Pogrzeb Leca odbył się 11 maja. “Na cmentarzu komunalnym, dawnym cmentarzu wojskowym na Powązkach zebrali się w środę rano, przy dusznej, bezwietrznej pogodzie, literaci warszawscy prawie bez wyjątku, ażeby oddać ostatni hołd koledze i przyjacielowi. Prezes Związku Literatów Jarosław Iwaszkiewicz i Artur Międzyrzecki pełnili w wartę przy katafalku, kompania honorowa prezentowała broń, oddała salut honorowy. Dwie panie, stojące obok mnie, zadrżały przy huku wystrzałów. Przypomniała mi się refleksja Leca: +Niech żywi zachowają ciszę na cmentarzu, jeśli potrafią to nawet umarli+. I jedno z jego typowych westchnień: +Szkoda, że do raju jedzie się karawanem!+. Pogrzeb państwowy dla satyryka!” – wspominał Karl Dedecius, który o śmierci Leca dowiedział się dzień wcześniej, z gazety rozdawanej w samolocie LOT-u lecącym z Frankfurtu nad Menem do Warszawy. “Od dłuższego czasu nie dostawałem listów od niego, dopiero drogą okrężną dowiedziałem się o groźnym stanie jego zdrowia. W maju postanowiłem z dobrymi wieściami wydawniczymi i odrobiną nadziei pojechać do Warszawy” – wyjaśnił Dedecius.
Przetłumaczone przezeń “Myśli nieuczesane” osiągnęły w Niemczech nakład około 2 mln egzemplarzy.
Najzwięźlej – i aforystycznie! – twórczość Stanisława Jerzego Leca podsumował pisarz Andrzej Nowicki: “Osiągnął ideał: potrafił jak najkrócej powiedzieć jak najwięcej” cytowany w opracowaniu Wandy Leopold pt. “Myślę, że jestem… Portrety wielokrotne. Wspomnienia i szkice o Stanisławie Jerzym Lecu”.
W nadanej rok temu audycji Moniki Małkowskiej “Kwadratura Kultury” (Polskie Radio 24) architekt i varsavianista Tomasz Lec ocenił, że bon moty jego ojca z biegiem lat nabierają aktualności – pisząc “Można mieć profil nie mając twarzy” przewidział powstanie Facebooka, zaś “Omijam ludzi – rzekł pewien ich przyjaciel, aby im nic złego nie zrobić” – opisał sytuację społeczną wywołaną pandemią.
Korzenie w Lwowie
Stanisław Jerzy Lec – a właściwie Stanisław Jerzy de Tusch-Letz – urodził się 6 marca 1909 r. we Lwowie, w uszlachconej rodziny żydowskiej – był synem barona Benona de Tusch–Letza i Adeli z domu Safrin. Wychowanek gimnazjów we Lwowie i Wiedniu, maturę uzyskał w 1927 roku we Lwowie. W 1927 r. podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza – po roku polonistyki przeniósł się na prawo. W 1928 r. debiutował wierszem “Wiosna” w 13. numerze krakowskiego “Kuriera Literacko–Naukowego”.
“Potwierdzał swoim życiem prawdziwość własnych najbardziej paradoksalnych maksym. Dziedzic baronowskiego tytułu na przekór swojej sferze miał zdecydowanie lewicowe poglądy. Trójczłonowe nazwisko skrócił i spolszczył do prostego: Lec, co po hebrajsku oznacza wesołka, ale i bystrego obserwatora, który to, co widzi, +na swój sposób interpretuje i wyjaśnia+” – napisał Janusz R. Kowalczyk (culture.pl, 2017).
“Lec (albo Letz, według pisowni starszych dowodów osobistych rodziny w Wiedniu) znaczy po hebrajsku dowcipniś, satyryk. Staroniemieckie słowo +Letze+ -fortyfikacja graniczna, wał ochronny – nadaje mu politycznej wagi. Czasownik +letzen+ znaczy, paradoksalnie, zarówno krzepić, orzeźwiać, jak i dręczyć, przygnębiać. Myśli Leca krążyły wokół rzeczy ostatecznych (niem.: +letzte Dinge+). I w reszcie — i na koniec — rzeczownik niemiecki +Letzt+ oznacza wieczerzę pożegnalną, stypę” – wyjaśnił Karl Dedecius w artykule “Lec: temat, forma, źródło z krótkim prologiem i epilogiem (pierwszego spotkania i ostatniego spaceru)” opublikowanym w “Kwartalniku Literackim” (1973).
“Związany ze środowiskiem lewicy społecznej należał do ścisłego grona współzałożycieli pisma +Tryby+, które zostało niemal natychmiast zamknięte przez władze po ukazaniu się pierwszego numeru (1931, nr 1). Współpracował z komunistycznym +Dziennikiem Popularnym+ w latach 1933-36, na łamach którego publikował pod pseudonimem +Stach+ stały codzienny felieton pt. +Przed sądem nieostatecznym+ oraz niedzielny felieton pt. +Przed sądem ostatecznym+” – napisano na stronie Dia-pozytyw. “Stworzył wraz z Leonem Pasternakiem kabaret literacki +Teatr Pętaków+, który został zamknięty po kilku przedstawieniach. Po zamknięciu przez władze +Dziennika Popularnego+, w obawie przed aresztowaniem, wyjechał na krótko do Rumunii, później przebywał u matki na Podolu, gdzie pracował jako aplikant adwokacki w Czortkowie, by znów powrócić do Warszawy i kontynuować swa działalność literacką. W latach 1936-37 współpracował z +Lewarem+ – pismem założonym przez Pasternaka (tytuł pochodził z gry słów: +Lewar- Lewi Artyści+), w latach 1936-38 z tygodnikiem +Sygnały+. Podjął także współpracę z pismami satyrycznymi takimi jak: +Cyrulik Warszawski+ (od 1931) i +Szpilki+ (od 1937), +Czarno na białem+ (1938-39)” – dodano.
Po wybuchu II wojny światowej znalazł się w okupowanym przez ZSRS Lwowie, gdzie uczestniczył w życiu literackim – podjął współpracę z “Nowymi Widnokręgami”. 19 listopada 1939 r. podpisał oświadczenie pisarzy polskich witające przyłączenie Zachodniej Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej. W 1940 r. wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS