UM Dąbrowa Górnicza: Lipy Dobieckie to najprawdopodobniej najstarsze drzewa na terenie Dąbrowy Górniczej

Dwa pomnikowe drzewa w Kuźniczce Nowej, w malowniczym miejscu, w widłach rzek Biała Przemsza i Biała znane jako Lipy Dobieckie, to egzemplarze należące do popularnego gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata). O unikalności tych drzew decydują ich wiek i rozmiary.

Według wykonanych kilkanaście lat temu pomiarów, starsza z lip ma obwód pnia 430 cm i wysokość 21 m, a lipa młodsza ma obwód 385 cm i wysokość 25 m. Wiek lip oszacowano odpowiednio na 390 i 350 lat, a to sprawia, że można je prawdopodobnie uznać za najstarsze lub jedne z najstarszych drzew na terenie Dąbrowy Górniczej. Lipy Dobieckie można również zaliczyć do jednych ze starszych drzew tego gatunku w kraju.

Czytaj także Dąbrowski Dzień Drzew

Teren, na którym rosną lipy, znajduje się w obrębie obszaru chronionego krajobrazu – otuliny Parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd”, a wzdłuż płynących tu rzek wyznaczono dwa obszary cenne przyrodniczo: „Bagna Błędowskie” i „Bagna nad Białą”, wskazane dla przyszłej ochrony.

Na podstawie orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej W Katowicach z 1958 roku lipy te zostały uznane za pomniki przyrody. Stosowana wobec nich nazwa „Lipy Dobieckie” wiąże się z tym, że sąsiaduje z nimi XIX-wieczna kapliczka, związana z posiadłością rodziny Dobieckich.

Pochodzenie nazwy wsi Kuźniczka nad rzekami Białą Przemszą i Białą wywodzi się od staropolskiego rzeczownika „kuźnica”, które oznaczało zakład hutniczy. Okoliczne „huty” produkowały żelazo z miejscowej rudy darniowej. Zachowany do dziś plan z okresu Księstwa Warszawskiego przedstawia tereny wsi Kuźniczka. Jego treść wskazuje na istnienie ok. 1811 r. kilkunastu zabudowań, a zatem co najmniej kilku gospodarstw w widłach rzek Białej Przemszy i Białej. Do najbardziej interesujących detali planu należy zaliczyć krzyż należący prawdopodobnie do właścicieli dworku. Po zabudowaniach wsi nie pozostało dziś żadnego śladu. Po drodze w kierunku gruntów „chwaliboskich” stał wówczas folwark Góry, w miejscu, gdzie znajduje się obecnie Kuźniczka Nowa.

Powyżej widoczne są dawne zabudowania „zaginionej” wsi Kuźniczka Nowa z początku XIX wieku

Niezachowana do dzisiejszych czasów posiadłość rodziny Dobieckich według wspomnień mieszkańców Błędowa znajdowała się niemal kilometr od piasków Pustyni Błędowskiej na terenie Kuźniczki Nowej, w miejscu, gdzie zbiegały się ze sobą rzeki Biała i Biała Przemsza.

Nazwisko Dobieckich na obszarze dzisiejszego Zagłębia Dąbrowskiego pojawia się około 1775 r. w kontekście małżeństwa starosty będzińskiego Antoniego Kozietulskiego z Marianną Grotowską herbu Rawicz, córką Kacpra i Konstancji Dobieckich. W latach 40. XIX w. Józef Dobiecki pojawił się w Strzemieszycach Małych jako dzierżawca folwarku.

Jedyny ślad po pobycie rodziny Dobieckich w Kuźniczce Nowej znajduje się w Bolesławiu. Na parafialnym cmentarzu, usytuowanym obok kościoła p.w. Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła znajduje się grobowiec w formie tzw. drzewa życia, czyli pnia drzewa z obciętymi konarami. Pośrodku kamiennego pnia znajduje się inskrypcja: „ŚP Leon Dobiecki Obywatel Kuźniczki przeżywszy lat 77 zasnął w Bogu 03 maja 1901 r. Spokój Jego Duszy”.

dr Mateusz Siembab, dr Zbigniew Miłkowski

Fot. archiwum Zbigniewa Woźniczki

Skan planu zamieszczony dzięki uprzejmości Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie: AGAD, Zbiór Kartograficzny, sygn. 337-17. Plan wsi Kuźniczki Nowey należący do dóbr nar[odowych] Departamentu Krakowskiego przekopiowany przez Bałakowskiego 1811.

Tekst ukazał się we wrześniowym numerze „Przeglądu Dąbrowskiego”