UM Łódź: Izrael K. Poznański – ostatni z wielkich fabrykantów. Kochał przepych i wykwintne bale

Inwestycje to podstawa

Poznański rozpoczął w latach 70. XIX w. skupowanie działek przy ul. Ogrodowej 17–23, na których zamierzał postawić kompleks przemysłowy i zrobił to dość szybko. W 1872 r. powstał tu pierwszy obiekt fabryczny – tkalnia mechaniczna na 200 krosien. W kolejnych latach nastąpiła szybka rozbudowa zakładów, które np. zatrudniały na początku 70 robotników, a po 30 latach aż 6800! W 1889 r. firma została przekształcona w spółkę „Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Bawełnianych I. K. Poznańskiego w Łodzi”.

Tkalnia, wykańczalnia, bielnik, farbiarnia, kotłownia, odlewnia żeliwa, elektrownia, ogromne magazyny i inne budynki składały się na fabryczny moloch przy ul. Ogrodowej, gdzie dziś działa Manufaktura. Pieniędzy Poznański miał sporo, więc inwestował. Wybudował osiedle robotnicze dla ponad 1000 rodzin, ufundował dwa szpitale, dofinansował budowę cerkwi św. Aleksandra Newskiego, wspierał organizacje żydowskie, a sławna fabrykancka rodzina zostawiła po sobie kilka okazałych pałaców i kamienic. Poznański miał z żoną Leonią siedmioro dzieci: czterech synów – Ignacego, Hermana, Karola i Maurycego – oraz trzy córki – Annę (Ajdlę, późniejszą żonę Jakuba Hertza), Joannę Natalię (późniejszą żonę Zygmunta Lewińskiego) i Felicję (Fajgę, zmarłą w niemowlęctwie).

Zapłaciłem, to się bawię…

Niestety fabrykant nie zapisał się w dobrej pamięci pracowników, których dzień pracy trwał niekiedy 16 godzin – od 5:00 do 21:00, a zarobki były marne. Co więcej, trzeba było pracować także w święta albo płacić kary. Bunty i strajki na niewiele się zdały, bo Poznański był pod tym względem nieugięty. Złamanie nakazu kosztowało pracownika do 3 rubli, a protestujących pacyfikowała policja albo sotnia kozaków. W 1891 r. pełnomocnik inspektora fabrycznego meldował, że w fabryce Poznańskiego płaci się relatywnie najmniej w Łodzi, a kary spotykające tkaczy są najwyższe.

Poznański lubił wyrafinowane przyjemności – urządzane z przepychem pałace i wykwintne bale, a także grę w karty na wysokie stawki. Swoją główną siedzibą w pałacu przy ul. Ogrodowej, nazywaną dziś „łódzkim Luwrem”, Poznański długo się nie nacieszył, bo zmarł w 1900 r., a obiekt uzyskał ostateczny kształt kilka lat później. I wojna światowa przyniosła przedsiębiorstwu Poznańskiego duże straty. Kolejne pokolenia zarządzały firmą do lat 30. XX w., kiedy przedsiębiorstwo przejął za długi Banca Commerciale Italiana. Po wojnie dawne zakłady pracowały pod szyldem ZPB „Poltex”, natomiast po upadku przemysłu włókienniczego tereny te objęło centrum handlowo-rozrywkowe Manufaktura i biznes kręci się dalej…