Umowa o przeniesienie praw autorskich to umowa, przy pomocy której twórca przenosi na nabywcę (np. swojego klienta) autorskie prawa majątkowe do stworzonego przez siebie utworu (zobacz: Utwór – przedmiot prawa autorskiego).
W tym artykule przedstawiam najważniejsze elementy umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych i odpowiadam na pytanie, na co zwrócić uwagę podpisując umowę o przeniesienie autorskich praw majątkowych.
Poniżej moja subiektywna lista 9 najważniejszych elementów umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych:
#1 Obowiązkowa forma pisemna
Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych powinna zostać sporządzona na piśmie. Umowa przygotowana w jakiejkolwiek innej formie będzie nieskuteczna.
Zawarcie umowy w formie pisemnej oznacza w praktyce, że strony umowy składają na umowie swoje własnoręczne podpisy i przekazują (przesyłają tradycyjną pocztą) drugiej stronie egzemplarz umowy ze swoim podpisem. Każda ze stron powinna finalnie posiadać egzemplarz umowy z podpisem zarówno swoim, jak i drugiej strony (nie tylko kopię czy skan).
Egzemplarzy umowy można sporządzić więcej, niż jest stron umowy; zależy to wyłącznie od woli stron. Stron zawierających umowę może być więcej niż dwie (np. autor grafiki komputerowej, programista i zleceniodawca) i wówczas zasady są te same, a liczba egzemplarzy umowy odpowiednio większa.
Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 53 pr.aut.)
Przy podpisywaniu każdej umowy (nie tylko umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych) warto pamiętać o dokładnym oznaczeniu stron zawierających umowę i ich reprezentantów w treści umowy. Czasem właściwa reprezentacja wymaga podpisu dwóch lub więcej osób. Dane podmiotów, których działalność jest zarejestrowana w CEIDG, Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub innych rejestrach powinny być w podstawowym zakresie przepisane do umowy, zgodnie z (aktualnymi!) odpisami z tych rejestrów.
#2 Precyzyjne określenie utworu
W umowie o przeniesienie praw autorskich powinno znaleźć się precyzyjne określenie utworu, do którego autorskie prawa majątkowe mają być zbyte (przeniesione na osobę trzecią). Może to być utwór już istniejący, ale również ten, który dopiero powstanie w przyszłości.
Ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyklucza możliwość zawarcia umowy, w której twórca przekazałby autorskie prawa majątkowe do wszystkich utworów swojego autorstwa, które dopiero powstaną w przyszłości (tzw. zakaz zawierania tzw. bezterminowych kontraktów sponsorskich spotykanych na przykład w branży muzycznej). Dozwolone jest zawieranie umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworów mających powstać w przyszłości, o ile tylko nie obejmują one całego przyszłego dorobku twórcy.
Prawo autorskie jest prawem własności intelektualnej, a więc – w porównaniu do prawa własności rzeczy takiej jak telefon czy nośnik danych – czymś ulotnym i abstrakcyjnym.
Samo przeniesienie praw autorskich nie powoduje automatycznie przeniesienia egzemplarza utworu, nośnika danych, grafiki czy innej formy, w jakiej utwór został ustalony lub utrwalony.
W umowie powinny się znaleźć szczegóły dotyczące przekazania rzeczy materialnych – jeżeli jest to wolą stron umowy. Pamiętając jednak, że status prawny rzeczy jest odrębny.
#3 Wyraźne wskazanie pól eksploatacji
Pola eksploatacji to – najprościej mówiąc – sposoby korzystania z utworu. Większość doktryny prawa opowiada się za obowiązkiem wyraźnego wymienienia w umowie przenoszącej autorskie prawa majątkowe pól eksploatacji.
Umowa o przeniesienie praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją” obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione (art. 41 ust. 2 pr. aut.)
Eksploatacja dzieła w postaci materialnej może obejmować np. wprowadzanie utworu do obrotu i jego rozpowszechnianie, zaś w formie niematerialnej: wykonywanie dzieła, jego wystawianie, recytację, pokazywanie, emitowanie (nadawanie) czy udostępnianie w Internecie.
Przykłady pól eksploatacji znajdziesz w art. 50 ustawy i prawie autorskim i prawach pokrewnych:
1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami , na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt. 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Pola eksploatacji powinny – co do zasady – zostać wymienione wprost w umowie. Co jednak zrobić w sytuacji, gdy chcemy uzyskać całość autorskich praw majątkowych na wszystkich możliwych polach eksploatacji i obawiamy się, że nie uda nam się wymienić ich wszystkich w umowie?
Wymienienie wszystkich możliwych pól eksploatacji bywa zadaniem trudnym. Zawsze bowiem istnieje ryzyko, że pominiemy jedno z pól eksploatacji – w takim przypadku na danym polu prawa autorskie do przeniesienia autorskich praw majątkowych może nie dojść. Z kolei postanowienie umowy o przeniesieniu autorskich praw majątkowych „na wszystkich polach eksploatacji” może być zinterpretowany jako niewskazujący wyraźnie żadnych pól eksploatacji. W rezultacie możemy nie uzyskać żadnych praw.
W takich sytuacjach często spotykaną praktyką jest wskazanie w umowie, że przeniesienie praw autorskich do utworu następuje na wszystkich polach eksploatacji, w szczególności tych wymienionych w art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a następnie ich dokładne wymienienie w treści kontraktu.
Pamiętać należy, że ustawa o prawie autorskim jest neutralna technologicznie w tym sensie, że nie uzależnia definiowania pól eksploatacji od technicznych aspektów eksploatacji utworów. Przykładowo, zwielokrotnianie zdjęcia techniką cyfrową może odbyć się zarówno za pomocą skanera, jak i za pomocą aparatu cyfrowego. Oba te sposoby wyczerpują definicję zwielokrotniania techniką cyfrową.
#4 Zakaz obejmowania umową pól eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy
Katalog określony we wskazanym wyżej art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest katalogiem otwartym, co oznacza, że każdy może wpisać do umowy pola eksploatacji, które są istotne z punktu widzenia przyszłej eksploatacji dzieła. Z jednym zastrzeżeniem: prawo autorskie ogranicza swobodę do pól eksploatacji, które są znane w chwili zawarcia umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych.
Umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia (art. 41 ust. 4 pr. aut)
W umowach często spotyka się postanowienia zastrzegające możliwość niezwłocznego przejścia praw autorskich do dzieła na tych polach eksploatacji, które nie były znane w momencie zawierania umowy pod warunkiem otrzymania niewielkiej opłaty. Zdaniem wybitnych przedstawicieli doktryny, prof. Barty i prof. Markiewicza, zawarcie w umowie zobowiązania do przeniesienia praw autorskich na pola eksploatacji nieznane w chwili zawierania umowy nie narusza art. 41 ust. 4 pr. aut. o ile w sposób stosowny zostały zabezpieczone interesy majątkowe twórcy.
#5 Zezwolenie na dokonywanie zmian w utworze
Zgodnie z art. 46 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych. To oznacza, że nabywca praw autorskich, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może, bez zgody twórcy, czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić.
Jeżeli więc zamiarem nabywcy praw autorskich jest swobodne dokonywanie zmian w utworze, do którego nabył autorskie prawa majątkowe, konieczne jest uzyskanie od uprawnionego zezwolenia na wykonywanego zależnego prawa autorskiego.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości praw majątkowych (art. 46 pr. aut.).
#6 Określenie wysokości i zakresu wynagrodzenia
Jeżeli z umowy nie wynika wprost, że ma ona charakter nieodpłatny, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. W umowie powinna znaleźć się informacja o wysokości wynagrodzenia, które otrzyma autor dzieła w zamian za przeniesienie praw. Jeśli celem obu stron jest nieodpłatne przeniesienie autorskich praw majątkowych, musi być to wyraźnie zastrzeżone w umowie. Co do zasady twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji:
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji (art. 45 pr. aut.).
Jeśli strony chcą objąć jednym wspólnym wynagrodzeniem przeniesienie autorskich praw majątkowych na wielu polach eksploatacji to powinno zostać to wyraźnie zaznaczone w umowie. Bez powyższego zastrzeżenia wskazaną w umowie kwotę będzie można interpretować jako kwotę, która dotyczy tylko wynagrodzenia za jedno wskazane pole eksploatacji.
#7 Czas obowiązywania umowy
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu na osobę trzecią pociąga za sobą, co do zasady, brak możliwości korzystania z utworu przez twórcę i dalszego na nim zarobkowania. Twórca utworu traci trwale prawo do korzystania z utworu i możliwość decydowania o formach korzystania z niego w przyszłości.
Warto jednak wiedzieć, że przeniesienie praw autorskich może być ograniczone czasowo (należy w tym miejscu jednak zaznaczyć, że część doktryny opowiada się za tezą, że jeśli celem stron jest czasowa dyspozycja praw autorskich to powinna zostać zawarta umowa licencyjna, a nie umowa o przeniesienie praw autorskich). Przeniesienie praw autorskich z ograniczeniem czasowym to dobre rozwiązanie dla tych, którzy – pomimo przeniesienia praw autorskich do swojego dzieła – chcą korzystać z niego w przyszłości. Więcej na temat przenoszenia praw autorskich z ograniczeniem czasowym przeczytasz w artykule Łukasza Łyczkowskiego Przenoszenie praw autorskich z ograniczeniem czasowym.
#8 Oświadczenie o posiadaniu praw
Twórca nie można przenieść na osobę trzecią więcej praw, niż sam posiada. Dlatego warto zwrócić uwagę na treść oświadczeń, które znalazły się w umowie.
Wykonawca oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa majątkowe do całości Projektu. Prawa te nie są obciążone ani ograniczone na rzecz osób trzecich.
Jeżeli projekt powstał z połączenia elementów autorskich i elementów, do których twórca nabył jedynie licencję (fonty, zdjęcia stockowe etc.) to nie należy deklarować posiadania praw autorskich do całości utworu. Warto takie oświadczenie doprecyzować zgodnie z rzeczywistym stanem faktycznym. Jeśli projekt zawiera elementy, do których twórca nabył jedynie licencję to warto to zaznaczyć dodając przykładowo:
Niniejsze oświadczenie nie dotyczy praw do fontów wykorzystanych w Projekcie.
#9 Moment przejścia praw
Strony mogą w umowie dowolnie oznaczyć moment, w którym dojdzie do przejścia autorskich praw majątkowych. Najkorzystniejsza sytuacja dla twórcy, który przenosi prawa autorskie na osobę trzecią występuje wtedy, gdy chwilą przejścia autorskich praw majątkowych na nabywcę jest moment zapłaty przez nabywcę wynagrodzenia.
Jeśli w umowie nie będzie określony moment przejścia praw autorskich na nabywcę domniemywa się, że prawa autorskie przechodzą w momencie „przejęcia” utworu (a nie w chwili zapłaty wynagrodzenia):
Jeśli w umowie nie będzie określony moment przejścia praw autorskich na nabywcę domniemywa się, że prawa autorskie przechodzą w momencie „przejęcia” utworu. (art. 64 pr.aut.)
W interesie twórcy jest więc zadbanie o to, aby moment przejścia autorskich praw majątkowych na nabywcę był uzależniony od zapłaty ustalonego przez strony wynagrodzenia. Takie rozwiązanie to także dobry „straszak” na trudnego klienta (zobacz: Projektant vs. wybredny klient. Jak skutecznie chronić swoje interesy?).
Magdalena Miernik
Zobacz także:
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS