Problemy Stowarzyszenia Memoriał. To efekt wczorajszych przeszukań

Status świadków otrzymali szef Stowarzyszenia Memoriał Jan Raczyński, historyk Aleksandr Gurjanow, szef Centrum Praw Człowieka Memoriał Oleg Orłow, a także Aleksandra Poliwanowa, Galina Jordanska i Irina Ostrowska.

Wczorajsze rewizje i przesłuchania były prowadzone w ramach postępowania karnego, dotyczącego “rehabilitacji nazizmu”, które na początku marca br. Komisja Śledcza Federacji Rosyjskiej wszczęła wobec “niezidentyfikowanych pracowników” Stowarzyszenia Memoriał. Pretekstem stały się trzy nazwiska w Księgach Pamięci, zawierających miliony represjonowanych w czasach sowieckich. Według władz, opisane przypadki dotyczą osób, które kolaborowały z Niemcami.

Stowarzyszenie Memoriał we wtorek powiadomiło, że przeciwko Olegowi Orłowowi wszczęto odrębne postępowanie karne za “powtórną dyskredytację armii”. To artykuł wprowadzony do rosyjskiego prawa po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji na Ukrainę w ubiegłym roku.

Orłow jest oskarżany z powodu opublikowania na Facebooku linku do swojego artykułu, napisanego dla francuskiego wydania “Mediapart” jesienią 2022 roku pt. “Chcieli faszyzmu. Dostali go”. Działaczowi zakazano wyjazdu z miejsca zamieszkania bez pozwolenia.

Stowarzyszenie Memoriał podało, że śledczy pytali o bazy danych ofiar represji, które organizacja przez dekady odtwarzała na podstawie archiwów.

Nikita Pietrow, historyk badający historię NKWD oraz zbrodni stalinowskich, był wczoraj poza Moskwą. W jego mieszkaniu odbyła się rewizja, lecz on sam nie był przesłuchiwany. Na przesłuchanie nie zabrano także jeszcze dwóch osób – Aliony Kozłowej (z powodu choroby) oraz Mariny Poliwanowej, mamy jednej z pracowniczek Stowarzyszenia Memoriał. W ich mieszkaniach odbyły się rewizje.

Poinformowano, że na rewizję do siedziby Stowarzyszenia Memoriał funkcjonariusze przyszli z piłą, młotem kowalskim i łomami. Przeszukanie w mieszkaniu Aleksandra Gurjanowa, szefa sekcji polskiej, zasłużonego dla badań nad represjami wobec Polaków, trwało pięć godzin.

Stowarzyszenie Memoriał powstało formalnie w 1989 roku w celu badania represji politycznej w Związku Radzieckim i rehabilitacji tych, którzy ich doświadczyli. Organizacja stworzyła internetową bazę danych ofiar terroru politycznego, która zawiera ponad trzy miliony rekordów.

W grudniu 2021 roku Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej nakazał likwidację stowarzyszenia, argumentując, że organizacja “spekuluje wokół tematu represji i tworzy fałszywy obraz ZSRR jako terrorystycznego państwa, zniekształca historię Wielkiej wojny ojczyźnianej (tak w radzieckiej i rosyjskiej literaturze i historiografii określa się część II wojny światowej – przyp. red.) i rehabilituje nazistowskich zbrodniarzy”.

Stowarzyszenie Memoriał zostało oficjalnie zamknięte i zlikwidowane decyzją sądu 5 kwietnia 2022 roku.

W październiku 2022 roku rosyjskie Stowarzyszenie Memoriał zostało uhonorowane Pokojową Nagrodę Nobla wraz z szefem białoruskiego Centrum Praw Człowieka Wiasna Alesiem Bialackim i ukraińskim Centrum Wolności Obywatelskich.