Twierdza Kraków. Miliony na odnowienie zabytkowych fortów

Nadszedł czas i dotacje

Skąd takie przyspieszenie inwestycji, które wlokły się latami i sprawiały wrażenie, że nigdy się nie zakończą?

– Rewitalizacja fortów i adaptowanie ich do nowych potrzeb jest ważne, ale też drogie, a gdy pieniędzy jest mało, trzeba wybierać – w przeszłości często ważniejsze okazywały się budowy szkół, przedszkoli, dróg. Teraz dodatkową motywacją do skończenia inwestycji fortecznych jest to, że mamy na nie środki zewnętrzne, zarówno ze SKOZK, jak i z Unii Europejskiej – mówi Bogusław Kośmider, zastępca prezydenta Krakowa.

Najdłużej, bo już od 2009 r., trwają prace przy Forcie nr 52a Łapianka (południe Krakowa, niedaleko „zakopianki”). W minionych latach wydano na nie już ponad 15,5 mln zł, z czego 8 mln zł ze źródeł zewnętrznych.

Obok dawnych, odremontowanych już koszar powstaje pod ziemią (!) – na potrzeby Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego – nowy dwukondygnacyjny budynek o powierzchni 3 tys. m kw. – Jesteśmy już praktycznie na ostatnim etapie. Rozpoczęły się prace związane z wyposażeniem obiektu w instalacje. To bardzo ciekawy architektonicznie budynek, w całości schowany pod ziemią, by nie ingerował w krajobraz forteczny. Obiekt zostanie przykryty częściowo zielonym, a częściowo szklanym dachem – mówi Marcin Paradyż, zastępca dyrektora ds. technicznych Zarządu Budynków Komunalnych w Krakowie.

W tym podziemnym obiekcie będzie można organizować wystawy, konferencje, różnego typu wydarzenia harcerskie. Znajdą się tu też pomieszczenia sanitarne na potrzeby planowanych wokół biwaków. Z koszarami połączy go przeszkolony od góry łącznik.

Fot. materiały prasowe

Sam Fort Łapianka był jednym z najbardziej zniszczonych fragmentów Twierdzy Kraków. W przeszłości działały w nim zakłady produkujące wina owocowe. W tym też czasie poprzez różne nadbudowy i dobudowy zniekształcono historyczny układ obiektu.

W czasie obecnej inwestycji rozebrano dobudówki, wyremontowano zabytkowe koszary i kojec bramny, a na terenach zielonych zrewitalizowano fosy i stoki wałów. Do dyspozycji krakowian będzie tu prawie trzyhektarowy teren zielony, który został już częściowo zrewitalizowany. – Pod koniec tego roku budynki będą gotowe, wtedy przejmie je Muzeum Krakowa, które stworzy tu swój oddział. Już teraz widać ogromne zaangażowanie harcerzy w planowanie przyszłości tego miejsca. Chcemy nie tylko, by z obiektu korzystali polscy skauci, ale również by skauci z całej Europy uznali ten obiekt za swój – mówi Bogusław Kośmider, w przeszłości instruktor harcerski.

Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego ma rozpocząć swą działalność w pierwszej połowie 2022 r.

Fort Borek – kultura i park

Do Fortu nr 52 Borek (rejon Klinów Borkowskich) po rewitalizacji ma się wprowadzić Klub Kultury „Kliny”, a także Biblioteka Polskiej Piosenki. Wokół fortu Zarząd Zieleni Miejskiej stworzy park. Prace trwają tu od 2012 r. Uporządkowano już teren, a także fosę, odnowiono kaponierę szyjową. W koszarach wyremontowano wewnętrzne ceglane mury, wstawiono okna, a przed budynkiem wybudowano już wielofunkcyjną salę. Dotąd wydano 16 mln zł (8 mln zł pochodziło ze środków zewnętrznych).

Teraz został już tylko ostatni etap prac – remont elewacji, wykończenie wnętrz, zadbanie o forteczną zieleń. Ponieważ ma tu działać klub kultury, w budynku znajdą się sale plastyczne, muzyczne, taneczne.

– Trzeba pamiętać, że ten rejon Krakowa rozwija się bardzo dynamicznie, powstaje dużo nowych osiedli, przybywa mieszkańców. Dlatego dostosowujemy zabytkowy obiekt do potrzeb krakowian – mówi Marcin Paradyż. Zaznacza, że nie wszystkie pomieszczenia będą adaptowane do nowych celów. – W części fortu ingerencje będą minimalne. Chcemy tam zachować jak najbardziej autentyczny wygląd, bo planujemy poprowadzić tam ścieżkę dydaktyczną umożliwiającą poznawanie najbardziej charakterystycznych elementów fortu – dodaje Marcin Paradyż.

Fot. Jakub Porzycki / Agencja Gazeta

Fort Kościuszko: park na pozostałościach bastionów

Zupełnie inny charakter ma inwestycja przy Forcie Kościuszko. Tam miasto chce zagospodarować tereny po nieistniejących dziś bastionach (zniszczonych po II wojnie światowej), a także zrewitalizować ich pozostałości. Chodzi o obszar ok. 2,5 ha. Planowane jest tu stworzenie parku oraz ścieżek edukacyjnych na temat fortyfikacji i zieleni fortecznej.

Całość zadania ma kosztować 18 mln zł, w tym 11 mln zł ze środków UE i 0,5 mln ze środków SKOZK. Inwestycja ma się zakończyć w połowie 2023 r.

– Chcielibyśmy stworzyć tu miejsce informacyjne o krakowskich fortyfikacjach, skąd rozpoczynałaby się trasa po krakowskich fortach. Obiekty Twierdzy Kraków mogą być dodatkową atrakcją Krakowa – mówi Bogusław Kośmider.

Ponad 100 obiektów dawnej Twierdzy Kraków to pozostałość wzniesionych przez Austriaków w XIX w. fortyfikacji. Tylko część z nich jest użytkowana, np. w Forcie Kościuszko działa Radio RMF FM, hotel i kawiarnia, w Forcie Krzesławice – Młodzieżowy Dom Kultury, w Forcie Grębałów – klub jeździecki, w Forcie Zielonki – hotel.

Namiastka pierścienia fortyfikacji

– Obiekty Twierdzy Kraków to wielki skarb. Wszystkie są wpisane do rejestru zabytków. Są bowiem niezwykle cenne z powodów zarówno architektonicznych, jak i kulturowych – mówi Marcin Paradyż.

Marcin Paradyż wskazuje, że z rejonu remontowanych obecnie fortów Łapianka i Borek blisko do Fortu Swoszowice (jest tam Muzeum Spraw Wojskowych stworzone przez prywatnego inwestora), do Fortu Sidzina (wydzierżawiony dla Fundacji Hipoterapii, która też prowadzi prace renowacyjne) oraz do fortów w Skotnikach (Uniwersytet Pedagogiczny prowadzi tam Centrum Dokumentacji Zsyłek).

– Za rok, dwa będziemy mieć na południu Krakowa namiastkę kompletnego Pierścienia Twierdzy Kraków: pięć sąsiadujących ze sobą fortów dostępnych do zwiedzania – wskazuje Marcin Paradyż.

Zgłoś naruszenie/Błąd