Od jesieni 1950 roku mocno ryzykowali, nawet samo posiadanie dewiz i kruszców typu złoto, platyna „w postaci nieużytkowej” było zakazane, nie mówiąc o handlowaniu. Groziła im nawet kara śmierci. Odetchnęli sześć lat później, po śmierci Józefa Stalina, gdy złagodzono kary za prywatny obrót walutami obcymi i nie ścigano ich tak zapalczywie. Dostarczali dewizy ludziom, którzy chcieli w PRL kupić coś trochę lepszego, a w pewnym sensie pomagali nawet… ludowemu państwu.
To właśnie pod koniec lat 50. XX wieku powstała potoczna nazwa osób wbrew zakazowi skupujących i sprzedających waluty wymienialne, głównie dolary amerykańskie i marki niemieckie, ale także ich substytuty na rynku wewnętrznym PRL – bony dolarowe/towarowe. Wcześniej mówiono o nich czarnogiełdziarze, co jednak było zbyt skomplikowane, waluciarze albo koniki. To ostatnie określenie przylgnęło do handlujących biletami na koncerty, imprezy, do kina czy teatru. A do waluciarzy dokleiła się ironiczna obserwacja tego, jak zniekształcali – bo nie znali języka – angielskie „change money”. Szeptana przez nich do potencjalnych klientów „wymiana pieniędzy” brzmiała jak „cieńć many” albo „cincz many”. Mówiono więc cynkciarz, cinksiarz, a w końcu cinkciarz.
W swoim fachu byli właściwie weteranami. „Podziemny” obrót walutami zaczynali już podczas okupacji niemieckiej, a rozwinęli po II wojnie światowej, gdy monopol państwa zaczął obejmować kolejne dziedziny gospodarki. Różnica między urągającym, ustalanym centralnie kursem zagranicznego pieniądza a czarnorynkowym robiła się coraz większa, zatem ich zarobek również. Początkowo na „blackmarcie” dewizy kupowało nawet państwo, ale w 1947 roku zaczęło z nimi bitwę o handel i ściganie waluciarzy.
Na samochód i pastę do zębów
W skórzanych kurtkach kręcili się pod lotniskami, dworcami, ale przede wszystkim pod najlepszymi hotelami i bankami. Szeptali to „cincz many”, a reagowały osoby, które w szaro-burej Polsce Ludowej rzucały się w oczy. Dzięki cinkciarzom zachodni obcokrajowcy wymieniali więc dolary czy inną, swoją krajową walutę na złotówki po znacznie lepszym kursie niż ten oficjalny.
„To mężczyźni, których nie można było z nikim pomylić. Stali na zewnątrz, przechadzali się niespiesznie po holach. Charakterystyczna elegancja, kurtka z postawionym kołnierzem, mokasyny, papieros, a czasami marynarka w pepitkę, fular. Cinkciarzami byli też szatniarze, niektórzy kelnerzy, taksówkarz. W zasadzie mógł nim być każdy, kto miał kontakt z Zachodem. Bo dolary do Polski przywozili przede wszystkim ludzie z Zachodu: turyści, pracujący u nas specjaliści, dziennikarze. Także dyplomaci, którzy – wymieniwszy po oficjalnym kursie obowiązkowy haracz – korzystali z usług zaufanych cinkciarzy, by wieść dostatnie i przyjemne życie w komunistycznej Polsce” – wspominał Krzysztof Gottesman, dziennikarz i publicysta, w felietonie „Cinkciarze i panienki”, opublikowanym w serwisie IPN Pamiec.pl.
„Wymiana odbywała się także w bramach, knajpach albo w pobliżu targowisk. I co charakterystyczne – to nie cinkciarze szukali klientów, ale klienci cinkciarzy. Byli też poważni dżentelmeni cieszący się ogólnym szacunkiem, którzy wymianą waluty zajmowali się na dużo większą skalę, ale tu do transakcji dochodziło w prywatnych lokalach. Oczywiście nie bez znaczenia dla wielkości zarobków był adres zamieszkania cinkciarza. Wiadomo było, że najlepiej zarabiali ci z dużych miast, w każdym razie z miast, w których pojawiali się obcokrajowcy. Żyłą złota były więc Warszawa, Kraków, Wrocław, no i oczywiście Wybrzeże pełne marynarzy wszelkich nacji zawijających do portu. Dobrze pracowało się także w Katowicach – tu cinkciarze zarabiali z kolei na swoich rodakach, którzy wyemigrowali do Niemiec i w Polsce pojawiali się z kieszeniami wypchanymi markami” – opisywała Dorota Kowalska w reportażu „Taksówkarze i cinkciarze” w „Polska The Times”.
Polacy szukali cinkciarzy, kiedy mieli dość gotówki (bo dla rodaków kurs czarnorynkowy był zabójczy), by kupić dolary (jeśli dostali paszport i pozwolenie wyjazdu) lub bony, na zakup towarów luksusowych – mniej lub wcale niedostępnych na rynku – w wydzielonej sieci placówek. Bony emitował bank PeKaO i prowadził sieć sklepów dewizowych, w latach 70. przekształconą w Pewex. Sprzedawały towary z tzw. eksportu wewnętrznego, jak szynka eksportowa w puszce, a nawet samochody osobowe (!), normalnie dostępne na talony/przydziały po latach oczekiwania. Ale była tam też cała mnogość rzeczy importowanych, od zachodnich dżinsów, przez papierosy, kawę, po pastę do zębów i… reklamówki. Już od wejścia pachniało w tych placówkach luksusem, bo nie mydłem szarym tylko pachnącym. Krążył nawet dowcip o mężczyźnie, który wszedł do Pewexu i zwrócił się do ekspedientki: „To ja poproszę o azyl”.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS