MCK Ruda Śląska: W zabytkowej Drukarni

Zapraszamy na cykl postów poświęconych naszej ekspozycji unikatowych, zabytkowych maszyn drukarskich, która znajduje się w MCK już od 2001 roku. Przez trzy kolejne tygodnie, w każdy wtorek, przekażemy Państwu garść ciekawych informacji „z zabytkowej drukarni”. A jak wiadomo, żeby drukować – najpierw musi powstać tekst, zatem wszystko zaczyna się w…

….W SERCU DRUKARNI

Zecernia to miejsce pracy zecera. Zacznijmy więc od początku – czym zajmował się zecer? Tłumacząc wprost z języka niemieckiego, stosowne jest użycie słowa „składacz”. Faktycznie, przedstawiciele tej profesji parali się układaniem tekstu za pomocą czcionek i materiału justunkowego – wykonywali skład ręczny lub maszynowy na potrzeby druku typograficznego. Praca zecera była trudna – wymagała dobrego wzroku, sprawności manualnej oraz umiejętności maksymalnego skupienia i koncentracji, układania i czytania tekstu „do góry nogami” i na zasadzie „lustrzanego odbicia”. Ciekawostką jest fakt, że właśnie z tego powodu, wielu głuchoniemych zajmowało się rzemiosłem zecerskim – dzięki upośledzeniu zmysłu słuchu, nie mieli dostępu do rozpraszających uwagę bodźców zewnętrznych. Z uwagi na pracę z metalową czcionką, chorobą zawodową zecerów była niestety ołowica. Nietrudno się domyślić, że błąd popełniony przez zecera rzutował na jakość całego tekstu, a tempo jego pracy wpływało na terminowość wykonania druku. To w zecerni zaczyna się cały proces powstawania tekstu drukowanego, często była więc nazywana „sercem drukarni”.

ZECERNIA RĘCZNA w MCK

Wyprodukowana w latach pięćdziesiątych XX wieku przez Centralę Zaopatrzenia Przemysłu Poligraficznego „Technograf”. Wykonana jest z drewna, a materiał zecerski wykonany jest ze stopów drukarskich ołowiowo – cynowo- antymonowych i innych metali kolorowych. Uniwersalna zecernia do wykonywania tekstowych form typograficznych wyposażona jest w zestaw, który tworzą: regały z kasztami, regały z deskami na złamane składy, regały na pisma stojące, regały na odsypki i nadbudówki. Zawierają kilkadziesiąt różnych kompletów krojów pism, między innymi zabytkowe Połtawski, Silesia, Modena, Rex, Paneuropa i inne zestawy pism tytułowych stojących oraz pełną gamę materiału justunkowego. Uzupełnieniem zecerni jest ręczna korektorka szpaltowa.

Kilka przydatnych pojęć:

KASZTA – szuflada drukarska, zazwyczaj drewniana, stanowiąca część składową regału. Kaszty zbudowane były z przegródek zwanych króbkami – w nich umieszczano czcionki i justunek. Każda kaszta zawierała komplet znaków danego kroju pisma.

JUSTUNEK/MATERIAŁ JUSTUNKOWY – jest to tzw. ślepa część materiałów zecerskich, czyli służąca do wypełniania miejsc w składzie, w których nie powstawała odbitka w procesie drukowania. Justunkiem są różnej długości i kształtu metalowe płytki, kostki i sztabki, wstawiane pomiędzy czcionki, tworząc tym samym przerwy między wyrazami, wersami czy akapitami.

SZPALTA – próbna odbitka korektorska, pierwszy surowy kształt tekstu (składu zecerskiego), złożony z czcionek bądź wierszy linotypowych.

CZCIONKA RUCHOMA ma postać metalowej bryły odlanej ze stopu drukarskiego. Na jej górnej ścianie znajduje się tzw. „oczko” czyli wypukła litera- znak, który odbijany jest na papierze w trakcie drukowania. Czcionki większych rozmiarów zazwyczaj były drewniane – najczęściej z drewna z buku, gruszy, wiśni bądź klonu. Za wynalazcę czcionki ruchomej w Europie uważa się Jana Gutenberga w XV wieku, jednak na Dalekim Wschodzie używana była już od wieku XI, a jej twórcą był Chińczyk Bi Sheng.

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –