Dziedziczenie ustawowe w 2021 r.

Kiedy zachodzi dziedziczenie ustawowe?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu cywilnego powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu.

Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament.

Co do zasady dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed ustawowym.

Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku ma miejsce wtedy, gdy spadkodawca nie powołał w testamencie spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Z kolei dziedziczenie ustawowe co do części spadku poza określonymi wyjątkami następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał w testamencie do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Jak wygląda dziedziczenie ustawowe?

Kolejność dziedziczenia ustawowego została określona w Kodeksie cywilnym.

Dziedziczenie ustawowe – małżonek i dzieci

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Część przypadająca małżonkowi nie może być jednak mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Co w sytuacji, gdy dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku? W takim przypadku udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadnie jego dzieciom w częściach równych. Regulacje te stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

Dziedziczenie ustawowe – małżonek, rodzice, rodzeństwo

W braku zstępnych spadkodawcy (dzieci, wnuków itd.) powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Gdy ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

Jeżeli spadkodawca nie pozostawił zstępnych i małżonka spadkodawcy, cały spadek przypada jego rodzicom, którzy dziedziczą w częściach równych.

Może się zdarzyć, iż jedno z rodziców nie dożyje śmierci spadkodawcy, czyli otwarcia spadku. W takiej sytuacji udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

Gdy zaś którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada właśnie tym zstępnym. W ten sposób dochodzi zatem do dziedziczenia po wujku czy ciotce. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.

Dziedziczenie ustawowe – udział małżonka

Cały spadek przypadnie małżonkowi w braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych.

Jeżeli małżonek dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, to jego udział spadkowy wynosi połowę spadku.

Dziedziczenie ustawowe – dziadkowie spadkodawcy

Gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa, cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Dziadkowie dziedziczą wówczas w częściach równych.

Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.

W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

Dziedziczenie ustawowe – pasierb

Spadek przypadnie w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło otwarcia spadku w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy

Dziedziczenie ustawowe – gmina

W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu.

Cały spadek przypadnie zaś Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu, jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą.

Dziedziczenie ustawowe a separacja

Ważne! Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji.

Dziedziczenie ustawowe a przysposobienie pełne

Zgodnie z Kodeksem cywilnym przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak, jakby był dzieckiem przysposabiającego. Przysposabiający i jego krewni dziedziczą zaś po przysposobionym tak, jakby przysposabiający był rodzicem przysposobionego.

Przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po nim. Jeżeli jednak jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, to reguły tej nie stosuje się względem tego małżonka i jego krewnych, a jeśli takie przysposobienie nastąpiło po śmierci drugiego z rodziców przysposobionego – także względem krewnych zmarłego, których prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa zostały w orzeczeniu o przysposobieniu utrzymane.

Dziedziczenie ustawowe a przysposobienie niepełne

Jeżeli skutki przysposobienia polegają wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym, stosuje się następujące zasady. Po pierwsze, przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy. Po drugie, przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych. Po trzecie, rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający; poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa.

Środki utrzymania dla dziadków spadkodawcy

Dziadkowie spadkodawcy, jeżeli znajdują się w niedostatku i nie mogą otrzymać należnych im środków utrzymania od osób, na których ciąży względem nich ustawowy obowiązek alimentacyjny, mogą żądać od spadkobiercy nieobciążonego takim obowiązkiem środków utrzymania w stosunku do swoich potrzeb i do wartości jego udziału spadkowego. Spadkobierca może uczynić zadość temu roszczeniu także w ten sposób, że zapłaci dziadkom spadkodawcy sumę pieniężną odpowiadającą wartości jednej czwartej części swojego udziału spadkowego.

Przedmioty urządzenia domowego dla małżonka spadkodawcy

Małżonek dziedziczący z ustawy w zbiegu z innymi spadkobiercami, wyjąwszy zstępnych spadkodawcy, którzy mieszkali z nim razem w chwili jego śmierci, może żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam. Do roszczeń małżonka z tego tytułu stosuje się odpowiednio przepisy o zapisie zwykłym.

Warto jednak pamiętać, iż uprawnienie to nie przysługuje małżonkowi, jeżeli wspólne pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy.

Wyłączenie małżonka od dziedziczenia

Z wyłączeniem małżonka od dziedziczenia mamy do czynienia wówczas, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.

Co istotne, wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem. Należy to zrobić w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.

Zgłoś naruszenie/Błąd