Celem kontroli NIK było zbadanie, czy działania naprawcze Ministra Sprawiedliwości w latach 2013-2023, a także w ograniczonym zakresie prezesów sądów, podejmowane w obszarach planowania strategicznego, organizacyjno-kadrowym i prawotwórczym, wpłynęły na poprawę funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.
W ocenie NIK, działalność organów wymiaru sprawiedliwości, a w szczególności Ministra Sprawiedliwości, doprowadziły do spadku efektywności pracy sądów. Sprawność sądów na przestrzeni ubiegłej dekady “nie tylko nie uległa poprawie, ale w wielu kategoriach postępowań istotnie pogorszyła się”. Z przeprowadzonej analizy wynika, że sprawy sądowe nie były załatwiane bez zbędnej zwłoki, a powszechnym zjawiskiem stała się przewlekłość postępowania. W okresie, którego dotyczyła kontrola odsetek uwzględnionych skarg na przewlekłość postępowań sądowych, wzrósł z 11,2 proc. do 19,2 proc.
Względna stabilizacja w jednym obszarze
Średni czas trwania postępowania w wybranych kategoriach spraw zakończonych prawomocnie w I instancji wzrósł o prawie dwa miesiące – z 4,1 w 2013 r. do 5,9 miesięcy w 2023 r. (o 44 proc.). Z kolei w sprawach, które NIK określiła jako istotne z punktu widzenia dochodzenia przez obywateli swoich praw przed sądami, czas trwania postępowania wzrósł z 9,2 do 16,5 miesiąca (79 proc.). W sprawach gospodarczych czas ten wzrósł z 11 do 17,7 miesiąca (o 61 proc.). “Względną stabilizację obserwować można jedynie w sprawach karnych” – oceniła NIK.
NIK wskazała ponadto, że wydatki budżetu państwa na funkcjonowanie sądów powszechnych w badanym okresie podwoiły się z 6,2 mld zł (2013 r.) do 12,4 mld zł (2023 r.). W okresie tym dwukrotnie podejmowano próby reformowania struktury organizacyjnej sądów – w ocenie NIK – bez rezultatu, a “pracom tym towarzyszyły duże spory i kontrowersje zarówno w środowisku prawniczym, jak i społeczeństwie”. Chodzi o tzw. “reformę Gowina” z 2013 r. (w wyniku której zniesiono 79 najmniejszych kadrowo sądów, a potem przywrócono 76 z nich), a także o prace prowadzone w latach 2016-2023 (zakładające gruntowną reformę sądownictwa, w tym przejście z trójszczeblowej na dwuszczeblową strukturę sądów powszechnych i zmianę statusu sędziów, nie wyszły poza fazę uzgodnień rządowych).
W kontroli wykazano istotne dysproporcje w obciążeniu sądów sprawami, a także braki kadrowe. “Według danych za rok 2023 w pionie cywilnym sądów rejonowych przy średniej liczbie spraw przypadającej na sędziego wynoszącej około 1700, różnice między sądami w skali kraju wynosiły od około 800 do niemal 5 tys. spraw” – zauważono.
Należy podkreślić, że w badanym okresie wzrosła znacznie liczba i częstotliwość zmian przepisów prawa. Według NIK ta “nadprodukcja” prawa nie jest zjawiskiem pozytywnym.
Wymagane określenie kierunku
Kontrola wykazała, że “bez systemowego i precyzyjnego określenia kierunku, w którym Polska chce modernizować sądownictwo, nie będzie możliwe stworzenie odpowiednich warunków do tego, by sprawy kierowane do sądów przez obywateli, podmioty gospodarcze i instytucje publiczne mogły być sprawnie rozstrzygane” – co zaznaczono w komunikacie opublikowanym na stronie internetowej NIK.
W konsekwencji przeprowadzonej kontroli, NIK skierowała wnioski do Ministra Sprawiedliwości o przeprowadzenie diagnozy stanu sądownictwa powszechnego, opracowanie działań możliwych do wdrożenia w ujęciu krótko- i długookresowym, przeprowadzenie przeglądu istniejących struktur organizacyjnych sądów powszechnych, ograniczenie delegowania sędziów i innych pracowników sądów do instytucji spoza systemu sądownictwa powszechnego, prowadzenie racjonalnych i transparentnych działań legislacyjnych, porządkowanie i ograniczenie pracochłonności rozbudowanego modelu statystyki i sprawozdawczości sądowej, rozważenie możliwości testowania projektowanych rozwiązań (pilotażu) oraz zapewnienie transparentności działań ministra.
To nie wszystko, co mamy dla Ciebie w TOK FM Premium. Spróbuj, posłuchaj i skorzystaj ze specjalnej oferty. Wejdź tutaj, by znaleźć szczegóły >>
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS