Zwolnienia z egzekucji administracyjnej

Podstawy prawne prowadzenia egzekucji administracyjnej

Podstawowym aktem prawnym, który ma zastosowanie do postępowania egzekucyjnego w administracji, jest Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie z art. 1 powyższego aktu prawnego ustawa określa:

• sposób postępowania wierzycieli w przypadkach uchylania się zobowiązanych od wykonania ciążących na nich obowiązków, określonych w art. 2 oraz 
• prowadzone przez organy egzekucyjne postępowanie i stosowane przez nie środki przymusu służące doprowadzeniu do wykonania lub zabezpieczenia wykonania obowiązków, o których mowa w art. 2;
• a także zasady i sposób prowadzenia Rejestru Należności Publicznoprawnych oraz udostępniania danych z tego rejestru.

Artykuł 2 tej Ustawy określa natomiast katalog obowiązków, które podlegają egzekucji w ramach tego aktu prawnego. W pierwszej kolejności wskazując podatki, opłaty i inne należności z ustawy ordynacja podatkowa. Ustawodawca zdecydował, że będą to:

1. Podatki, opłaty i inne należności określone w ustawie Ordynacja podatkowa, do których należy stosować przepisy działu III tejże;
2. Niepodatkowe należności budżetowe określone w ustawie o finansach publicznych;
3. Należności z tytułu przychodów z prywatyzacji;
4. Grzywny i kary pieniężne wymierzone przez organy administracji publicznej;
5. Należności pieniężne, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej;
6. Należności przypadające od jednostek budżetowych (wzajemne potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami);
7. Wpłaty na rzecz funduszy celowych (przepisy odrębne);
8. Należności pieniężne z tytułu składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego;
9. Należności pieniężne państwa członkowskiego (określone w podpunktach a – g);
10. Należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych;
11. Obowiązki przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego;
12. Obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego;
13. Obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy;
14. Świadczenia przysługującego pracownikowi;
15. Obowiązki nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy;
16. Obowiązki z zakresu ochrony danych osobowych.

Zwolnienia z egzekucji administracyjnej

Jednymi z podstawowych praw dłużników w przypadku egzekucji administracyjnej, jest prawo do złożenia wniosków o zwolnienie spod egzekucji (art. 13 ustawy) oraz o wyłączenia podmiotowe z egzekucji (art. 14 ustawy).

Wyciąg z przepisów

(ustawa o postępowaniu administracyjnym w administracji):

Art.  13.
§ 1.  Organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na jego ważny interes, może zwolnić, na czas oznaczony lub nieoznaczony, z egzekucji w całości lub części określone składniki majątkowe zobowiązanego.

Zwolnienia podmiotowe dotyczą natomiast osób, które korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, nie podlegają orzecznictwu polskich organów, itp.

Przykład sprawy Państwa „M” – nadzieja w postępowaniu sądowym

Urząd Skarbowy prowadził postępowanie egzekucyjne wobec małżonków B.M i R.M., na podstawie tytułu wykonawczego obejmującego zaległość w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2008 (wraz z odsetkami). W toku podjętych czynności, organ egzekucyjny dokonał zajęcia wynagrodzenia za pracę B.M. Dłużnik wystąpił z wnioskiem o zwolnienie wynagrodzenia o pracę, a organ egzekucyjny zwolnił z egzekucji ten składnik majątkowy – łącznie do dnia 31 marca 2020 r. Po kolejnych wnioskach od 1 kwietnia 2020 roku, organ odmówił zwolnienia. W ocenie organu podstawową przesłanką upoważniającą organ do przychylenia się do wniosku o zwolnienie, jest istnienie tak zwanego ważnego interesu zobowiązanego.  Pojęcie “ważnego interesu zobowiązanego” nie zostało jednak wprost wskazane w przepisach, w tym sensie, że ustawodawca nie zdefiniował tego terminu.  Dlatego przesłankę należy rozpatrywać indywidualnie w każdej sprawie. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej nie znalazł podstaw do uchylenia kontrolowanego postanowienia.

Małżeństwo złożyło skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie. Sąd uznał, że skarga jest zasadna. Jednocześnie przeprowadził bardzo ciekawą analizę instytucji zwolnienia z egzekucji i wskazał jej najważniejsze aspekty. Dlatego wyrok z dnia 20 listopada 2020 roku, w sprawie I SA/Lu 409/20 wydany przez Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, może być cenną wskazówką dla osób borykających się z podobnymi problemami natury egzekucyjnej.

Zagadnienie ważnego interesu

Kluczowym dla oceny czy dany zobowiązany może uzyskać zwolnienie z egzekucji, jest zrozumienie pojęcia „ważnego interesu zobowiązanego”, które ustawodawca wprowadził w ramach art. 13 ustawy o egzekucji w administracji. Nie ma jednej definicji tego określenia, można jednak wskazać określone kryteria pozwalające na jego ocenę oraz wyznaczyć kierunek ich analizy.

• Pojęcie ważnego interesu zobowiązanego należy rozumieć nie jako subiektywne przekonanie zobowiązanego o potrzebie zwolnienia rzeczy z egzekucji, ale jako obiektywne uwarunkowania, rozpatrywane w kontekście okoliczności faktycznych konkretnej sprawy – cytat z: Przybysz Piotr Marek, Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, wyd. VIII, zob. np. wyrok NSA z 1.09.2011 r., II FSK 489/10, LEX nr 966166);
• instytucja zwolnienia z egzekucji działa na zasadzie rozstrzygania w oparciu o uznanie administracyjne. Nie oznacza to jednak dowolności w działaniu organu. Kontroli sądu podlega to, czy rozstrzygnięcie zostało podjęte w zgodnie z podstawowymi regułami postępowania, a w szczególności czy wydano je w oparciu o należycie zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oraz czy ocena tego materiału została dokonana zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, czy też zawiera elementy dowolności – (cytat z uzasadnienia wyroku WSA w Lublinie, w sprawie I SA/Lu 409/20).

Źródła opracowania

• Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U.2020.1427 tj. z dnia 2020.08.21);
• Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie wyrok z dnia 20 listopada 2020 roku, w sprawie I SA/Lu 409/20;
• Przybysz Piotr Marek, Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, wyd. VIII, Opublikowano: WKP 2018.

Polecamy: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Polecamy: INFORLEX Biznes