WSPOMINAMY. Częstochowskie Błeszno, choć obejmowało niegdyś tereny Rakowa, Dąbia, Wrzosowiaka, Boru, czy Ostatniego Grosza nie należy do mocno opisanych rejonów Częstochowy. Wyróżniają je na pewno ślady dawnej warowni z wieżą, która nie przetrwała próby czasu. Niewiele jest jednak pozostałości ikonograficznych i dokumentów opisujących dzielnicę. Próby zbudowania pełniejszego jej obrazu podjęli się twórcy wystawy prezentowanej obecnie w Ratuszu. Warto tam zajrzeć.
Błeszno to jedna z najstarszych osad wchodzących w obręb naszego miasta. Wieś położona w pobliżu Warty przy trakcie krakowskim, występująca w źródłach od 1382 r., graniczyła z dobrami wójtowskimi lokowanej Częstochowy i stanowiła centrum rozległych dóbr.
– W Błesznie, który w swoich początkach był odrębną wsią znajdowało się niegdyś grodzisko należące do rodziny Bielów. Była w nim wieża obronna. Budowla ta była na pewno mniejsza niż na przykład zamek w Bobolicach – mówi dr Juliusz Sętowski współtwórca publikacji towarzyszącej wystawie na temat Błeszna, która do maja można oglądać w Ratuszu.
Zobacz te zdjęcia – kliknij TUTAJ!
Jak podaje w publikacji na temat Błeszna kurator wystawy dr Andrzej Kuśnierczyk, na przełomie XIV i XV w. Błeszno należało do wspomnianego już rycerskiego rodu Bielów herbu Ostoja (Biel Abel, Biel Henryk). Wzmianki o sołectwie i sołtysie z końca XV w. dowodzą, że lokowana była na prawie niemieckim. Składała się z dwóch części, podział ten widoczny jest aż do schyłku XVIII w. Wieś położona była w pobliżu Warty, przy trakcie krakowskim, graniczyła z dobrami wójtostwa częstochowskiego; północną granicę wsi wyznaczała rzeka Konopka (dawniej: Łętwin), wschodnią granicę stanowiły lasy. Na terenie Błeszna znajdował się dwór, folwark, młyn, karczma, huta żelaza i huta szkła. Wzgórze błeszneńskie dostarczało kamienia wapiennego dla celów budowlanych. Majątek Błeszno uformował niewątpliwie Abel Biel, burgrabia w Wieluniu i starosta w Krzepicach, wymieniany w dokumentach z 1373–1414. W 1442 Henryk Biel z Błeszna zastawił swoją dziedzinę Maciejowi z Goszczyna, wraz z folwarkami i wieżą (w dokumencie: turris – obiekt warowny z wieżą). Błeszno trafiło w ręce m.in. Jana Głębowskiego, Jerzego ze Zwierzyńca, rodziny Trepków, później Błeszyńskich. Na terenie majątku funkcjonował też folwark. Ziemie Błeszna były terenami leśnymi i rolniczymi.
�
Do Błeszna przynależały tereny, które wchodzą obecnie w skład innych dzielnic Częstochowy. – Rozległe dobra majątku Błeszno stanowiły swoisty archipelag osad: Bernatowizna (młyn), Bór, Bugaj, folwark Brzeziny, Dąbie, Kręciwilk, Ostatni Grosz, Raków (wówczas: Pustkowie Raków), Podbucze, Poczekaj (karczma w lesie zwanym Murowany), Wrzosowisko (dziś: Wrzosowiak) – czytamy w publikacji „Błeszno. Vdemecum dzielnicy Częstochowy”. W XVIII w. utrzymywał się podział na dwa Błeszna określane odpowiednio jako „pierwsze” i „drugie”. W 1787 w obu częściach wsi mieszkało 735 osób. W 1791 w części pierwszej Błeszna w 49 domach mieszkały 343 osoby, w dwóch dworach mieszkało 21 osób. W drugiej części w 46 domach mieszkało 339 mieszkańców, w dwóch dworach 20 osób. Wieś należała do parafii częstochowskiej (pw. św. Zygmunta).
Najciekawszym historycznie miejscem na Błesznie jest niepozorne pole w okolicach ulicy Szkolnej i Grobli, które obecnie znajduje się w rękach prywatnych, a gdzie niegdyś stała twierdza. Z tego obiektu pozostał jedynie ziemny kopiec o średnicy około 25 metrów otoczony fosą. Jeszcze w latach 90. XX wieku można się było tu natknąć na pozostałości kamiennych gruzów pochodzących z murów „zamku”. Na istnienie tej twierdzy należącej do Abla Biela herbu Ostoja wskazują źródła z XV i XVI wieku. Jednak już w szesnastym stuleciu przestała ona pełnić funkcje obronne. Do dziś nie zachowały się żadne szkice, czy obrazy tego obiektu.
�
Aż do XX wieku Błeszno było słabo zaludnione i zurbanizowane. Mimo to na obszarze Błeszna powstały szkoły, ochotnicze straże pożarne, kościoły, a także spółdzielnia spożywcza, która dała początek jako jedna z wielu częstochowskiej spółdzielni „Społem”. Rozwijała się tu też lokalna kultura w postaci koła teatralnego, czy zespołów muzycznych. Jednak działający tu folwark nie przetrwał próby czasu. W dzielnicy został tylko jeden z budynków gospodarczych i kawałek muru. Korzystanie na rozwój wsi wpływało wydobycie kamienia wapiennego z dwóch znajdujących się tu wzgórz – błeszeńskiego i wrzosowskiego, który był wykorzystywany do produkcji cementu.
Dopiero wraz z budową częstochowskiej huty, a później z rozbudową samego miasta pojawiło się tu zabudowy mieszkalnej. Na wzgórzu stanęło kilka wieżowców, a kładka dla pieszych połączyła dzielnice Raków i Błeszno, które zostały przecięte przez drogę krajową nr 1.
�
Przyłączenie obszaru Błeszna do miasta Częstochowy odbyło się w dwóch etapach: w latach 1930 i 1952. Wspomniane wieżowce nie leżą już jednak na terenie dzielnicy Błeszno, która swe granice zmieniła także w 2004 roku i część swych terenów przekazała dzielnicy Wrzosowiak. – Do Wrzosowiaka trafiło osiedle przy ulicy Palmowej, osiedle wieżowców przy „gierkówce”, a także cmentarz Rakowski – mówi dr Sętowski. Błeszno straciło też wzgórze (298,5 m n.p.m.) z 71-metrowym masztem radiowym i wybudowanymi tu 4 zbiornikami retencyjnymi wody (o łącznej pojemności – 32 000 m3).
Wystawa, którą w częstochowskim ratuszu można właśnie oglądać, ukazuje dzieje Błeszna oraz osiedli wchodzących w skład dzisiejszej dzielnicy. Punkt wyjścia ekspozycji, której kuratorem jest dr Andrzej Kuśnierczyk stanowią zaproponowane przez Ośrodek Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego hasła tematyczne, m.in.: historyczne i administracyjne granice Błeszna, rody szlacheckie, które pisały się „z Błeszna” – Bielowie herbu Ostoja i Błeszyńscy, dwór, folwark, fortalicja (wieża obronna), najstarsi mieszkańcy w dokumentach, organizacje społeczne, szkoły, sylwetki znanych błesznian, obiekty fizjograficzne, walory przyrodnicze. Przez pryzmat wybranych zagadnień wystawa ukazuje ukryte warstwy historii częstochowskiej dzielnicy, pozwala dostrzec losy tej części miasta oraz jej mieszkańców.
�
Prezentowane materiały (fotografie, mapy, dokumenty) pochodzą z zasobów Muzeum Częstochowskiego, Archiwum Państwowego w Częstochowie – partnera w realizacji projektu. – Wiele fotografii i dokumentów zgromadzonych na wystawie otrzymaliśmy z rąk prywatnych. Od mieszkańców Błeszna, których rodziny od pokoleń żyją w tej dzielnicy – mówi Juliusz Sętowski.
Wystawie towarzyszy publikacja Błeszno. Vademecum dzielnicy Częstochowy pod redakcją Juliusza Sętowskiego.
Dzieje się w Polsce i na świecie – czytaj na i.pl
Polecane oferty
Materiały promocyjne partnera
Zgłoś naruszenie/Błąd
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS