnej zieleni; jako kamień szlachetny może w rzeczywistości przyjmować fantastycznie odcienie od jasnoniebieskiego po szarozielony. Czym jeszcze jest nas w stanie zachwycić turkus?
- Skąd się biorą turkusy?
- Historia turkusu
- Właściwości turkusu
- Zastosowania turkusu
- Symboliczne znaczenie turkusu
- Dla kogo turkus?
Z geologicznego punktu widzenia turkus jest rzadkim minerałem należącym do grupy fosforanów. Dokładniej, jest uwodnionym fosforanem miedzi i glinu zapisywanym w formie dość skomplikowanego wzoru chemicznego: CuAl6(PO4)4(OH)8·4H2O. Niewiele ze szlachetnych kamieni jest tak dobrze poznanych i tak charakterystycznych, że trafiły już do międzynarodowego słownika barw i odcieni. Językoznawcy uważają wręcz, że tylko złoto, srebro i miedź wykorzystywane są częściej do określania barw!
Skąd się biorą turkusy?
Zdaniem naukowców turkusy formują się co najmniej na kilka sposobów. Najczęściej są efektem wietrzenia skał zawierających miedź, np. chalkopirytu lub azurytu. Zdarza się też, że hydrotermalne płyny wypłukują miedź z sąsiednich minerałów, która następnie osiada w skondensowanej formie porfirów w szczelinach skalnych. Ważną rolę w tym procesie odgrywa obecność glinu oraz ciepły, suchy klimat, a także sąsiedztwo takich minerałów jak limonit, ałunit czy wodorotlenki żelaza. Żyły turkusu powstają stosunkowo blisko powierzchni – na głębokości zaledwie ok. 20 m, co znacznie ułatwia ich wydobycie. Turkusy rzadko jednak formują jednak duże, wykształcone kryształy – zazwyczaj są dość zwartymi zlepkami mikrokryształów.
Największymi producentami turkusów na świecie są dziś Chiny oraz Tybet, które razem pokrywają 80% globalnej podaży. Turkusy z Chin są zwykle wyraziście niebieskie, podczas gdy te tybetańskie charakteryzują się zielonym odcieniem. Poza tym na uwagę zasługują złoża w Iranie eksploatowane już od ponad 2 tysięcy lat i przynoszące prawdziwie turkusowe kamienie oraz cenione ze względu na jakość złoża w USA, zwłaszcza w stanach Arizona i Newada. W Polsce niewielka ilość turkusów znajdowana jest na obszarze Dolnego Śląska.
Niestety, ze względu na ogromną popularność turkusu, rynek przesycony jest podróbkami z innych tańszych minerałów, a nawet plastiku i szkła!
Historia turkusu
Starożytne społeczeństwa rozrzucone po całym świecie już przed tysiącami lat zaczęły fascynować się turkusowymi kamieniami, które ze względu na płytkie położenie mogą być z powodzeniem wydobywane nawet ręcznie. Najwcześniejsze ozdoby z ich wykorzystaniem pochodzą z antycznego Egiptu i datowane są na ponad 6 tysięcy lat – wykorzystywano je m.in. do rytualnych pochówków faraonów. Źródłem kamieni były rozległe kopalnie na Półwyspie Synaj. Około 4 tysięcy lat temu turkusy wydobywali na pewno Persowie, którzy zdobili nimi wszystko od wielkich meczetów po eleganckie turbany. Aztekowie chętnie wyrabiali z turkusów zdobne mozaiki, maski, noże i tarczy. Opracowali oni nawet technikę łączenia niebieskich drobinek za pomocą naturalnych żywic lub wosku. Z kolei północnoamerykańscy Indianie, przede wszystkim Apacze i Navajo, wyrabiali z turkusów magiczne amulety mające pomagać w walce i łączyli je ze srebrem w przepiękną biżuterię.
Co ciekawe, współczesna nazwa turkusu to bezpośrednie odniesienie do Turcji, przez którą wiodły średniowieczne szlaki handlowe do Europy. Na Starym Kontynencie kamienie zyskały bowiem popularność dopiero w XIV w. wraz ze stopniowym upadkiem autorytetu Kościoła Katolickiego i wzrostem zainteresowania świecką biżuterią.
Gdy w XIX w. francuscy archeologowie zaczęli aktywnie zgłębiać tajemnice piramid egipskich odcień turkusu zyskał na niebywałej popularności w całej Europie, pojawiając się w modzie, sztuce, a nawet architekturze!
Właściwości turkusu
Jak już wyżej wspomniano, turkusy przyjmują najróżniejsze odcienie – najbardziej ceniony i pożądany jest wyrazisty niebieski przypominający letnie niebo. Ale w palecie tych niezwykle ciekawych kamieni znaleźć można również okazy bladoniebieskie, bladozielone, zielono-niebieskie, jabłkowo-zielone, żółtawe, a także zielonoszare.
Różnorodność ta spowodowana jest zwykle wymianą części atomów miedzi lub aluminium przez żelazo lub cynk. Charakterystycznymi cechami tych minerałów są całkowita nieprzejrzystość oraz szare, czarne lub brązowe żyłki, będące w rzeczywistości inkluzjami skały macierzystej. Owa matryca może być mniej lub bardziej wyrazista, ale generalnie najbardziej ceni się kamienie o subtelnej sieci żyłek. Takie jednolite turkusy wydobywa się na przykład w słynnej na całym świecie kopalni Sleeping Beauty w USA.
Wadą turkusów jest ich relatywna miękkość – w skali twardości Mohsa oceniane są zaledwie na 5-6. Można je z umiarkowaną efektywnością polerować, ale nabierają jedynie słabego, woskowatego blasku. Jedynym stosowanym rodzajem szlifu jest kaboszon o niskiej wypukłości. Niestety, turkusy nie są kamieniami przesadnie odpornymi – łatwo ulegają wpływowi światła słonecznego, kwasów i zasad, tracąc na twardości i trwałości. Mocno zniszczone kamienie kruszy się czasem w celu produkcji kolorowego kompozytu.
Zastosowania turkusu
Turkusy nie mają innego zastosowania poza ozdobnym. Po pierwsze więc, od stuleci wykorzystuje się je do rzeźbienia figurek i dekoracyjnych detali. Po drugie, są niezwykle cenionym surowcem biżuteryjnym przetwarzanym najczęściej na kaboszony i paciorki, które mogą występować samodzielnie lub w srebrnej oprawie. Po trzecie, wielu entuzjastów zbiera je do kolekcji kamieni szlachetnych, tak ze względu na czystą pasję, jak i walory estetyczne. Ponadto, nieregularne turkusy bywają również wykorzystywane do barwnych mozaik wraz z jaspisami, obsydianami i masą perłową.
Niestety, ze względu na niski poziom twardości turkusy podlegają dość wysokiemu ryzyku abrazji oraz uszkodzeń wskutek uderzenia. Stąd wielu jubilerów oprawia je raczej w fasety, które chronią kamień przed potencjalnym stykiem z innymi materiałami. W każdym przypadku biżuterię z turkusami należy jednak nosić i traktować z dużą ostrożnością i szacunkiem. Ponadto porowata powierzchnia łatwo wchłania wodę, pot, mydło czy tłuszcze, co może powodować wyraźną zmianę koloru kamienia. Stąd też czyszczenie należy przeprowadzać miękką ściereczką z delikatnym mydłem, a następnie wytrzeć lekko do suchości. Biżuterię przechowujemy w oddzielnych pudełkach lub na specjalnych wieszakach.
Tak jak większość współczesnych kamieni szlachetnych, turkusy poddawane są ponadto bardziej złożonej obróbce, która ma zwiększyć ich trwałość i poprawić walory estetyczne. W tym celu kamienie są woskowane i nacierane specjalnymi olejami, stabilizowane plastikiem lub wodnym szkłem oraz barwione pruskim błękitem dla zwiększenia intensywności niebieskich tonów. Najbardziej cenione pozostają jednak oczywiście naturalne turkusy poddawane jedynie szlifowaniu, zwłaszcza te odznaczające się ciekawym odcieniem.
Symboliczne znaczenie turkusu
Turkus uznawany jest za oficjalny kamień urodzinowy solenizantów z grudnia, symbol 11 rocznicy ślubu oraz kamień opatrznościowy dla trzech znaków Zodiaku: Wodnika, Byka i Strzelca. Poza tym, niemal od początku swojego wydobycia turkus postrzegany był jako kamień przynoszący szczęście, magiczny talizman ochronny, a nawet święty klejnot. Zmiana jego koloru interpretowana była jako przepowiednia niechybnego niebezpieczeństwa, choć dziś wiemy dobrze, że powodują ją przypadkowe kontakty kamienia z różnymi substancjami – wielu ludzi zdążyło się jednak najeść strachu z tego powodu!
Dziś turkusy asocjuje się głównie z nadzieją, intuicją oraz mądrością. Mają one pomagać nam uczyć się na błędach i rozpoznawać swoje omyłki, zapewniając jednocześnie umysłowy spokój i duchowe zrównoważenie. Wykorzystywane są do medytacji i przypisywane Czakrze Gardła, odpowiedzialnej za komunikację i zdolność do autoekspresji. Ponoć łagodzą rozkołatane emocje, wspomagają zaufanie i życzliwość, pomagają w dogłębnych refleksjach nad samym sobą. Zdaniem zwolenników leczenia kryształami turkusy mają być również korzystne przy zwalczaniu reumatyzmu, infekcji wirusowych i problemów żołądkowych. Uważa się także, że wspierają rozwój fizyczny i muskulaturę, łagodzą skurcze i mają przeciwzapalne oraz detoksyfikujące właściwości.
Dla kogo turkus?
Turkus poleca się przede wszystkim lekarzom, terapeutom, trenerom wokalnym, piosenkarzom i spikerom – ma dodawać odwagi i spokoju, a zarazem wzmacniać struny głosowe. Ponadto ma wspierać mentalnie osoby o zmiennych nastrojach, ze skłonnościami do paniki i histerii, a także wszystkich wrażliwych ludzi, których uczucia bardzo łatwo jest zranić. To doskonały prezent na początek nowej kariery lub koniec starej miłości!
Bibliografia
- mindat.org; “Turquoise”; data dostępu: 2021-05-21
- Hobart M. King; “Turquiose”; data dostępu: 2021-05-21
- Minerals.net; “The mineral turquoise”; data dostępu: 2021-05-21
- GeologyScience.com; “Turquoise”; data dostępu: 2021-05-21
- GIA; “Turquoise”; data dostępu: 2021-05-21
- International Gem Society; “Turquoise Value, Price, and Jewelry Information”; data dostępu: 2021-05-21
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS