Dzieje jaworznickiego kościoła sięgają czasów średniowiecza. Pierwsze wzmianki o parafi i Jaworzno pochodzą z 1335 roku. Swoim zasięgiem obejmowała ona prawie ten sam obszar, który ma nasze miasto obecnie. Z okazji 120-lecia nadania Jaworznu praw miejskich przybliżamy naszym Czytelnikom historię naszych jaworznickich terenów.
Pierwszy kościół, pierwsi proboszczowie
Zanim powstała jaworznicka parafia, jaworznianie, szczakowianie i ciężkowiczanie byli parafianami kościoła w Lędzinach. Pierwsze zapiski o istnieniu odrębnej kościelnej
jednostki administracyjnej na naszym terenie pochodzą z połowy lat 30. XIV wieku (powstała ona zapewne około 10 lat wcześniej). Serce jaworznickiej parafii do dziś znajduje się przy Rynku, a patronują jej św. Wojciech i św. Katarzyna Aleksandryjska. Na początku parafia obejmowała swym zasięgiem Szczakową, Ciężkowice, Jaworzno i przez pewien czas również Porąbkę, a od pierwszej połowy XVI wieku także Długoszyn, Jeleń i Byczynę (wcześniej administrował nią pleban ze Sławkowa). Około 1610 roku na parafialnym terenie powstała również nowa osada – Dąbrowa. „Wtedy zakończył się proces tworzenia zasięgu terytorialnego parafii jaworznickiej, który pozostał niezmieniony do naszych czasów. Będą
powstawały w przyszłości nowe osady, a w XX wieku nowe parafie, ale wszystkie na terenie starej parafii Jaworzno, której granice powstały jeszcze w średniowieczu” – czytamy na stronie internetowej kościoła pw. św. Wojciecha i św. Katarzyny. Pierwszym znanym plebanem był Jan z Jaworzna (wspomniany w 1376 roku). Kolejnymi udokumentowanymi proboszczami, do przełomu XVI i XVII stulecia, byli: Paweł (wzmianka z 1486 roku), Maciej (pojawił się w kościelnych dokumentach w 1504 roku), Jan z Dzierżanowa (od 1519 do 1531 roku), który założył szkółkę parafi alną, Wawrzyniec Nosal (od 1531), Jan Brodzicki
(od 1539), Marcin Szyszkowski (od 1577), Tomasz Płaza (od 1581) i Kilian Pytel z Będkowa (1594 r.), który był proboszczem przez 35 lat. Niewiele wiadomo o tym, jak dokładnie wyglądał najstarszy kościelny budynek. Na pewno był drewniany i miał dzwonnicę, do której dzwon został odlany w 1482 roku. Murowaną świątynię parafianie zaczęli budować w 1532 roku. Kościół miał 125 m kw. Od wschodu było prezbiterium, a od zachodu kruchta ze zbudowaną z wapienia wieżą z zegarem. Kościelna budowla miała na początku trzy ołtarze. Dzwonnica z dwoma spiżowymi dzwonami była zakończona kopułą pokrytą gontem. Na jej szczycie znajdował się żelazny krzyż. Kościół został konsekrowany w 1558 roku.
Imiona od świętych, śluby z sąsiadami
Według prof. Tadeusza Ładogórskiego, na początku XIV wieku jaworznicka parafia liczyła 384 wiernych, w większości chłopskiego pochodzenia, ponieważ szlachta na tych terenach była rzadkością. Dzieci były chrzczone po kilku (najwyżej kilkunastu) dniach po narodzinach. Na rodziców chrzestnych wybierano zazwyczaj kogoś z krewnych. Zdarzało się też, że proszone były osoby poważane we wsi, jak organista czy nauczyciele szkoły parafialnej i ich żony, dzierżawcy i zarządcy okolicznych folwarków, a także sami księża.
Przykładem chrzestnych są Andrzej, jeden z rektorów szkoły parafialnej, i jego żona Anna. W księgach parafialnych występowali wielokrotnie. Śluby i wesela odbywały się w styczniu, lutym, a następnie od maja do lipca oraz w październiku i listopadzie. W marcu i kwietniu
huczne zabawy, z racji Wielkiego Postu nie były dozwolone, podobnie jak grudzień, który w Kościele katolickim jest miesiącem adwentu. W grę nie wchodził też sierpień, jako czas wstrzemięźliwości od alkoholu. Świadkami byli dwaj mężczyźni, jeden z rodziny panny młodej, drugi pana młodego. Nowożeńcy przeważnie pochodzili z tej samej wsi. Często młodzieniec z jednej wioski brał też za żonę dziewczynę z sąsiedniej. Rzadziej tutejsi
mieszkańcy pobierali się z kimś spoza parafii, np. z Bukowna, Krzykawy, Luszowic. Zdarzały się też małżeństwa z osobami pochodzącymi z Będzina, Chrzanowa, a nawet Krakowa. Nierzadko jaworznianie brali ślub również z mieszkańcami Dziećkowic, Imielina czy Lędzin, czyli miejscowości zza Przemszy. Zgony w księgach parafialnych były odnotowywane natomiast sporadycznie, a wszyscy parafianie byli chowani na jedynym cmentarzu, który znajdował się wokół jaworznickiego kościoła.
Maria Leś-Runicka, badaczka dziejów Jaworzna: Według pierwszych jaworznickich ksiąg metrykalnych, nowo narodzeni otrzymywali je najczęściej imiona świętych Kościoła katolickiego, których wspominano w danym miesiącu. Na przykład styczniowe i lutowe maluchy zostawały Agatami, Agnieszkami, Reginami i Dorotami oraz Baltazarami, Kasprami, Melchiorami i Sebastianami. W marcu i kwietniu rodziły się Małgorzaty, Zofi e i ponownie Reginy, a wśród chłopców – Grzegorze, Wojciechy, Kazimierze i Jakuby. Wśród uniwersalnych, nadawanych przez cały rok znajdowały się takie imiona, jak Jan, Józef, Franciszek i Antoni, którzy powtarzają się nawet po kilka razy w liturgicznym kalendarzu. Podczas chrztu wyszczególniano tylko, że np. chodzi o tego św. Jana, którego wspomnienie przypada akurat w miesiącu, w którym dziecko przyszło na świat. Powszechne wśród
dziewczynek było z kolei imię nawiązujące do Maryi Panny. Z szacunku do Matki Boskiej dziewczęta nie były jednak chrzczone imieniem Maria, tylko Marianna.
[Puls Jaworzna, nr 6(198), 25 lutego 2021 r., str. 11]
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS