Melisa ‒ właściwości, działanie i zastosowanie melisy

Melisa ma niepozorny wygląd, zniewalający aromat i nadzwyczajne właściwości. Od ponad 2000 lat melisa jest uprawiana jako roślina kulinarna i lecznicza. Zielarze od wieków traktowali to zioło z wielkim uznaniem, przypisując jej zdolność do wydłużania życia. Współcześnie ludzie w całej Europie używają melisy w stanach depresji i napięć, przy rozstrojach żołądka i przewodu pokarmowego. Jednak to wszechstronne zioło ma wiele innych ciekawych właściwości, o których warto wiedzieć.

1. Melisa ‒ przyjaciółka pszczół
2. Historia melisy
3. Uprawa melisy
4. Skład chemiczny melisy
5. Melisa kontra opryszczka
6. Melisa na problemy z żołądkiem
7. Melisa kontra choroba Alzheimera
8. Na lęki i bezsenność
9. Melisa to ochrona dla mózgu
10. Melisa lekarska na kobiece dolegliwości
11. Melisa dla skóry
12. Melisa w kuchni
13. Przeciwwskazania

Melisa lekarska (Melissa officinalis L.), inaczej rojownik, cząberek, matecznik, pszczelnik, matcze ziele, miodownik, starzyszek, stanowi gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Prawdopodobnie wywodzi się ze rejonów ródziemnomorskich. Obecnie jest szeroko rozpowszechniona na całym świecie ze względu na jej niesamowitą zdolność przystosowania się do różnego rodzaju warunków klimatycznych. Można spotkać ją w strefach umiarkowanych Europy, Azji i Ameryki Północnej. Jest głównie rośliną uprawną, ale porasta także dzikie siedliska.    

Melisa ‒ przyjaciółka pszczół

Nazwa melisy pochodzi od greckiego słowa melissophyllon, oznaczające „liść miodu”. Grecy nazywali ją także melitta (pszczoła), a Francuzi mówią o niej piment des abeilles, czyli pszczela przyprawa. Pochodzenie nazwy jest związane z intensywnym słodko-cytrynowym zapachem liści i kwiatów melisy, które słyną z przyciągania pszczół i motyli. W polskiej tradycji ludowej pszczelarze nacierali wnętrze nowego ula świeżym zielem melisy, co miało zachęcić młody rój pszczół do zagnieżdżenia się. Stąd też melisa nazywana jest pszczelnikiem i rojownikiem.

Historia melisy

Melisa jest znana medycynie już od ponad 2000 lat. Już starożytni Grecy i Rzymianie napojem z melisy koili swoje

skołatane nerwy. Wykorzystywano ją także przy ukąszeniach owadów, bólach głowy i zaćmie. Starożytni kąpali się w melisie, by odświeżyć ciało i umysł. Do Europy melisa trafiła dopiero w X wieku, gdy wraz z Arabami przywędrowała do Hiszpanii. Awicenna, wybitny lekarz i filozof z Iranu, wprowadził tę roślinę jako tonik witalny i jako lek uspokajający w leczeniu zaburzeń neurologicznych. Paracelsus (1493 – 1541), szwajcarski lekarz i chemik, przygotowywał toniki na bazie melisy, które nazwał „eliksirem życia”. Angielski pisarz John Evelyn (1620-1706), opisał tę roślinę jako „władcę mózgu, który wzmacnia umysł i usuwa z niego melancholię”. Medycyna ludowa polecała melisę w stanach nadmiernej pobudliwości płciowej, dla regulacji miesiączki oraz jako skuteczny środek na wymioty u kobiet ciężarnych. Zewnętrznie, okłady z melisy stosowano na wrzody, bóle reumatyczne i ukąszenia owadów.

Uprawa melisy

Melisa może dorastać nawet do 100 cm wysokości. Ma silnie rozgałęzione, cienkie łodygi, które porastają sercowo-jajowate liście. W okresie od czerwca do września melisa pokrywa się drobnymi, białawymi kwiatami, które skupione są w kątach górnych liści. Cała roślina pokryta jest gęstymi, cienkimi włoskami.

Melisa jest powszechnie uprawiana w Europie i Stanach Zjednoczonych, ale można ja także spotkać dziko rosnącą wzdłuż ścieżek i poboczy. Rośliny preferują gleby żyzne, piaszczyste i gliniaste, których odczyn mieści się w zakresie pH 5-7. Rośnie dobrze w pełnym słońcu, ale bez problemu będzie rozwijać się w półcieniu. Nie jest odporna na mróz, preferuje temperatury od 15 do 35 st. C. Bez dodatkowego zabezpieczenia może nie przetrwać bezśnieżnej, mroźnej zimy.  

Melisę z powodzeniem można uprawiać w ogrodzie. Kuliste krzaczki tej byliny będą stanowiły też piękną ozdobę tarasów i balkonów. Nasiona melisy lekarskiej wysiewa się w pomieszczeniach. Roślinki kiełkują po około 8-10 dniach. Po ostatnich przymrozkach, najlepiej w maju, sadzonki melisy przesadzamy do gruntu, w odległości około 45-60cm od siebie. Melisa rozmnaża się również z siewu nasion do gruntu, z rozsady lub przez podział starszych roślin. Surowcem leczniczym jest ziele lub liście melisy, zbierane przed kwitnieniem, czyli mniej więcej na początku kwietnia. Suszone lub świeże liście i górne szczyty rośliny, są wykorzystywane przez branżę medyczną, perfumeryjną, kosmetyczną i ziołową.

Olejek eteryczny z melisy przynosi ukojenie i spokojny sen, fot. shutterstock

Skład chemiczny melisy

Głównymi aktywnymi składnikami melisy są związki lotne (geranial, neral, citronellal i geraniol), triterpeny – kwas ursolowy i kwas oleanolowy, fenole – kwas rozmarynowy, kwas kawowy, luteolina, naringina i hesperydyna, garbniki, gorycze oraz śluzy. Bogaty skład chemiczny melisy wpływa na to, że zioło to stosowane jest w leczeniu wielu schorzeń, w tym bezsenności, opryszczki, podwyższonego cholesterolu, zgagi i niestrawności. Niektórzy twierdzą nawet, że melisa może poprawić funkcje poznawcze u osób z chorobą Alzheimera.

Melisa kontra opryszczka

Kwas rozmarynowy występujący w melisie ma silne właściwości przeciwwirusowe, które mogą pomóc w leczeniu niektórych zakażeń wirusowych. Większość obecnych dowodów naukowych ogranicza się do badań laboratoryjnych, w których kwas rozmarynowy wydaje się hamować szeroki zakres powszechnych wirusów, w tym adenowirusów (związanych z przeziębieniem) i wirusa zapalenia wątroby typu B. Spośród nich kwas rozmarynowy wydaje się najbardziej skuteczny w hamowaniu wirusa opryszczki pospolitej typu 1 (HSV-1) i w niektórych przypadkach opryszczki narządów płciowych.

Melisa na problemy z żołądkiem

Istnieje coraz więcej dowodów na to, że melisa może pomóc w leczeniu objawów niestrawności (rozstrój żołądka), zespołu jelita drażliwego i refluksu. Oprócz kwasu rozmarynowego melisa zawiera cytral, cytronellal, linalol, geraniol i beta-kariofilen, z których każdy ma właściwości spazmolityczne (przeciwskurczowe) i wiatropędne (przeciwgazowe). Olejki lotne w melisie zawierają substancje chemiczne znane jako „terpeny”, które rozluźniają mięśnie i łagodzą objawy, takie jak wzdęcia i nadmiar gazów w przewodzie pokarmowym. Melisa zwiększa produkcję żółci, co może pomóc w problemach z wątrobą i woreczkiem żółciowym. Dla ulgi w trawieniu najlepiej jest spożywać melisę jako herbatę spożywaną bezpośrednio po posiłku. Alternatywnie olejek eteryczny z melisy można wmasować w brzuch, by pobudzić proces trawienia.

Melisa kontra choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera charakteryzuje się utratą neuronów, które wytwarzają neuroprzekaźnik acetylocholinę. Melisa może zwiększać aktywność acetylocholiny, pomagając w walce z niektórymi deficytami pamięci związanymi z chorobą. Wstępne badania sugerują, że cytral w ekstrakcie z melisy może hamować aktywność cholinoesterazy (taki sam mechanizm, wykazują leki stosowane w łagodnej lub umiarkowanej chorobie Alzheimera), co powoduje poprawę funkcji poznawczych i spowolnienie zmian neurodegeneracyjnych. Badania z Iranu wykazały, że czteromiesięczna terapia ekstraktem z melisy była bardziej skuteczna niż placebo pod względem poprawy funkcji poznawczych i demencji u osób z łagodną i umiarkowaną chorobą Alzheimera. Każdy z uczestników terapii otrzymywał codziennie 60 kropli ekstraktu melisy, zawierającej 500 μg/ml cytralu, przez okres 16 tygodni. Obiecujące wyniki nie zostały jeszcze powtórzone w innych badaniach. Poza tym melisa jest także silnym przeciwutleniaczem, dzięki czemu może chronić mózg przed uszkodzeniami oksydacyjnymi i neurodegeneracją.

Na lęki i bezsenność

Kwas rozmarynowy, występujący w melisie, to enzym, który stymuluje aktywność GABA (kwas gamma-aminomasłowy) w mózgu. Aktywacja tego receptora wpływa hamująco na neurony, w związku z czym pojawia się działanie relaksujące, zmniejszające napięcie nerwowe, uspokajające i przeciwlękowe. Co więcej sam aromat olejku eterycznego rozpylonego w domu podniesie nam nastrój, przyniesie równowagę emocjonalną i spokojny sen. Kilka kropelek rozcieńczonego oleju z tyłu uszu lub szyi może również pomóc przezwyciężyć nerwowość i niepokój.

Herbata z melisy, fot. shutterstock

Melisa to ochrona dla mózgu

Wspomniany wcześniej kwas rozmarynowy również wywiera działanie neuroprotekcyjne, pomagając chronić komórki mózgu, tym samym potencjalnie spowalniając starzenie się tego ważnego organu. Naukowcy z Indii odkryli, że kwas rozmarynowy walczy z wolnymi rodnikami, a także chroni komórki nerwowe w mózgu przed starzeniem się. Melisa zawiera również silne przeciwutleniacze, takie jak eugenol, które przechwytują wolne rodniki, zanim będą mogły atakować komórki mózgowe.

Melisa lekarska na kobiece dolegliwości

Melisa pomaga łagodzić bóle menstruacyjne – medycyna ludowa od dawna zaleca stosowanie naparów z melisy, jako skutecznego środka na kobiece dolegliwości. Współczesne badania pokazują, że herbata z melisy łagodzi ból i przy jednoczesnym zmniejszaniu wahań nastroju. Badania opublikowane w 2016 roku na łamach czasopisma Journal of Herbal Medicine wykazały skuteczność melisy w łagodzeniu objawów PMS – zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Melisa dla skóry

Pierwsze kosmetyczne zastosowanie melisy sięgają XIV wieku, kiedy królowa Węgier podobno używała tego zioła, by odświeżyć cerę i spłycić zmarszczki.  Współcześnie wiemy, że ekstrakt z melisy pozwala zwalczać wolne rodniki, które są odpowiedzialne za starzenie się organizmu. Melisa zawiera również składniki lotne, takie jak kwas kawowy, kwas p-kumarynowy i kwas rozmarynowy, które wspierają naturalną regenerację organizmu.

Melisa w kuchni

Melisa to zioło o świeżym, cytrynowym zapachu. Dobrze sprawdza się jako dodatek do ryb, drobiu i warzyw, a także w sałatkach, farszach i napojach. W kuchni najlepiej stosować świeże liście melisy, ponieważ po wysuszeniu tracą praktycznie cały swój smak.

Przeciwwskazania

Melisa uważana jest za bezpieczne zioło, jeżeli chodzi o krótkotrwałe stosowanie. Oczywiście, jak w przypadku każdego surowca leczniczego, tak i w tym przypadku mogą pojawić się działanie niepożądane. Obejmują one bóle głowy, nudności, wzdęcia, gazy, wymioty, zawroty głowy, bóle brzucha, niepokój i pobudzenie. Podczas stosowania miejscowego preparatu z melisy u niektórych osób mogą pojawić się także alergie kontaktowe, ale występują one bardzo rzadko. Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych zwiększa się wraz z wielkością dawki. Dlatego długotrwałe stosowanie lub nadużywanie melisy nie jest zalecane. Ogólnie rzecz biorąc, stosowanie ekstraktów lub suplementów na bazie melisy najlepiej skonsultować z lekarzem.

Melisa to bardzo popularne zioło, stosowane na całym świecie. Jest naturalnym lekiem na skołatane nerwy, niestrawność i problemy ze snem. Melisa lekarska działa łagodnie i raczej nie powoduje skutków ubocznych, dlatego może być alternatywą dla powszechnie stosowanych leków syntetycznych. Można ja uprawiać na parapecie czy w przydomowych ogródkach. Dzięki temu zawsze będzie pod ręką.

Bibliografia

1. Natalia Dobros; “Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym ”; Borgis Post Fitoter 2017; 18(3): 215-222;
2. Moradkhani, Hojat & Sargsyan, Elmira & Bibak, H & Naseri, B & Sadat Hosseini Grouh, Mohammad & Fayazi-Barjin, A & Meftahizade, Heidar. (2010); “Melissa officinalis L., a valuable medicine plant”; A review. Journal of medicinal plant research. 4. 2753-2759.;
3. Singh Verma, Prawal Pratap. (2015); “LEMON BALM (MELISSA OFFICINALIS L.) AN HERBAL MEDICINAL PLANT WITH BROAD THERAPEUTIC USES AND CULTIVATION PRACTICES: A REVIEW”; International Journal of Recent Advances in Multidisciplinary Research. 2. 928-933.;
4. “https://www.indigo-herbs.co.uk/natural-health-guide/benefits/lemon-balm”; data dostępu: 2019-05-30
5. Reyhan Bahtiyarca Bagdat; “THE ESSENTIAL OIL OF LEMON BALM (Melissa officinalis L.), ITS COMPONENTS AND USING FIELDS”; J. of Fac. of Agric., OMU, 2006,21(1):116-121;

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ