Bieda coraz dotkliwsza w Europie

Dane z rynków to jedno. Czym innym jest poczucie zubożenia w społeczeństwach. Tylko w Polsce, według badań CBOS za październik 2022 r., 86 proc. ankietowanych stwierdziło, iż odczuło skutki wzrostu cen „w dużym” (48 proc.) bądź „bardzo dużym” (38 proc.) stopniu. Według danych z „Raportu o biedzie 2022” (to publikacja przygotowana przez organizatora Szlachetnej Paczki) w 2021 r. poniżej granicy skrajnego ubóstwa żyło w Polsce 1,6 mln osób, w tym 333 tys. dzieci i 246 tys. seniorów. A od zeszłego roku skala problemu prawdopodobnie się zwiększyła, bo w 2022 r. borykamy się z nowymi problemami.

Budżety państw notują coraz większe dziury, a nakłady na wsparcie socjalne obywateli rosną. Kiedy przed kilkoma tygodniami pojawiła się informacja, że rząd Finlandii rusza z programem, którego celem jest zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem lub marginalizacją o 100 tys., wydawało się, że to zaskakująco dużo. Analiza statystyk za 2021 r. wykazała jednak, że zagrożonych tymi problemami jest aż 14 proc. 5,5-mln. społeczeństwa, które z zewnątrz wydaje się bogate i równościowe.

Europejski Urząd Statystyczny opublikował właśnie dane o osobach zagrożonych ubóstwem w poszczególnych państwach Unii Europejskiej. Według nich prawie 95,5 mln, czyli prawie 22 proc. obywateli UE, było w 2021 r. zagrożonych ryzykiem ubóstwa bądź wykluczenia społecznego. A to tylko w gospodarstwach domowych, w których nie wychowują się dzieci. Dla tych z dziećmi wskaźnik sięga 22,5 proc. Były to dane jeszcze za ubiegły rok. Ceny wówczas, owszem, rosły, ale nieporównywalnie do tego, co dzieje się teraz.

Sytuacja jeszcze się pogorszyła. W ostatni poniedziałek Eurostat opublikował inne badanie, w którym bierze udział 11 państw unijnych (Polska nie jest w nim ujęta). Największe problemy z wiązaniem końca z końcem w drugim kwartale 2022 r. mieli Bułgarzy. 40 proc. z nich wskazało, że jest im ciężko bądź bardzo ciężko. Najniższy odsetek pojawił się u Finów (11 proc., a więc nieco mniej niż przed uruchomieniem wspomnianego programu rządowego). Z kolei we Francji problem dotyczy ponad 22 proc. obywateli. Jest to najwyższy wzrost (o 5,6 pkt proc.) pośród notowanych państw. Drugie państwo z istotnym wzrostem poczucia biedy to Austria (plus 2,7 pkt proc., do 16 proc.). W dodatku narzędzia zmniejszenia skutków drożyzny nie będą działać wiecznie. I tak obniżone stawki VAT w państwach członkowskich już są uważnie analizowane przez unijnych urzędników, którzy skłaniają się do zakończenia polityki „elastycznej tolerancji”. Podobnie zachowają się agencje raitingowe, których oceny mają istotny wpływ na możliwości zaciągania długu przez poszczególne państwa.

Skala problemów w poszczególnych państwach zależy od wielu zmiennych, w tym w dużym stopniu od ich miksów energetycznych. To oczywiste, że ceny energii – a te zależą od sposobu jej wytwarzania – wpływają na wszystkie sektory. Innym problemem są warunki klimatyczne – globalne ocieplenie prowadzi do ekstremalnych zjawisk pogodowych i niszczenia plonów (susze, powodzie), lecz także nie wszędzie w tym samym stopniu. Autorzy raportu Eurostatu wskazują, że rosnące koszty funkcjonowania przedsiębiorstw będą prowadziły do optymalizacji (czyli zmniejszenia) zatrudnienia. To z kolei może skutkować zmniejszeniem przepływów finansowych od emigrantów zarobkowych do krajów ich pochodzenia. W UE ten problem w ogromnej mierze dotyczy mieszkańców Rumunii – jednej z największych grup emigrantów.