UM Olkusz: Fragmenty macew wracają na cmentarz

Dzięki współpracy władz miasta z prywatną firmą Budomex z Białej Podlaskiej, odkryte niedawno kilkadziesiąt elementów kamiennych macew, czyli żydowskich nagrobków zostało przewiezione na teren cmentarza żydowskiego w Olkuszu.

W ubiegłym roku rozpoczęła się adaptacja budynku dawnego liceum przy ulicy Piłsudskiego na apartamentowiec. – Choć nie jest to obiekt poddany ochronie konserwatorskiej, mieliśmy świadomość, że znajdują się tam macewy z olkuskiego cmentarza. Dlatego skontaktowaliśmy się z właścicielem obiektu i wykonawcą prac, czyli firmą Budomex. Uzgodniliśmy, że jeśli w trakcie robót natrafią na macewy, czy ich fragmenty, będą nas o tym informować, a następnie przewiozą odnalezione macewy na cmentarz żydowski. – wyjaśnia Agnieszka Kaczmarczyk, Miejski Konserwator Zabytków w Olkuszu.

Ostatnio, kilkadziesiąt fragmentów macew odnalezionych podczas wykonywania drogi dojazdowej do obiektu zostało przewiezionych przez pracowników firmy na teren cmentarza żydowskiego. Pierwsza część elementów nagrobków trafiła na cmentarz wiosną tego roku. Wtedy, kilka najlepiej zachowanych macew zostało zdeponowanych czasowo w lapidarium, jakie znajduje się w piwnicach dawnego starostwa przy rynku i stanowi część ekspozycji Podziemny Olkusz. – Będziemy kontaktowali się z przedstawicielami środowisk żydowskich z terenu Zagłębia, aby ustalić, co dalej zrobić z fragmentami macew, jakie udało się ocalić i przewieźć na teren cmentarza. – wyjaśnia Agnieszka Kaczmarczyk.

W budynku przy ul. Piłsudskiego przed drugą wojną światową mieściło się gimnazjum. Podczas okupacji znalazł tam swoją siedzibę wojskowy szpital. Niemcy do budowy ogrodzenia wokół budynku, a także do wybrukowania dziedzińca użyli zabytkowych macew zabranych ze starego cmentarza żydowskiego przy ulicy Kolorowej. Po wojnie, do 1976 roku w budynku miało swoją siedzibę olkuskie liceum. W ostatnich latach opuszczony budynek był mocno zaniedbany i niszczał.

W 2015 roku przedstawiciele fundacji Shalom z grupą wolontariuszy zdemontowali i przewieźli na teren cmentarza część macew z rozebranego ogrodzenia dawnego liceum. Dwa lata później kolejne fragmenty mecew z tego terenu zostały przewiezione na cmentarz przez lokalnych historyków i społeczników.

Warto przypomnieć, że najstarsza informacja o cmentarzu żydowskim w Olkuszu jest datowana na 1584 rok. Podczas II wojny światowej cmentarz został zniszczony przez Niemców, a większość macew i tumb wywieziono. Najstarsze zachowane macewy pochodzą z początku XVII wieku. W ostatnich latach, staraniem władz Olkusza, cmentarz przy ul. Kolorowej został uporządkowany. Kilkadziesiąt zachowanych nagrobków zostało ustawionych w kilku rzędach. Drugi cmentarz żydowski w Olkuszu znajduje się przy ulicy Jana Kantego. Cmentarz powstał na początku XX wieku i uległ zniszczeniu podczas okupacji oraz w okresie powojennym. Obecnie na jego terenie znajduje się około dwustu zachowanych nagrobków i ich fragmentów. W ostatnich latach, staraniem władz miasta cmentarz został ogrodzony, naprawiono część uszkodzonych macew, wycięto drzewka i krzewy porastające teren, a przy wejściu na cmentarz ustawiono tablicę informacyjną z planem i historią cmentarza oraz nazwiskami pochowanych tam osób.