Diablik, szatan, smoczy łeb – trudno o bardziej demoniczne przydomki dla trującego gatunku grzyba. Borowik szatański, bo o nim mowa, jest całkowitym przeciwieństwem borowika szlachetnego. Ów czarny charakter wśród borowikowatych wyróżnia bowiem purpurowy trzon i (u starszych okazów) woń padliny lub zgniłej cebuli. Rubroboletus satanas jest rzadkością w naszych lasach, a charakterystyczne cechy wyglądu tego gatunku przemawiają nawet do niewprawionych grzybiarzy. Dzięki temu do zatruć dochodzi stosunkowo rzadko. Warto jednak wiedzieć, jak wyglądają objawy intoksykacji i co należy robić w przypadku przedostania się toksyny do organizmu człowieka.
- Borowik szatański to rzadkość w polskich lasach
- Borowik szatański – popielaty kapelusz i woń zgniłej cebuli
- Borowik szatański to problemy gastryczne, ból głowy, zaburzenia widzenia i inne objawy intoksykacji
- Jak postępować w przypadku zatrucia borowikiem szatańskim?
Borowik szatański (Rubroboletus satanas), zwany diablikiem, szatanem, smoczym łbem lub trucicielem, jest toksycznym gatunkiem grzybów należących do rodziny borowikowatych (Boletaceae). Takson ten po raz pierwszy został zdiagnozowany w 1831 roku przez Lenza, który nadał mu nazwę łacińską. Autorką nazwy polskiej jest z kolei polska uczona – Alina Skirgiełło, która określiła ów grzyb w roku 1939. Dawniej borowika szatańskiego definiowano również jako „grzyb szatański” lub „grzyb krwisty”.
Borowik szatański to rzadkość w polskich lasach
Wbrew pozorom, Rubroboletus satanas rośnie nie tylko na terenie Europy. Można go spotkać również w Maroku oraz w Kalifornii i Waszyngtonie w Stanach Zjednoczonych. Jego okazy są jednak niezwykle rzadkie, a sam gatunek uważa się za wymierający. Na Czerwonej Liście roślin i grzybów polski borowik szatański ma nadany status E, co oznacza, że jest on zagrożony wręcz krytycznie. Za gatunek na wymarciu został uznany również w Austrii, Belgii, Czechach, Niemczech, Danii na Słowacji, w Finlandii, Holandii, Szwecji, Estonii i Wielkiej Brytanii. W naszym kraju oficjalnie występują dwa stanowiska tego grzyba – jedno znajduje się w Górach Kaczawskich, drugie – na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Rośnie tam grupowo w dobrze nasłonecznionych lasach liściastych, z reguły w sąsiedztwie dębów lub buków. Najlepiej rozwija się na podłożu wapiennym. Owocniki tego grzyba kształtują się w sezonie letnim – od lipca do września. W Polsce podlega on całkowitej ochronie gatunkowej, w związku z czym pod żadnym pozorem nie wolno niszczyć jego stanowisk ani wrzucać go do koszyka. Borowika szatańskiego należy omijać szerokim łukiem i w trakcie grzybobrania rozejrzeć się za innymi, jadalnymi i powszechne występującymi w polskim lesie przedstawicielami rodziny borowikowatych.
Borowik szatański – popielaty kapelusz i woń zgniłej cebuli
Owocniki borowika szatańskiego zwykle mierzą do 25 cm średnicy. Młode okazy są koloru popielatego, szarego lub siwego, zaś starsze zmieniają odcień na oliwkowy. Pod wpływem urazu mechanicznego owocniki zaczynają sinieć. Młode osobniki wyróżnia kapelusz półkolisty, który, wraz z upływem czasu, staje się wypukły i lekko wygięty. Jest pokryty grubą i matową w dotyku skórą, która łatwo odchodzi od miąższu.
Starsze okazy mają kapelusze o powierzchni zamszowej lub gładkiej. Pokryte porami rurki tego grzyba mierzą zazwyczaj do 25 mm i są wycięte na kształt zatoki. Ich kolor jest w początkowej fazie rozwoju żółty, zaś później staje się oliwkowy. Pory u młodych okazów są jasnożółte, a u starszych stają się pomarańczowe albo czerwone. W końcowej fazie rozwoju są brązowooliwkowe, a pod wpływem dotyku stają się niebieskie. Trzon borowika szatańskiego dorasta do 12 cm, zaś jego grubość wynosi maksymalnie 10 cm. Górna jego część jest żółta, środkowa – lekko różowa – zaś dolna ma barwę brązową. Dodatkowo pokrywa go delikatna purpurowa siatka żyłek. Młode okazy wyróżnia trzonek kulisty albo cylindryczny, zaś starsze charakteryzuje podstawa baryłkowata. Miąższ borowika szatańskiego ma kolor biały, kremowy lub bladożółty. Po nacięciu nożem staje się błękitny. Jego smak jest łagodny, bez nuty przewodniej. Zapach jest również niezbyt intensywny. Jedynie starsze okazy wyróżnia woń zgniłej cebuli lub padliny. Swoim wyglądem borowik szatański może nieco przypominać trujący borowik purpurowy lub niejadalny borowik żółtopory.
Borowik szatański to problemy gastryczne, ból głowy, zaburzenia widzenia i inne objawy intoksykacji
Trujące właściwości borowika szatańskiego wynikają z zawartych w nim toksycznych żywic, których ludzki organizm nie trawi. W warunkach laboratoryjnych wyizolowano z niego niewielkie ilości muskaryny i bolesatyny – glikoproteiny o działaniu trującym. Trzy i pół godziny po spożyciu surowego miąższu tego grzyba pojawiają się dolegliwości ze strony układu pokarmowego oraz niekiedy towarzyszący im ból głowy.
Zawarte w borowiku szatańskim toksyny podrażniają przewód pokarmowy i wzmagają perystaltykę jelit. Bywa że do problemów gastrycznych dochodzą takie objawy, jak zaburzenia widzenia, spadek ciśnienia, zapaść, łzawienie oczu, obfita potliwość i rumień na twarzy. Toksyny zawarte w grzybie mogą bowiem zaatakować również układ nerwowy, powodując halucynacje i zaburzenia neurologiczne.
Jak postępować w przypadku zatrucia borowikiem szatańskim?
Po spożyciu tego grzyba, należy jak najszybciej wywołać wymioty, aby trujące substancje nie przedostały się do krwioobiegu, a następnie udać się po pomoc do lekarza. Najlepiej zabrać ze sobą resztki posiłku zawierającego miąższ grzyba, co pozwoli na szybkie zidentyfikowanie dokładnego typu trucizny. Nie należy stosować domowych kuracji odtruwających, ponieważ często kończą się one tragicznie.
Nie wolno także podawać choremu wody. Należy zrobić wszystko, by nie doszło do uszkodzenia wątroby, dlatego szybka reakcja i udzielenie profesjonalnej pierwszej pomocy jest w tym przypadku bardzo ważne. Na szczęście, ze względu na charakterystyczny wygląd i sporadyczne występowanie w naszym kraju, do zatruć borowikiem szatańskim dochodzi niezwykle rzadko. Nawet niedoświadczony grzybiarz, wyposażony w aktualny atlas grzybów, bez żadnego problemu jest w stanie odróżnić trującego „szatana” od smacznego prawdziwka.
Bibliografia
- Pavol Škubla; “Wielki atlas grzybów ”; Elipsa, Poznań 2007.;
- Jiri Patocka; “BOLESATINE, A TOXIC PROTEIN FROM THE MUSHROOM RUBROBOLETUS SATANAS”; Mil. Med. Sci. Lett. (Voj. Zdrav. Listy) 2018, 87(1), 14-20;
- Bezděk J; “ Mushrooms edible and similar to them poisonous”; Prague, Own cost. 1901. p. 33-38.;
- “https://www.wikiwand.com/en/Rubroboletus_satanas”; data dostępu: 2019-09-05
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS