Lesio z pistoletem, Rysio z pluszakami. Zobacz portrety mieszkańców Pragi

Ten artykuł czytasz w ramach bezpłatnego limitu

Chcesz dostawać e-mailem najważniejsze informacje z Warszawy? Zapisz się na nasz bezpłatny newsletter.

– Pewien problem miałam z ekspedientką ze sklepu mięsnego. Z początku nie bardzo chciała być fotografowana. W końcu się zgodziła, ale trudno nam było znaleźć spokojny moment między obsługą klientów a dostawą towaru. Gdy już było po wszystkim, żałowała, że do zdjęcia nie zrobiła pełnego makijażu – opowiada Zelda Klimkowska, autorka portretów. Wystawa jej fotografii zatytułowana „Koleżanki i koledzy” jest pierwszą czasową ekspozycją Muzeum Warszawskiej Pragi po przerwie związanej z pandemią koronawirusa.

‘Sklepowa z lokalnego mięsnego’ (fot. Zelda Klimkowska)

Mapa praskich rewirów

Zelda Klimkowska nie ma praskich korzeni. Pochodzi z Gdańska, jest absolwentką Wydziału Rzeźby gdańskiej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Zajmuje się rzeźbą, scenografią, fotografią, choreografią. Pierwsze kontakty z warszawską Pragą zawdzięcza ojczymowi, który miał tu rodzinę. Sama na Pradze-Północ zamieszkała w połowie lat 90. Przełom wieków był dla tej zaniedbanej dzielnicy czasem wizerunkowych zmian. Zaczęli tu przybywać ludzie kultury i otwierać pracownie artystyczne, studia fotograficzne, niezależne teatry i kluby.

Zelda Klimkowska też założyła pracownię, współtworzyła Teatr Academia, animowała projekty związane z Pragą, m.in. „Sąsiedzi dla sąsiadów”. Nawiązywała kontakty z lokalsami. „Wchodząc w relację z nimi poznawałam ich specyficznie barwny sposób funkcjonowania. Wymykali się schematom, byli swoiście złamani i dwoiści. Moim przewodnikiem po dzielnicy był pan R. Stworzył mi mapę charakterystycznych rewirów. Na ważnej ulicy Nowej Pragi, pod numerem od 1 do 5, znaleźć można było drobnych złodziejaszków. Od 7 do 13 zamieszkiwali »alpagowcy« – ci byli niegroźni. Gdy się napili, tracili siły fizyczne i tylko krzyczeli. Pod dalszymi numerami byli »pracownicy« dziwnych firm. Ich należało się naprawdę obawiać. Tak jak tych, którzy – gdy zajrzałaś za bramę – żądali butelki wódki albo przepustki na wejście. W tę mapę wpisane były swoiste prawa i reguły, czytelne dla tych społeczności. Jednak ja, jako obca, podczas bezpośrednich kontaktów spotkałam się z niesłychaną życzliwością i ciekawością, którą odwzajemniałam” – pisze artystka we wstępie do wystawy w Muzeum Pragi.

Lesio, Rysio i inni

Szef podwórka Rysio

Pokaz składa się z 19 portretów indywidualnych i zbiorowych. Zelda Klimkowska wykonała je w latach 2002–2004. Bohaterami zdjęć są osoby spotykane przez nią na co dzień. Swoich modeli prosiła o wskazanie miejsca sesji fotograficznej, najlepiej w prywatnej przestrzeni, gdzie czują się swobodnie. Do nich należał też dobór ubrań i rekwizytów. Mieli pokazać się z takiej strony, która im najbardziej odpowiadała.

– Prezentowane fotografie są nie tylko moją kreacją, są wynegocjowane z bohaterami. Patrzę na nich ciepło, nie oceniam ich, a nawet podziwiam ich specyficzne piękno – mówi artystka.

Zdarzały się też odmowy. W sesji nie wzięła udziału kolekcjonerka porcelanowych pozytywek z ulicy Wileńskiej. Panicznie bała się kradzieży.

Każda fotografia jest opatrzona krótkim tekstem o jej bohaterze i okolicznościach powstania zdjęcia. Nie padają jednak żadne nazwiska ani adresy.

Wielopokoleniowa rodzina usiadła przy pożyczonej od sąsiadów maszynie do szycia, bo w swoim mieszkaniu nie miała nic ciekawego do pokazania. Syn profesora akademickiego, „kochający tradycję i naturę, wiecznie poszukujący kobiety, miłości swojego życia”, rozłożył się nago na kanapie. Ochroniarz Lesio do zdjęcia ubrał się w skórzany płaszcz funkcjonariusza NKWD. Wystąpił z psem i pistoletem. Kolekcjoner mundurów i jego kolega przebrali się za niemieckich żołnierzy. W co drugą niedzielę w takich strojach urządzali parady na terenie ogródków działkowych strasząc wyglądem napotkanych ludzi. Dyrektor teatru z wyrazem zmęczenia na twarzy wypala kolejnego papierosa. Bezdomny grzebiący w śmietnikach na sesję zorganizowaną w piwnicy włożył najlepsze ciuchy. Lokalny biznesmen Rysio, samozwańczy „opiekun” podwórka, umościł się na tapczanie wśród pluszowych zabawek.

‘Rumianek Meblarz’ (fot. Zelda Klimkowska)

Na zdjęciach zbiorowych artystka uwieczniła m.in. bywalców jednej z praskich knajpek, atletów ćwiczących w siłowni prowadzonej przez kapitana żeglugi wielkiej i mistrza Polski w podnoszeniu ciężarów, zespół Teatru Academia, policjantów z komendy przy ul. Cyryla i Metodego oraz grupę młodych mężczyzn w dresowych bluzach, którzy zasłonili twarze maskami kaczora Donalda. Jej prace mają nie tylko wartość artystyczną. Są też unikatowym zapisem czasu przemian na Pradze.

Wystawę „Koleżanki i koledzy. Fotografie Zeldy Klimkowskiej” można oglądać od 17 lipca do 6 września 2020 r. w Muzeum Warszawskiej Pragi przy ul. Targowej 50/52.