W odwecie za śmierć dwóch gestapowców zastrzelonych przez polskiego żołnierza, Niemcy zamordowali stu niewinnych ludzi – ta największa egzekucja publiczna ludności polskiej na terenach wcielonych do Rzeszy dokonała się 81 lat temu, 20 marca 1942 roku, w podłódzkim Zgierzu.
Pamięci zbrodni w Zgierzu
Mieszkańcy i władze Zgierza co roku zbierają się 20 marca na Placu Stu Straconych, by uczcić ofiary zbrodni dokonanej w tym miejscu w 1942 roku. W odwecie za śmierć dwóch gestapowców zastrzelonych przez polskiego żołnierza, na dawnym Placu Stodół Niemcy zamordowali stu niewinnych ludzi. Była to największa egzekucja publiczna ludności polskiej w Kraju Warty, czyli na terenach polskich wcielonych do Rzeszy.
Uroczystości odbędą się także przy mogile Stu Straconych i Pomniku Ofiar w Lesie Lućmierskim, gdzie oprawcy anonimowo pochowali ofiary mordu nazwanego później przez historyków Zbrodnią Zgierską.
Zemsta za niemieckie ofiary strzelaniny
Egzekucja była następstwem wydarzenia, do którego doszło kilkanaście dni wcześniej w Zgierzu. Aresztowany przez Niemców żołnierz polskiego podziemia niepodległościowego Józef Mierzyński został przywieziony w asyście Gestapo do swojego przedwojennego mieszkania przy ul. Długiej, aby wskazać ukrytą w nim broń. W lokalu doszło do strzelaniny, w której zginęło dwóch gestapowców. Mierzyńskiemu udało się uciec.
To wywołało falę łapanek na mieście, trwających całą noc. Na szkolnym boisku zgromadzono ok. 600 osób, które rano poddano selekcji; zatrzymanych mężczyzn odwieziono do obozu w Radogoszczu, a kobiety – do więzienia w Łodzi. Wśród uwięzionych znalazła się także żona Mierzyńskiego, Joanna, którą aresztowano w Łodzi.
Jak wyjaśnił Sławomir Abramowicz z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi, Niemcy wybrali osoby do egzekucji w sposób przemyślany. Większość rekrutowała się spośród członków podziemia niepodległościowego, aresztowanych kilka miesięcy wcześniej i przebywających w łódzkich więzieniach. Dołączyli do nich nieliczni zatrzymani tuż po incydencie w Zgierzu – resztę potraktowano jako zakładników i przetrzymywano w obozie pracy w Radogoszczu.
Niewinne ofiary
W opinii historyka, Niemcy zdawali sobie sprawę, że skazani przez nich ludzie nie mieli nic wspólnego ze śmiercią gestapowców – egzekucję od początku traktowano jako akt odwetowy, przy pełnej akceptacji Gestapo w Łodzi i władz w Berlinie.
Na miejsce egzekucji nieprzypadkowo wyznaczono Plac Stodół w Zgierzu, pełniący wówczas rolę miejskiego wysypiska śmieci; chodziło o dodatkowe upokorzenie ofiar. Pewne wyobrażenie o tym miejscu daje obraz namalowany przez łódzkiego artystę Józefa Ludwikiewicza „Egzekucja Stu Polaków w Zgierzu”, który był naocznym świadkiem tragicznego zdarzenia; dzieło ma swoich zasobach Muzeum Miasta Zgierza.
Wspomnienia świadków Zbrodni Zgierskiej
Z kolei łódzkie Biuro Badań Historycznych IPN dysponuje wspomnieniami świadków Zbrodni Zgierskiej spisanymi przez żołnierza AK okręgu Łódź „Barka” Romana Zygadlewicza – dzięki nim znamy jej dokładny przebieg.
Rano na plac spędzono mieszkańców Zgierza i okolicznych wsi. Z tłumu od razu wybrano stu mężczyzn, których ustawiono z boku pod eskortą policji – mieli być zakładnikami na wypadek, gdyby Polacy podjęli próbę oporu. Porządku pilnowało ok. 200 uzbrojonych żandarmów i policjantów oraz setki członków niemieckich organizacji paramilitarnych.
Polacy! Jesteście pod ochroną niemiecką. Pan prezydent rejencji mówił od początku, że za naszego jednego człowieka padnie dwudziestu pięciu, a jeśli się to powtórzy – padnie stu. Polacy myśleli, że to frazes. Ponieważ jeden z waszych ośmielił się zabić naszych dwóch, pan prezydent słowa nie cofnie, w tej chwili padnie stu
— przemówił do tłumu prezes rejencji łódzkiej Friedrich Ubelhor.
Szli z gołymi, ogolonymi głowami, z gipsowymi bandażami na ustach
— opisała skazańców obecna na egzekucji Krystyna Rydel. Jak mówiła, wielu z nich było ciężko pobitych, a jeden zmarł w trakcie transportu.
Zabijani 15-osobowymi grupami
Skazanych związanych jedną liną wprowadzano na wzniesienie 15-osobowymi grupami; do każdego z nich strzelało dwóch oprawców – jeden celujący w serce, drugi w głowę. Ofiary dobijano strzałem z pistoletu. W ten sposób zamordowano 96 mężczyzn i 4 kobiety.
Wytypowani wcześniej zakładnicy musieli załadować zwłoki na ciężarówki. Odtransportowano je do pobliskiego Lasu Lućmierskiego i pochowano w mogile przygotowanej wcześniej przez więźniów.
Las Lućmierski w czasie okupacji był niemym świadkiem wielu tragedii; Niemcy wielokrotnie wykorzystywali go jako miejsce pochówku ofiar zbrodni dokonywanych na Polakach.
„Intelligenzaktion” i zacieranie zbrodni
Pierwsze masowe mogiły pojawiły się tam już jesienią 1939 roku, gdy w ramach „Intelligenzaktion” aresztowano ponad 2 tys. przedstawicieli inteligencji polskiej, żydowskiej, a nawet niemieckiej – o poglądach sprzeciwiających się ideologii Rzeszy. Osoby te zostały wytypowane przez niemiecki wywiad jeszcze przed wybuchem wojny. Aresztowania trwały do 1940 roku – więźniowie byli wywożeni m.in. do Lasu Lućmierskiego, gdzie ich rozstrzeliwano i zakopywano w bezimiennych mogiłach.
Latem 1944 r. Niemcy rozpoczęli zacieranie śladów swoich zbrodni. Mogiły otwierano, wydobyte z nich ciała palono w przenośnych krematoriach. Współcześnie archeolodzy odnajdują jedynie prochy, fragmenty kości, niekiedy drobne przedmioty. Są także miejsca pochówku, które Niemcy wykorzystywali kilkukrotnie, zakopując w nich ofiary swych zbrodni także z lat 1941-1944.
Zlokalizowanie mogiły
Wszystko to bardzo utrudniło proces identyfikacji genetycznej szczątków ofiar Zbrodni Zgierskiej. W latach 2012-2013 przeprowadzono badania archeologiczne, które umożliwiły zlokalizowanie pierwotnej mogiły Stu Straconych. Ustalono, że doszło do dwukrotnej ekshumacji – przeprowadzonej przez Niemców w 1944 r. i przez władze polskie w 1945 r. Szczątki miały zostać przeniesione w miejsce, gdzie obecnie znajduje się krzyż i pomnik pomordowanych.
W publikacji poświęconej badaniom etnoarcheologicznym dotyczącym zbrodni niemieckich w Lesie Lućmierskim dr Olgierd Ławrynowicz z Uniwersytetu Łódzkiego podał, że w miejscu tym znaleziono ponad 400 fragmentów ludzkich kości pochodzących od różnych osób – w tym kobiet i dzieci. Podejrzewa się, że są to przemieszane szczątki ofiar różnych zbrodni, które po wojnie pochowano w jednej mogile.
CZYTAJ TAKŻE: 75 rocznica Zbrodni Zgierskiej (w 2017 roku). „Dziś za jednego Niemca śmierć poniesie 50 Polaków”
rdm/PAP
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS