Prof. Jakub Andrzejczak nazywa to “piwnicami” świata. Zamieszkują je dzieci w wieku od kilku do kilkunastu lat. Drzwi do tych miejsc zazwyczaj są schowane przed oczami dorosłych – nie można ich znaleźć w internetowych wyszukiwarkach. Aby tam zejść, trzeba mieć specjalne linki i hasła. – To świat rządzony przez dzieci, swoista pajdokracja – tłumaczy socjolog i pedagog, który od lat bada to “podziemie”.
W tym celu założył ponad 200 fikcyjnych kont i około 500 profili w mediach społecznościowych. Gdy jednak ujawnił istnienie “piwnic”, kilkadziesiąt tysięcy dzieci postanowiło ruszyć z odwetem. Umówiły się, że jego profil na Facebooku “spadnie z rowerka”. W ankiecie wybrały dzień i godzinę ataku, po czym rozpoczęły “rajd”, czyli zmasowany atak spamerski.
– Takie rajdy robią zazwyczaj późnym wieczorem lub w nocy, gdy właściciel profilu śpi. Wpadają tam jak szarańcza i zostawiają pod postami mnóstwo negatywnych komentarzy. Załączają zdjęcia pornograficzne, a nawet pedofilskie, by następnie masowo zgłaszać je jako “niezgodne ze standardami społeczności”. W efekcie konto jest często usuwane. Nad moim groźba bana wisiała przez rok. Ale na tym dzieciaki nie poprzestały. Znalazły mój numer w sieci i nękały mnie nocnymi telefonami. Groziły mojej rodzinie. Sugerowały, że wiedzą, do których szkół chodzą moi synowie i że zrobią im krzywdę. Pisały też do władz mojej uczelni donosy – opisuje.
Jak dodaje, poświęcił sporo czasu, by dotrzeć do głównych sprawców napaści, ich szkół i rodziców. Te rozmowy wspomina jako trudne. Dzieci płakały, a rodzice płonęli ze wstydu. – Pewien ojciec nie mógł dopuścić do siebie myśli o tym, do czego posuwała się jego nastoletnia córka. Gdy wspólnie zaczęliśmy z nią rozmawiać, przyznała, że administruje prawie setką grup w podziemiu. A tam były nie tylko te rajdy, ale też przemoc wobec maluchów poniżej czwartego roku życia. Nastolatki udostępniały artykuły o tragicznych wypadkach z udziałem małych dzieci, np. “Pies zagryzł 17-miesięczną dziewczynkę”, po czym ruszała lawina komentarzy. Pisały np.: “Jednego bachora mniej” czy “Szkoda psa” – przytacza mój rozmówca.
Internetowe gangi małolatów
Wspomniany ojciec był z zawodu informatykiem, a mimo to nie miał pojęcia o istnieniu tego dziecięcego “darknetu”. Nie wie o nim również większość rodziców. Gdy dziecko zamyka się w swoim pokoju, matka czy ojciec zazwyczaj uznają, że jest bezpieczne. Bo nie włóczy się nocami po mieście ani nie zagląda do ciemnych zaułków.
– Tymczasem jak najbardziej to robi, tyle że inaczej niż pokolenie urodzone np. w latach 90. Teraz zamiast do piwnic w blokach czy pustostanów na obrzeżach miast dzieci częściej zaglądają do zamkniętych grup na Discordzie, WhatsAppie, Messengerze. A nawet na Facebooku, o który mówi się, że jest dla młodych zbyt boomerski, by z niego korzystali. W tych miejscach chowają się przed wścibskim spojrzeniami i gumowymi uszami dorosłych. Ci z kolei im odpuszczają, bo często nie nadążają za rozwojem technologii. Nie są w stanie dogonić cyfrowego króliczka – opisuje prof. Jakub Andrzejczak.
Socjolog zastrzega, że spora część tych wirtualnych “piwnic” to zupełnie bezpieczne przestrzenie. Młodzi dzielą się tam muzyką, piszą o sportowych czy tanecznych “zajawkach”, a nawet pomagają sobie w nauce. Niekiedy jednak wystarczy jeden link, by “darknet” ich zassał. Klikają go z ciekawości i po chwili są w miejscu, gdzie hejtuje się osoby z niepełnosprawnościami. Obserwują kilkadziesiąt tysięcy rówieśników, którzy napędzają się w nienawiści i radykalizmie. Ktoś publikuje zdjęcie dziewczynki na wózku, a inni komentują: “Ale bym jej wykur…a!”, “Wyjeb…bym przez okno”, “Ten pizd…rod ma downa czy jaki ch…?”.
Co dla 8-letniego Antka jeszcze chwilę wcześniej było szokujące, teraz staje się “tylko takim pisaniem”. W piwnicy przecież nie znajduje nikogo, kto zauważy, że to przemoc w czystej postaci. Antek nie czuje się więc winy, gdy udostępnia nienawistny komentarz lub podbija go lajkiem. – Rozpoczyna się proces normalizacji przekonań, według których dziewczynka z niepełnosprawnością zasługuje na przemoc. Chłopiec zatrzasnął się w miejscu, w którym nie ma żadnych alternatywnych opinii, poglądów, postaw – tłumaczy pedagog.
W “podziemiu” dzieciaki gloryfikują przemoc nie tylko wobec niepełnosprawnych, ale również uchodźców i osób LGBT. Jak mówi prof. Andrzejczak, do wirtualnych „piwnic” przenikają „demony nienawiści” ze świata dorosłych. Spod klawiatur nawet kilkulatków wylatują więc komentarze: “Piękne to ono” (sarkastycznie o osobie transpłciowej) albo “Ale bym zaj…bał!” (o uchodźcy).
Dzieci robią też rajdy na strony poświęcone rodzicielstwu i metodom wychowawczym. Nie zgadzają się z nimi i uważają je za boomerskie. Gdy opisuje się tam kary w rodzaju “nie odrobisz lekcji – zabiorę ci telefon”, to w internetowych “gangach” małolatów wywołuje to bunt i żądzę odwetu.
– Tylko dlaczego Antek nie ucieka w pierwszym momencie, gdy czuje się źle na widok hejtu np. wobec uchodźców? – pytam prof. Andrzejczaka.
– Może szukać w grupie akceptacji, uznania i zaspokojenia potrzeby przynależności. Dorosły z łatwością oceni, że chłopiec źle trafił, bo aby poczuć akceptację grupy, będzie musiał powielać przemocowe opinie. Tylko że dorosłego tam nie ma. A czy Antek sam umie rozpoznać, w czym zaczyna uczestniczyć? Niekoniecznie – stwierdza.
– A gdy już zalegalizuje w sobie przemoc, to dziewczynka na wózku powinna bać się go na ulicy? – dociekam.
– To jak z brutalnymi grami komputerowymi. Kiedyś straszono, że zaczniemy przez nie wychodzić na ulice np. z siekierami. Po latach jednak udowodniono, że nic takiego się nie dzieje. Że krwawe gry nie wywołują w nas potrzeby zadawania przemocy, tylko ją normalizują. Czyli bardziej prawdopodobne jest, że obojętnie przejdziemy obok osoby, którą ktoś na ulicy wyzywa. Bo stwierdzimy: “A tam, nic złego się nie dzieje”. Tak samo jest z wirtualnymi piwnicami. Młody człowiek, który wychodzi z niej na ulicę, z mniejszym prawdopodobieństwem zareaguje na krzywdę osoby z niepełnosprawnością – wyjaśnia socjolog.
Nękanie bez wytchnienia
W “piwnicach” dzieci nękają również siebie nawzajem. Wystarczy, że jakiś chłopiec z ich miejscowości jest nieśmiały, a całymi miesiącami nagrywają go w szkole i wrzucają do „podziemia” jego filmiki. Na jednym ma głupią minę, na innym niemodny sweter, a na kolejnym podstawiona dziewczyna go zawstydza. Za każdym razem rusza lawina hejtu i wyszydzania: “Jaki on okropny!”, “Co za idiota”, “Jutro podejdę i powiem mu, jaki jest brzydki”.
– Nie muszę chyba dodawać, że zazwyczaj ten hejt dociera do ofiary i jest dla niej bardzo dotkliwy. Tu wychodzi kolejna różnica między blokowymi piwnicami z lat 90. a tymi wirtualnymi. Bo kiedyś, jak byłem nękany w grupie rówieśniczej, to mogłem uciec do domu lub na trening koszykówki. Tam znajdowałem wytchnienie. A cyfrowa rzeczywistość go nie daje. Muszę być nieustannie do niej podłączony. Skoro tak, to ciągle widzę, co o mnie piszą. Dzień po dniu, tydzień po tygodniu i miesiąc po miesiącu – tłumaczy prof. Jakub Andrzejczak.
Ofiarami nękania są też nastoletnie dziewczyny, które kiedyś sfotografowały się nago dla swoich chłopaków. Związki się rozpadły, a partnerzy zrobili z “nudesów” narzędzie zemsty. Wrzucili je do podziemia i odtąd krążą tam bez końca.
– Po jednym z polskich miasteczek rozszedł się filmik, na którym dziewczyna uprawia seks z psem. Przypominała konkretną uczennicę pierwszej klasy szkoły średniej, którą w wirtualnych “piwnicach” wskazano z nazwiska. Tak się złożyło, że ta 14-latka miała psa tej samej rasy, który był widoczny na wideo. Dzieciaki potraktowały to jako dowód rozstrzygający. Obudziła się pewnego ranka i zobaczyła, że tysiące ludzi ją nęka. To była dla niej ogromna trauma – opowiada pedagog.
Jak dodaje, jesteśmy w przededniu rewolucji, która te dziecięce traumy tylko wzmocni. Chodzi o technologię deep fake, za pomocą której małolaty z “podziemia” mogą dowolnie przerabiać zdjęcia, filmiki i głosówki rówieśników. – W Polsce to zjawisko jeszcze nie przybrało istotnej skali, natomiast w Australii już raportują wzrost przypadków takiej formy cyberprzemocy. Jeśli wirtualne piwnice zaleje pornografia dziecięca tworzona z udziałem sztucznej inteligencji, będziemy mieć poważny problem – ostrzega mój rozmówca.
Orgie w grze edukacyjnej
Socjolog wskazuje na brytyjskie badania Internet Watch Foundation, według których dzieci do 10. roku życia odpowiadają za nawet 10 proc. ruchu na stronach pornograficznych. Wynika z tego, że znacznie obniżył się wiek dzieci, które oglądają porno.
Jak tłumaczy prof. Andrzejczak, takie kilkulatki nie są jeszcze świadome swojej seksualności. Zaglądają na strony porno, bo w podziemiu dostały do nich linki. – Często więc odbywa się to nieintencjonalnie. Klikają i oglądają z ciekawości, ponieważ mają silną potrzebę odkrywania świata i eksperymentowania. Jeśli zabiorę dzieci w góry, to zanim zdążę powiedzieć, by nie zaglądały do jaskini, to one już stamtąd wychodzą. W przypadku pornografii działa ten sam mechanizm. Jej wpływ na kilkulatki może być szkodliwy. Nie mogą być przecież przygotowane na wyreżyserowane sceny gwałtu, a linki do takich materiałów rozchodzą się po wirtualnych piwnicach – podkreśla.
Kolejnym problemem są dorośli “myśliwi”, którzy zaglądają do cyfrowego świata dzieci. Aż 81 proc. kont na TikToku, które należą do dziewczyn poniżej 14. roku życia, jest obserwowanych przez dorosłych mężczyzn. I to takich, którzy nie są członkami rodzin tych nastolatek – wynika z badań prof. Andrzejczaka. – Po co “MisiaczekKrzyś”, który ma ok. 50 lat i na zdjęciu profilowym pozuje z nagim torsem, obserwuje tiktoki 11-letniej Wiktorii? Nie wiadomo. Ale sama jego obecność tam jest niepokojąca – stwierdza.
To nie wszystko, co mamy dla Ciebie w TOK FM Premium. Spróbuj, posłuchaj i skorzystaj z oferty “taniej na zawsze”. Wejdź tutaj, by znaleźć >>
Dorośli “myśliwi” zaglądają też do cyfrowych pokojów na Robloksie. To edukacyjna gra, w której dzieciaki budują cyfrowe światy i która wydaje się rodzicom zupełnie bezpiecznym miejscem. – Są tam jednak pokoje, w których dzieci za pomocą wirtualnych postaci odgrywają orgie seksualne. Właśnie te przestrzenie eksplorują dorośli podglądacze – mówi naukowiec.
“Bardzo tęsknię za śmiercią”
Najbardziej poruszyła go historia 13-latki, która trafiła do grupy poświęconej koreańskim animacjom. Spotkała tam grupę dorosłych mężczyzn, którzy przez kilka miesięcy przesyłali jej coraz bardziej “depresyjne” zdjęcia i filmy. Były wśród nich fragmenty anime o samookaleczeniach i samobójstwach. W końcu dostała instrukcję, jak może odebrać sobie życie. Mężczyźni ją namawiali, by nagrała moment, w którym kończy ze sobą. – Podjęła próbę samobójczą. Niestety, skuteczną. Nie wiem, dlaczego dorośli to zrobili. Może chcieli mieć poczucie sprawstwa i władzy nad tą dziewczyną? – zastanawia się prof. Andrzejczak.
Schodząc do najniższego kręgu “darknetu” dla dzieci, natrafiamy właśnie na samookaleczenia i próby samobójcze. Spotykają się tam nastolatki, które instruują się, w jaki sposób zadawać sobie rany. Dzielą się również zdjęciami pociętych przedramion.
– Gdyby 13-letnia dziewczyna pocięła się i chciała pokazać to w szkole, to napotkałaby na różne opinie. Jedna jej rówieśniczka powiedziałaby: “Świetne, chyba też tak zrobię!”, ale druga dodałaby: “Znam inne sposoby na radzenie sobie z problemami”. Ktoś może zechciałby jej pomóc. A w wirtualnej grupie poświęconej okaleczaniu się, wszyscy utwierdzą nastolatkę w przekonaniu, że to jedyny sposób na regulowanie swoich emocji i że każdy tak robi – mówi.
Niektóre dzieci piszą: “Bardzo tęsknię za śmiercią”. Same do siebie wysyłają wiadomości – czasem z fikcyjnych kont – o treści: “Jesteś taka słaba, że idź się powiesić”. Co im to daje? – To samo, co robienie sobie ran na ciele – odpowiada pedagog.
“Nieśmiertelni jak supermani”
Mój rozmówca stara się interweniować, gdy widzi agresję i autoagresję dzieci. Próbuje docierać do ich rodziców czy starszego rodzeństwa i opisać, co dzieje się w “piwnicach”. Często widzi, jak ojcowie i matki zaprzeczają tym opowieściom. Wypierają fakt istnienia “podziemia”. Albo sięgają po proste rozwiązania: odcinanie internetu i wyrywanie kabli z komputera.
– Więc co mają zrobić rodzice, którzy z tego tekstu dowiedzą się o “darknecie”? – pytam.
– Przede wszystkim przestać wierzyć, że coś da krzyczenie na dziecko: “Jesteś uzależniony od internetu. Wyłącz to gówno!”, “Oczy ci od tego wyjdą, mózg ci się zlasuje!”, “Twoi znajomi stamtąd to jakiś żart!”, “Przestań, bo pójdziesz do piekła!”. To są cytaty z wypowiedzi rodziców, które przekazały mi dzieci. Nam, dorosłym, nie uda się odciągnąć ich od świata cyfrowego. Próbując to zrobić, skażemy się tylko na frustrację – podkreśla pedagog.
Jak dodaje, nie pomoże też straszenie negatywnymi konsekwencjami zamykania się w “darknecie”. Bo dzieci często są ich świadome. – Rzecz w tym, że czują się nieśmiertelne jak supermani. To trochę jak z zażywaniem dopalaczy. Nastolatkowie wiedzą, co złego może się stać, gdy je zażyją. Ale myślą: “Mnie to nie zaszkodzi”. Bo świadomość konsekwencji ma o wiele mniejszą siłę niż emocje, które towarzyszą eksperymentowaniu. Przebijają racjonalny sposób myślenia – tłumaczy.
W jego ocenie na niewiele zdadzą się również aplikacje do kontroli rodzicielskiej. Bo nie da się zastąpić rozmowy z dzieckiem technologią. – Z tych aplikacji możemy dowiedzieć się jedynie, że córka czy syn krąży po jakichś zamkniętych grupach w internecie. Ale raczej i tak się tam nie dostaniemy. Nie dowiemy się, co tam przeżywają. Dopiero, gdy zbudujemy z nimi bliskie relacje, przyjdą do nas i o tym opowiedzą. Dopiero wtedy będziemy mogli z nimi porozmawiać o ich emocjach i zagrożeniach. Dopiero wtedy będziemy mogli dać im inne wzorce wartości, postaw i poglądów niż te, którymi przesiąkają w “piwnicach” – podsumowuje mój rozmówca.
Jeśli przeżywasz trudności i myślisz o odebraniu sobie życia lub chcesz pomóc osobie zagrożonej samobójstwem, pamiętaj, że możesz skorzystać z bezpłatnych numerów pomocowych:
Centrum Wsparcia dla osób dorosłych w kryzysie psychicznym: 800-70-2222
Telefon zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111
Masz temat? Napisz do autora: [email protected]
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS