Autorem artykułu jest Jacek Kamieniak
Niewielka miejscowość Hucisko leży na wschód od Gomunic przy drodze do Gorzędowa. Na północ od Huciska znajduje się niewysokie wzgórze, obecnie mocno zarośnięte krzewami i lasem. Prowadzi przez nie polna droga, wychodząca z centrum w miejscu, gdzie ulica ma charakterystyczny kształt V. Jeśli pojechać tą drogą niebawem okaże się, że teren na wzgórzu po jej obydwu stronach staje się bardzo urozmaicony. Jest tam wiele płytszych jak i całkiem głębokich dołów o stromych ścianach, ciągnących się na całym kopulastym szczycie wzniesienia. Występują też podziemne górnicze wyrobiska, przypominające groty czy jaskinie. Wiele osób popełnia błędy językowe czy terminologiczne mówiąc czy pisząc o tych podziemiach w ten sposób, albowiem terminy jaskinia, grota, pieczara dotyczą obiektów powstałych w sposób naturalny, a te naturalnymi nie są. Historia tego terenu jest długa i bardzo ciekawa.
Wzgórze w w Hucisku różni się w sensie geologicznym od innych w okolicy. Występuje tu wapień i piaskowiec. Źródła historyczne mówią, że jego pozyskiwanie rozpoczęto co najmniej na przełomie wieku dziewiętnastego i dwudziestego tworząc tutaj kamieniołom. Doktor Władysław Poliński, który badał środowisko przyrodnicze okolic Kamieńska w 1918 roku w swojej pracy pt. „Z fizyografii okolic Kamieńska (w piotrkowskiem).” wyd. Warszawa 1918 tak napisał o tym miejscu:
„Zbudowane są wyniosłości niemal wszystkie z piasków, żwirów, glin i iłów lodowcowych. Jedynie w Hucisku, 4 km na płd.-wschód od Kamieńska, występuje na zboczach kopulastego wzgórza wapień jurajski, a od przeszło 20 lat istnieją tu kamieniołomy. Odkrywki wapienne obrośnięte były aż do owej chwili lasem świerkowym, z którego dziś szczątek tylko na szczycie pagórka pozostał.”
Inna wzmianka z tej pracy dotycząca fauny Huciska jest następująca:
„Borsuk miał główną swę siedzibę w Hucisku aż do chwili eksploatacyi znajdujących się tam, podówczas zalesionych odkrywek wapiennych.”
Kamień wapienny z kamieniołomu w Hucisku używany był do budowy fundamentów, korpusów lub całych ścian okolicznych domów włościańskich, jak i dużo poważniejszych obiektów jakimi były wille letniskowe w pobliskich dzisiejszych Gomunicach, Kocierzowach czy dwór z zabudowaniami w Kletni.
Jak pisze Tomasz Kuźnicki w swej pracy „Z dziejów letnisk przy stacji Kamieńsk (Gomunice, Wielki Bór, Kocierzowy)” Radomsko 2017, odnotowanie omawianego kamieniołomu zwanego kopalnią kamienia wapiennego „Kamieńsk”, miało miejsce w 1903 r. Kopalnia była własnością kilku osób i zatrudniała 2 pracowników. W tym czasie wydobyto tu jedynie 65 sążni wapniaka. Sążnia stanowiła nie jednostkę miary wagowej, a niemetryczną jednostkę długości. Oscylowała w granicach 2 metrów – (źródło Księga Adresowa Przemysłu… na rok 1904, poz. 79, s. 88.)
Spójrzmy na fot. 1 . Jest to fragment wojskowej mapy Noworadomska Karte des Westlichen Russlands wydanej w 1915 roku. Na północ od dzisiejszego Huciska znajduje się szczyt wzgórza oznaczonego 239, a przy nim zaznaczono doły, wykopy.
Fot. 1
Kopalnia funkcjonowała jeszcze w międzywojniu pod nazwą „Hucisko”.
Nazwa kamieniołomu wywodziła się od klecińskiej huty szkła funkcjonującej w tym miejscu w XIX w. (źródło – MR w Radomsku, mapa sztabowa, sygn. H/646/03 lub H/766; T. Kuźnicki, Dzieje młynarstwa w Dobryszycach…, s. 292–293.) Foto 2 to mapa Wojskowego Instytutu Geograficznego z 1935 roku. Pojawia się już na niej nazwa miejscowości Hucisko, a na przedmiotowym wzgórzu symbol „Km” wg legendy oznaczający kamieniołom.
Spotkałem się z informacją ustną, że w czasie drugiej wojny światowej w podziemnych wyrobiskach kamieniołomu w Hucisku ukrywali się, czy też byli ukrywani Żydzi (którym w czasie okupacji niemieckiej groziła pewna śmierć z rąk okupanta), którzy ponoć przeżyli.
Historię kolejnych lat kamieniołomu w Hucisku przybliża film Wojciecha Antoniego Woźniaka „Historie porosłe trawą” z 2009 roku opublikowany na stronie youtube.com. Po drugiej wojnie światowej teren ten nazywany był przez miejscowa ludność „Kamieniem”. W tych trudnych powojennych latach, wobec olbrzymich braków surowców budowlanych, niesłychanie prymitywnymi metodami, praktycznie bez użycia techniki, nadal łamano i wydobywano stąd kamień wapienny do budowy domów i obejść gospodarskich. Jeszcze do niedawno można było znaleźć w okolicy wiele takich kamiennych budynków. Wg autora filmu wydobycie ustało do końca lat pięćdziesiątych. Na fot. 3 mapa Powiat Radomsko z 1962 roku wydana przez Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego Ludowego Wojska Polskiego. Widać na niej jak kamieniołom przez lata się rozrósł, jak bardzo poszerzyła się jego powierzchnia.
Z kamieniołomem w Hucisku wiąże się też powojenna historia żołnierzy Konspiracyjnego Wojska Polskiego (KWP) z oddziału pod dowództwem Wiesława Janusiaka pseudonim „Prawdzic”. Należeli do niego mieszkańcy Gorzędowa, Kamieńska i Huciska. W wyrobiskach starego kamieniołomu oddział przechowywał (ukrywał) swoją broń. Po wprowadzeniu ustawy amnestyjnej z marca 1947 roku, określającej zasady ujawniania podziemnej działalności, członkowie KWP ujawnili się i na rozkaz dowódcy W. Janusiaka „Prawdzica” wskazali miejsca ukrycia broni w nasypie kolejowym koło Gorzędowa (Władysław Możdżeń) oraz w pokamiennych wyrobiskach w Hucisku (Stanisław Woźniak). Stanisław Woźniak był ojcem autora filmu. Wg dokumentów ówczesnych władz w kamieniołomie była ukryta następująca broń i amunicja:
-3 automaty wz. 40
-2 automaty PN
-6 karabinów kbk
– karabin 10-cio strzałowy
-pistolet „Vis”
-6 granatów ręcznych
-6 min angielskich
-1004 szt. Amunicji do kbk
-10 pocisków rakietowych
-i inna amunicja
Dwadzieścia osób przez dwa dni odkopywało złożoną broń, w tym penetrowano teren również przy użyciu materiałów wybuchowych. Amunicja, granaty, miny zostały zniszczone na miejscu, pozostałą broń, która była już w złym stanie technicznym, zabrał oddział Służby Bezpieczeństwa nadzorujący prace.
Pomimo ujawnienia i przekazania broni, wszyscy należący do KWP zostali oskarżeni o jej dalsze przechowywanie. Zakwalifikowano to jako zbrodniczą działalność wobec władz komunistycznych. Aresztowano ich w lutym 1953 roku i wyrokiem Wojskowego Sadu Rejonowego w Łodzi z dnia z dnia 10 lipca 1953 roku skazano na kary więzienia:
– Władysław Możdżeń na dożywocie
– Marian Motyka i Stanisław Woźniak na 12 lat
– Mieczysław Pawlikowski i Henryk Tazbir na 10 lat
– Józef Krawczyk na 8 lat
Ostatnie mapy to fragment Wojskowej Mapy Topograficznej, która pokazuje stan z 1983 roku fot. 4 oraz współczesna mapa tych okolic fot. 5.
A co można zobaczyć w kamieniołomie Hucisko na teraźniejszych zdjęciach? Doły i zagłębienia na wzgórzu porasta gęsta roślinność fot. 6 i 7. Wiele z nich jest pozasypywanych ziemią i wszelkim śmieciem fot. 8. Foto moje z czerwca 2021.
Jeśli zaś chodzi o podziemne wyrobiska, zwane jak już wspomniałem na wstępie nieprawidłowo jaskiniami czy grotami, to istnieją przekazy, że było ich wiele. Większość z nich została już pozasypywana. Strona gminy Gomunice określa po dziś dzień ich ilość jako „liczne”.
„Przy drodze z Gomunic do Gorzędowa w miejscowości Hucisko znajdują się stare wyrobiska po kopalniach kamienia wapiennego. Liczne w tych wyrobiskach jaskinie zamieszkiwane są przez kolonie nietoperzy, źródło z 2010 tutaj.
Do dziś możliwy (choć z trudem) jest dostęp do jednego z nich. Celowo nie podaję dokładnej lokalizacji wejścia do podziemi, albowiem eksploracja ich dla przypadkowej osoby może być bardzo niebezpieczna. Ja byłem tam w towarzystwie dwóch doświadczonych grotołazów, którzy maja na swoim koncie wiele trudnych dróg w rozmaitych jaskiniach i wiedza co robią pod ziemią. Wygląda na to, że od wielu lat nikt nie wchodził do dalszych części podziemi. Uwaga! Zdjęcia mojego autorstwa są pierwszymi zdjęciami dalszych partii wyrobiska w internecie i pochodzą z czerwca 2021 roku. Nigdzie nie znalazłem też opisu tego podziemnego systemu (poza salą wejściową), ten jest pierwszy.
Orientacyjny schemat podziemi przedstawia rys. 9. Całość składa się z czterech sal połączonych korytarzami- przejściami wykutymi w skale. Sala wejściowa jest w dużym stopniu zasypana ziemią, gruzem i wszelkimi odpadami. Dalsze sale z kolei i przejścia usłane są blokami skalnymi zalegającymi dno. Trudno powiedzieć, kiedy zostały odłamane, niektóre wyglądają na całkiem świeże. Stropy i ściany są spękane. Kamienie w pokładach układają się warstwowo. Od niektórych z sal odchodzą ślepe korytarze, w których też wydobywano urobek, takie jakby kopalniane przodki. Nie widać jakichkolwiek śladów zastosowania techniki górniczej typu wzmocnienia, słupy drewniane czy temu podobne.
Dlaczego zrobiono to w takim układzie? Moim zdaniem taki a nie inny podziemny układ spowodowany był podążaniem za wartościowym urobkiem, którego pokłady się tak pod ziemią układały. Dlaczego drążono pod ziemią a nie metodą odkrywkową jak w innych miejscach kamieniołomu? Według mnie odpowiedzią jest występowanie innego wartościowego materiału (np. piaskowca żółtego) głęboko pod ziemią, i w sumie łatwiej było drążyć w kamieniu sztolnie niż przerzucać masy nadkładu zalegającego nad nim.
Gdyby ktoś chciał pooglądać teren po byłym kamieniołomie w Hucisku, doradzam zrobić to w porze, gdy drzewa i krzewy nie maja liści. Będzie można więcej zobaczyć. Obecnie wiele przesłania gęsta, krzaczasta roslinność.
Przy pisaniu artykułu korzystałem:
Dr. Władysław Poliński „Z fizyografii okolic Kamieńska (w piotrkowskiem).” wyd. Warszawa 1918
-Tomasz Kuźnicki „Z dziejów letnisk przy stacji Kamieńsk (Gomunice, Wielki Bór, Kocierzowy)” wyd. Radomsko 2017
-Film Wojciecha Antoniego Woźniaka „Historie porosłe trawą „ z 2009 roku opublikowany w youtube.com
Jacek Kamieniak
Czerwiec 2021
Zobacz podobne artykuły:
Ważne informacje
Jestem autorem wszystkich artykułów i zdjęć (chyba, że zaznaczyłem, że jest inaczej w jakimś konkretnym przypadku). Czasami korzystam ze starych zdjęć znalezionych w internecie, prasie, książkach, przesłanych przez Czytelników. Staram się pytać o zgodę na wykorzystanie takiego zdjęcia, ale nie zawsze to jest możliwe, a czasem niepotrzebne. Jeśli jednak naruszyłem czyjeś prawa autorskie, proszę o kontakt. Zdjęcia w artykułach są mniej więcej aktualne w stosunku do daty opublikowania artykułu, chyba, że zaznaczyłem inaczej. Jeśli znalazłaś/-eś błąd, chcesz coś zasugerować, skrytykować, pochwalić, napisz na [email protected] – wychodzę z założenia, że nie jestem nieomylny i mogłem coś przegapić, o czymś zapomnieć albo po prostu czegoś nie wiem. Pamiętaj także, że możesz sobie do woli i za darmo czytać, oglądać, ale nie wolno Ci kopiować żadnych moich tekstów oraz żadnych zdjęć. Jeśli jednak bardzo chcesz wykorzystać coś mojego, napisz na [email protected] – na pewno się dogadamy i tu niekoniecznie chodzi o pieniądze 🙂
Zgłoś naruszenie/Błąd
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS