Wymazana żydowska Polska. Tak wyglądało życie w sztetlach przed Zagładą

Nastoletni Majer Kirszenblat obserwuje mężczyzn, którzy biorą w mykwie kąpiel rytualną. I podgląda kobiety. Mężczyźni korzystają z mykwy w piątki, kobiety w czwartki, albo w dni po mensturacji, bo dopiero rytualne oczyszczenie pozwala im znowu uprawiać seks. “Przed wejściem do mykwy – wspomina Majer — siedział pobożny człowiek z wyciągniętą ręką. Wychodzące kobiety, już po oczyszczeniu, delikatnie dotykały jego palców. Mówiło się, że pomoże im to zajść w ciążę i urodzić chłopca, który wyrośnie potem na bogobojnego mężczyznę. Po mieście krążył dowcip na temat tego zwyczaju. Pewnego razu rebecyn, żona rabina, podchodzi do kobiety na początku kolejki, mówiąc: “Proszę, puśćcie mnie przodem. Rabin już czeka”. Na co tamta odpowiada: “Czyżby? A na mnie czeka całe miasto” – to była prostytutka”.

W pamięci Majera szczegóły z miasteczka, w którym się wychował, świętokrzyskiego Opatowa, zapisują się niczym obrazy na kliszy aparatu. Pamięta, że mykwa była basenem o głębokości około metra dwudziestu, że w dół prowadziło kilka stopni, że wodę podgrzewało się w piecu, który wyglądał jak wysoka beczka, że był umieszczony tuż przy stopniach, i że wystawał jakieś pół metra nad poziom wody.