Archeolodzy z Finlandii stworzyli projekt badający nierówności społeczne w państwie opiekuńczym XX wieku na podstawie niemieckiego obozu wojskowego z czasów II wojny światowej Vaakunakylä.
Niemiecki obóz wojskowy z czasów II wojny światowej staje się studium przypadku w projekcie fińskich archeologów. Obóz Vaakunakylä będzie analizowany pod kątem nierówności społeczne w państwie opiekuńczym XX wieku. Badacze udowadniają, że współczesną archeologię można wykorzystać jako narzędzie do oceny przeszłych i obecnych kontrastów w społeczeństwie.
Kiedy jest mowa o nierównościach i marginesach społecznych, nordyckie państwa opiekuńcze nie są pierwszym przykładem przychodzącym do głowy. Kraje w Skandynawii zazwyczaj przedstawiane są jako utopijny model socjalistycznego sukcesu.
Jednak i tam można doszukać się występowania nierówności społecznych. Fińscy badacze: Oula Seitsonen, Tuuli Matila, Marika Hyttinen oraz Aleksi Kelloniemi postanowili wykorzystać archeologię, by ocenić występowanie takiego zjawiska. Jako studium przypadku wybrali były niemiecki obóz wojskowy z czasów II wojny światowej – Vaakunakylä. Ich projekt ma za zadanie zbadać skutki neoliberalizmy i nierówności międzysektorowych w Finlandii z perspektywy archeologii.
Kilka słów o obozie Vaakunakylä
Obóz, którego nazwę można tłumaczyć na wioska herbowa, został założony w pobliżu miasta Oulu w środkowo-zachodniej Finlandii. Dokonały tego wojska niemieckie w 1942 roku. W międzyczasie nordycki kraj zdążył stanąć po stronie nazistowskich Niemiec w walce ze Związkiem Radzieckim, a następnie doprowadzić do wojny fińsko-niemieckiej w Laponii (1944-1945).
Jej skutkiem był odwrót Niemców i spalenie większości ziem znajdujących się w ich zasięgu. Na szczęście naziści zdążyli opuścić Oulu wcześniej, dzięki czemu dziś archeolodzy są w stanie zbadać pozostałości obozu Vaakunakylä.
Pod koniec lat 40. XX wieku do koszar przenieśli się bezdomni Finowie. Obszar stał się dzielnicą robotniczą, rozwijającym się bez infrastruktury miejskiej. To spotkało całą wyspę Hietasaari, na której obóz był położony. Rozbudowa na uboczu reszty społeczeństwa nie przeszkadzała miejscowym. Okolica Vaakunakylä istniała do końca lat 80. XX wieku.
Z końcem dekady władze Oulu postanowiły pozbyć się “niewygodnej” przeszłości związanej z obecnością byłego nazistowskiego obozu na terenie miasta. Mieszkańcy zostali eksmitowani, a okolica zrównana z ziemią za pomocą buldożerów. Dodatkowym czynnikiem związanych z “usunięciem” dzielnicy był wzrost jakości życia dla mieszkańców Finlandii i brak miejsca dla okolic o niskich dochodach. Od 1987 roku teren pełni funkcję parkową.
Wykorzystanie archeologii do badania społeczeństwa
W 2025 roku na terenie byłego obozu odbędą się największe w Oulu targi mieszkaniowe, co prowadzi do wzbogacenia się dzielnicy. Niektórzy z mieszkańców obawiali się o wymazanie przeszłości, co skłoniło twórców projektu do interwencji archeologicznej. Zebrali oni wspomnienia dawnych mieszkańców Vaakunakylä i prowadzili badania terenowe w latach 2020-2022.
Od lat 50. XX wieku społeczność Vaakunakylä określana była za przestępczą i niespokojną. Ludność zamieszkująca te tereny była marginesem społecznym. Przynajmniej taka reputacja panowała w trakcie istnienia dzielnicy, była ona nawet szerzona nawet przez władze miejskie. Jednak znaleziska archeologiczne i zebrane przekazy ustne są w stanie ją podważyć.
Archeolodzy dowiedzieli się o mieszkańcach, którzy aktywnie zmieniali przestrzeń okolicy, by była ona przyjemniejsza i bardziej przytulna. Znaleziono pozostałości po budynku, który służył za saunę, czy baraki odnowione na mieszkania rodzinne.
Archeolodzy wykorzystali liczne wysypiska śmieci w okolicy, by stworzyć obraz codziennego życia rodzinnego mieszkańców. Udało się znaleźć fragmenty wysokiej klasy naczyń porcelanowych, które sugerują o istnieniu bogatych mieszkańców Vaakunakylä, pozwalających sobie na towary luksusowe.
W znaleziskach znalazły się też zabawki, lekarstwa dla niemowląt, czy smoczki, które dementują plotki o rzekomo zaniedbanych dzieciach w dzielnicy. Dowody te wskazują na to, że dzieci były kochane i otoczone opieką, mogły liczyć na bezpieczne życie w swojej okolicy. W świetle tych znalezisk trudno uwierzyć, że miejsce to miało być przez 40 lat zamieszkiwane przez margines społeczny i przestępców. Była to normalna dzielnica robotnicza o niskich dochodach.
Jednymi z najczęściej odnajdywanych pamiątek przeszłości z Vaakunakylä są zakrętki od butelek państwowego monopolisty alkoholowego Alko. Nie musi to od razu oznaczać, że dzielnicę zamieszkiwały osoby uzależnione od alkoholu. Wieczka butelek od alkoholu są najpowszechniejszym znaleziskiem XX wieku w całej Finlandii.
Reakcje mieszkańców Vaakunakylä
Byli mieszkańcy obserwujący wykopaliska byli zachwyceni wynikami badań. Pojawiła się cała paleta emocji. Od rozpaczy z powodu straty swoich domów, do nostalgii i wzruszenia podczas znajdowania kolejnych artefaktów przeszłości. Według społeczności życie w Vaakunakylä było wystarczająco dobre i nie zrażają się przez negatywne łatki naklejone na dzielnicę przez dekady jej istnienia.
To bardzo fińskie podejście do życia, jako że jest to najszczęśliwszy naród na świecie. Poza badaniami archeologicznymi upamiętniającymi przeszłość dzielnicy, zaktywizowała się też miejscowa społeczność. Odnawia się pamięć zbiorowa, mieszkańcy mają szansę zabrać głos. Ma to aspekt uzdrawiający i inspiruje do tego, by podobne działania podjąć również w innych państwach.
Źródło: Contemporary archaeological perspectives on intersectional inequality in a welfare state in twentieth-century Finland w: Antiquity, First View, Luty 2024, s. 1-8. (DOI: https://doi.org/10.15184/aqy.2024.10) [dostęp: 6.03.2024].
Fot. Po lewej: Niemiecki żołnierz stojący na straży w Vaakunakylä podczas wojny (fotograf anonimowy), po prawej: Vaakunakylä na początku lat 80. (fot. U. Pohjamo i P. Kingelin/Uniwersytet w Oulu)
Czytaj również:
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS