W Polsce są zaniedbywane dokładne pomiary zanieczyszczeń związanych z pożarami

Mamy tu do czynienia ze spalaniem niskotemperaturowym, tj. poniżej 1400-1500 st. C. Produktami spalania są wówczas przede wszystkim wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) oraz dioksyny (polichlorowane dibenzo-p-dioksyny i ich pochodne), które mają działanie rakotwórcze, działanie toksyczne dla nerek (nefrotoksyczne) i wątroby oraz mogą zaburzać rozwój płodu – wyjaśnił specjalista. Dodał, że metale ciężkie uwolnione w czasie pożaru mają toksyczny wpływ na układ nerwowy.

Najgorsze są pyły zawierające te substancje, gdyż dostają się do dróg oddechowych – zaznaczył. A ponieważ i tak jesteśmy na nie narażeni w życiu codziennym (ich stężenie w powietrzu rośnie na przykład w sezonie grzewczym), każda dodatkowa ekspozycja na dioksyny może indukować pojawienie się w komórkach mutacji, która może zapoczątkować rozwój choroby nowotworowej. Aby móc wiarygodnie ocenić, czy pożar spowoduje groźne dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt zanieczyszczenie środowiska powinniśmy wykonywać odpowiednie pomiary już w trakcie pożaru – podkreślił dr Duszczyk.

Co nam po pomiarach przy gruncie, jeżeli główna chmura z produktami spalania zostaje wyniesiona na 100-300 metrów. Te zanieczyszczenia później opadną, dlatego należałoby wykorzystać np. specjalistycznego drona zaopatrzonego w specjalistyczne czujniki lub próbniki. To jest proste do zrobienia i pozwala ocenić, co zostało uwolnione w trakcie pożaru do atmosfery – podkreślił dr Duszczyk. Zaznaczył, że na tej podstawie można by było wysuwać wnioski, czy jest zagrożenie dla naszego zdrowia i życia, czy go nie ma. Wydawanie opinii na bazie wyników niedokładnych pomiarów można porównać do diagnozowania raka na podstawie pomiarów cukru i cholesterolu we krwi – powiedział ekspert.

Istotną kwestią jest oznaczenie, co tam spłynęło i jaki może mieć wpływ na środowisko, zwierzęta i ludzi – wyjaśnił.

A gleba ma to do siebie, że jest środowiskiem, które chętnie przyjmuje chemikalia, szczególnie organiczne. W glebach, na których nie prowadzi się upraw, toksyczne substancje będą się dłużej utrzymywały. Jest to związane z tym, że są one mniej zasobne w mikroorganizmy, które przyspieszają proces rozkładu substancji toksycznych – powiedział dr Duszczyk.

Informacje na temat występowania wód gruntowych, głębokości, na jakiej są położone oraz warstw izolacyjnych, które je chronią, posiada Państwowy Instytut Geologiczny – przypomniał ekspert.

Trzeba to jednak porównać ze składem pozostałości na pogorzelisku, takimi jak np. żużle. Dzięki temu można ocenić, czy to, co znajdujemy w glebie jest też obecne w pozostałościach. Wtedy mamy podstawy, by stwierdzić, że doszło do zanieczyszczenia jakimś związkiem czy pierwiastkiem w wyniku pożaru i przewidywać, jak długo będzie się ono utrzymywało. Ale trzeba tu wykonać pełne spektrum badań – tłumaczył dr Duszczyk. Jak zaznaczył, w Polsce Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska (WIOŚ) wykonują tylko badania podstawowych zanieczyszczeń, jak np. dioksyny, WWA i metale ciężkie.

WIOŚ mają możliwość robienia takich badań, ale bardzo rzadko z niej korzystają. W tych przypadkach, w których ja opiniowałem dla sądów, nigdy nie wykonano pełnego spektrum badań i nie umiem wyjaśnić, dlaczego – podsumował specjalista.