Wynagrodzenie za narodowy spis powszechny a PIT

Wynagrodzenie za pracę przy narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 roku – dodatki spisowe i nagrody spisowe

Na podstawie ustawy z 9 sierpnia 2019 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r., zadania gmin w ramach prac spisowych obejmują m.in. wyznaczenie pracowników urzędu gminy do prac spisowych (art. 24 ust. 1 pkt 5). Prace spisowe są finansowane z budżetu państwa. A środki na wykonanie prac spisowych Prezes GUS przekazuje gminie za pośrednictwem dyrektora urzędu statystycznego właściwego ze względu na miejsce położenia gminy, w terminach umożliwiających wykonanie prac spisowych (art. 37 ww. ustawy).
W gminach utworzono gminne biura spisowe, w skład których weszli pracownicy urzędów gmin. Czynności spisowe są dodatkowym zadaniem tych urzędników. Ponadto w województwach utworzono wojewódzkie biura spisowe, w których prace spisowe wykonują pracownicy jednostek służb statystyki publicznej. Oprócz tego gminy rekrutują, szkolą i organizują pracę rachmistrzów spisowych, którzy przeprowadzają bezpośrednie lub telefoniczne wywiady spisowe.

Zgodnie z art. 38 ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r., w ramach wydatków osobowych mogą być finansowane:
1) wynagrodzenia pracowników jednostek służb statystyki publicznej wykonujących prace spisowe;
2) dodatki za wykonywanie prac spisowych, zwane dalej „dodatkami spisowymi”, lub jednorazowa nagroda za wykonywanie prac spisowych, zwana dalej „nagrodą spisową”, dla pracowników jednostek służb statystyki publicznej i jednostek samorządu terytorialnego oraz zastępców komisarzy spisowych;
3) nagroda spisowa dla komisarzy spisowych.

Stawka dodatku spisowego – z wyłączeniem dodatku spisowego przyznawanego rachmistrzom spisowym, o których mowa w art. 17b ust. 1 pkt 1 ww. ustawy (czyli rachmistrzom spisowym rekrutowanym spośród pracowników jednostek służb statystyki publicznej) – wynosi od 5% do 120% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kwartale poprzedzającym przyznanie dodatku spisowego, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,  zwanego dalej „przeciętnym wynagrodzeniem”, za miesiąc kalendarzowy wykonywania prac spisowych. W przypadku okresowego niewykonywania prac spisowych stawka dodatku spisowego jest ustalana w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego czasu.

Maksymalna wysokość nagrody spisowej jest określona jako krotność przeciętnego wynagrodzenia i nie może być wyższa niż:
1) 3-krotność przeciętnego wynagrodzenia – w przypadku zastępców Generalnego Komisarza Spisowego;
2) 2-krotność przeciętnego wynagrodzenia – w przypadku wojewódzkich komisarzy spisowych i ich zastępców;
3) 1,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia – w przypadku:
a) gminnych komisarzy spisowych i ich zastępców,
b) pracowników jednostek służb statystyki publicznej wykonujących prace spisowe,
c) pracowników jednostek samorządu terytorialnego wykonujących prace spisowe w wojewódzkich albo gminnych biurach spisowych.

Dodatek spisowy lub nagroda spisowa (z wyłączeniem rachmistrzów spisowych, o których mowa w art. 17b ust. 1 pkt 1 ww. ustawy – czyli rachmistrzów spisowym rekrutowanych spośród pracowników jednostek służb statystyki publicznej), są przyznawane przy uwzględnieniu:
1) funkcji pełnionej w spisie powszechnym;
2) zakresu i złożoności wykonywanych zadań;
3) stopnia odpowiedzialności za wykonywane zadania;
4) liczby podległych osób wykonujących prace spisowe; 
5) inicjatywy i zaangażowania w wykonywanie prac spisowych.

Rozliczenie PIT

Powstaje pytanie jak są opodatkowane te nagrody i dodatki spisowe, które otrzymują pracownicy urzędów gminnych, wyznaczeni do prac spisowych. Czy dodatki i nagrody spisowe należy traktować jako przychód ze stosunku pracy z potrąceniem składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, czy z działalności wykonywanej osobiście?
Na to pytanie odpowiedzi udzielił Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 20 kwietnia 2021 r., sygn. 0112-KDIL2-1.4011.242.2021.1.KF.  Zdaniem Dyrektora KIS wynagrodzenie przyznane członkom Gminnego Biura Spisowego w postaci dodatku spisowego i nagrody spisowej, nie stanowi przychodu ze stosunku pracy. Świadczenia te są otrzymywane w związku z wykonywaniem przez te osoby prac zleconych przez inny podmiot niż pracodawca (tu: gminnego komisarza spisowego), dlatego też przychód z tego tytułu należy zaliczyć do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, tj. do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, do których mają zastosowanie koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 pkt 4 powołanej ustawy. Jednocześnie obowiązki płatnika, o których mowa w art. 41 ust. 1 ww. ustawy, ciążą na podmiocie dokonującym świadczeń w postaci dodatków spisowych i nagród.

Analogicznie zinterpretował przepisy Dyrektor KIS w interpretacji z 10 listopada 2020 r. (0115-KDIT2.4011.582.2020.1.MD) oraz interpretacji 16 listopada 2020 r. (sygn. 0113-KDWPT.4011.189.2020.2.ASZ), które dotyczyły powszechnego spisu rolnego.

Na podstawie art. 13 pkt 6 ustawy o PIT za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9.
Przychody z tytuły ww. dodatków i nagród spisowych należą więc z pewnością do przychodów z tzw. działalności wykonywanej osobiście wg ustawy o PIT.

W myśl art. 41 ust. 1 ustawy o PIT, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń z tytułu działalności, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18, osobom określonym w art. 3 ust. 1, są obowiązane jako płatnicy pobierać, z zastrzeżeniem ust. 4, zaliczki na podatek dochodowy, stosując do dokonywanego świadczenia, pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy p PIT.

Zaś zgodnie z art. 22 ust. 9 pkt 4 ustawy o PIT koszty uzyskania przychodów z tytułów określonych w art. 13 pkt 2, 4, 6 i 8 określa się w wysokości 20% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.

Wynagrodzenie rachmistrzów spisowych

Warto też zauważyć, że ww. zasady opodatkowania podatkiem dochodowym dodatków i nagród spisowych (tj. zakwalifikowanie ich do przychodów z działalności wykonywanej osobiście) dotyczą nie tylko pracowników urzędów gmin wykonujących prace spisowe ale także pracowników jednostek służb statystyki publicznej i rekrutowanych spoza kadry urzędniczej rachmistrzów spisowych wykonujących prace spisowe.

Zgodnie z art. 36 ust.4-4c ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. wynagrodzenie rachmistrza spisowego, o którym mowa w art. 17b ust. 1 pkt 2 tej ustawy (tj. powoływanego w wyniku naboru), ustala się, bez względu na metodę przeprowadzania przez niego wywiadów z osobami fizycznymi objętymi spisem powszechnym, jako iloczyn stawki w wysokości 6 zł brutto i liczby przeprowadzonych wywiadów bezpośrednich albo wywiadów telefonicznych z osobami fizycznymi objętymi spisem powszechnym, skutkujących prawidłowym spisaniem tych osób. Do wynagrodzenia rachmistrza spisowego, o którym mowa w art. 17b ust. 1 pkt 2, nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2018 r. poz. 2177 oraz z 2019 r. poz. 1564).

Na podstawie art. 38 ust. 5 ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. dodatek spisowy rachmistrza spisowego, o którym mowa w art. 17b ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, ustala się, bez względu na metodę przeprowadzania przez niego wywiadów z osobami fizycznymi objętymi spisem powszechnym, jako iloczyn stawki w wysokości 6 zł brutto i liczby przeprowadzonych wywiadów bezpośrednich albo wywiadów telefonicznych z osobami fizycznymi objętymi spisem powszechnym, skutkujących prawidłowym spisaniem tych osób. Przy czym jeżeli zbieranie danych od osoby fizycznej objętej spisem powszechnym rozpoczyna jeden rachmistrz spisowy, a kończy inny rachmistrz spisowy:
1) wynagrodzenie za przeprowadzenie wywiadu – w przypadku rachmistrza spisowego, o którym mowa w art. 17b ust. 1 pkt 2, albo
2) dodatek spisowy za przeprowadzenie wywiadu – w przypadku rachmistrza spisowego, o którym mowa w art. 17b ust. 1 pkt 1
– przysługuje tylko temu rachmistrzowi spisowemu, który zakończył zbieranie danych od osoby fizycznej objętej spisem powszechnym, skutkujące prawidłowym spisaniem tej osoby.

Oprac. Paweł Huczko