Wiele rodzin spędzało Boże Narodzenie w atmosferze smutku po stracie kogoś z najbliższych, kto został aresztowany, przebywał w obozie lub zginął w czasie działań wojennych. Przy wigilijnych stołach pozostawiano wolne, symboliczne miejsca dla nieobecnych. Łamiąc się opłatkiem, życzono sobie, aby następne święta spędzić ze wszystkimi bliskimi i w wolnej Polsce. Problemami, z którymi się mierzono, były przede wszystkim bieda, niedostatek, a w niektórych przypadkach nawet głód. Zorganizowanie kolacji wigilijnej składającej się z tradycyjnych 12 potraw dla większości pozostawało jedynie marzeniem. Choinka była kilkanaście razy droższa niż przed wojną, a słodycze były niemożliwym do zdobycia rarytasem. Mimo to ludzie wówczas, choć było to bardzo trudne, “starali się poczuć doniosłą, ciepłą atmosferę Bożego Narodzenia” – pisała Aleksandra Zaprutko-Janicka, historyczka, autorka książki “Okupacja od kuchni”.
Agata Zofia Prabucka, z domu Lewalska, w momencie ataku Niemiec na Polskę miała 12 lat. Święta Bożego Narodzenia 1939 roku – jak przyznawała po latach – były smutne i przygnębiające. “Nie było naszych ulubionych instrumentów – skrzypiec, akordeonu, mandoliny (…). Po cichutku nuciliśmy kolędy”.
Rodzina wspólnymi siłami ozdobiła choinkę watą, lametą pociętą z kolorowych papierków oraz kilkoma jabłuszkami i ciastkami upieczonymi w domu. Wieczerza wigilijna składała się z kartofli w mundurkach, “fałszywego śledzia”, czyli bez śledzia – sama woda z octem, cebulą i trochę śmietany otrzymanej od znajomej gospodyni. Były też: pięć jaj w sosie musztardowym, barszcz bez uszek, kapusta kiszona z olejem i kompot z jabłek. “Mimo biedy, była to suta kolacja. Można się było najeść do syta. Lecz jedzenie stawało w gardle, trudne do przełknięcia” – zapamiętała.
Budzimira Wojtalewicz-Winke urodziła się w 1924 roku w Wolnym Mieście Gdańsku. Jej ojciec Feliks Muzyk był głównym prokurentem w filii brytyjskiego banku, z zamiłowania dyrygentem, ale przede wszystkim znanym w mieście działaczem polonijnym. Podczas jednego z naszych spotkań pani Budzimira przyznała, że jedną z najtrudniejszych chwil podczas okupacji niemieckiej były święta Bożego Narodzenia 1939 roku. W tym czasie całą rodziną odwiedzili aresztowanego przez Niemców 1 września ojca. W Wigilię przebywał na robotach w gospodarstwie rolnym w Lasowicach Wielkich na Żuławach. Mieszkał w stajni, nocował na piętrowej pryczy.
“Wszyscy przeszliśmy obok starszego, wychudzonego mężczyzny z brodą, który siedział na taborecie i szył. W pewnym momencie usłyszeliśmy głos: »Dzieci, nie poznałyście mnie?«”. W niewielkim pomieszczeniu przygotowali wieczerzę i nakryli stół. W kącie stała nawet mała choinka. “Mimo to nie mogliśmy oczywiście wyrzucić z pamięci wspomnień, jak świętowaliśmy Boże Narodzenie w poprzednich latach. Gdy spróbowaliśmy cichutko zaśpiewać kolędę, głos odmówił nam posłuszeństwa – po prostu nie dało się. Podzieliliśmy się opłatkiem, jak to u nas w zwyczaju, i życzyliśmy sobie nawzajem, byśmy w przyszłym roku znowu byli wszyscy razem”. Wspólne świętowanie trwało niespełna godzinę. To było ostatnie spotkanie Budzimiry z ojcem.
Więcej w 51. numerze “Gościa Gdańskiego” na 25 grudnia.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS