Torf – właściwości, rodzaje i zastosowanie torfu

Torf w połowie XX w. zrewolucjonizował nasze uprawy i do dziś jest jednym z najczęściej kupowanych surowców ogrodniczych. Obok substratu, kompostu i kory mulczującej stanowi podstawowy dodatek do zagonów i donic – nic dziwnego, że kupujemy go rocznie w dziesiątkach litrów. Nie każdy jednak wie, że torf można w ogrodzie wykorzystać przynajmniej na kilka sposobów, czasem jednak warto ograniczyć jego zastosowanie.

1. Skąd się bierze torf?
2. Właściwości torfu
3. Zastosowania torfu w ogrodnictwie
4. Wady torfu
5. Torf a ekologia

Oficjalna definicja torfu klasyfikuje go jako utwór akumulacyjny, glebę organiczną, a nawet skałę osadową. Wszystkie te określenia odnoszą się do jego budowy opartej na szczątkach nierozłożonych roślin, próchnicy oraz substancjach mineralnych. Gdyby poczekać miliony lat, będzie z niego węgiel – w relatywnie świeżej postaci wykorzystywany jest w lecznictwie, kosmetyce, energetyce, budownictwie, ale także w przydomowych ogródkach.

Skąd się bierze torf?

Według międzynarodowych szacunków na świecie istnieje około 4 milionów km² torfowisk (najwięcej w Rosji) – łącznie znajduje się w nich nawet dwa razy więcej węgla niże we wszystkich lasach na naszej planecie. Wszystkie powstały przed tysiącami lat, kiedy woda zaczęła wdzierać się na obszary lądowe, lub też w przypadku lądowienia terenów podmokłych. W każdej z tej sytuacji doszło do zderzenia większej masy roślin z wodą – dwóch podstawowych warunków powstania torfowiska. Podczas gdy bowiem, większa część tkanek zielonych rozkłada się całkowicie wraz z upływem czasu, niektóre szczątki wskutek odpowiednio niskiej temperatury i ograniczonego przez wodę dostępu tlenu pozostają nierozłożone, akumulując się właśnie w postaci torfu. Jest to proces bardzo powolny (przyrost roczny nie przekracza 1 mm!) i w różnych środowiskach daje nieco inne rezultaty. Wyróżniamy na przykład torf niski powstający na skutek działalności wód powierzchniowych i gruntowych oraz torf wysoki będący wynikiem działania wód opadowych. W każdym z tych przypadków mamy jednak do czynienia z substratem idealnie zakonserwowanym wskutek długiej, anaerobowej formacji.

Z takich torfowisk, nie objętych ochroną środowiskową, pozyskuje się torf na skalę przemysłową, w tym na potrzeby ogrodnicze. Zanim trafi on jednak do sklepów jest w specjalny sposób rozdrabniany, a czasem i odkwaszany. Końcowy produkt ma lekką i suchą konsystencję i barwę od umiarkowanie brązowej do bardzo ciemnej.

Ciekawostka:
Torf powstaje z wielu różnych gatunków roślin, ale główną jego część stanowi zwykle torfowiec (Sphangum), czyli rodzaj mchów.

Właściwości torfu

Torf w ponad 50% składa się z węgla, który jest oczywiście pozostałością po owych szczątkach roślinnych, które zapoczątkowały cały proces. Znajduje się w nim jednak także sporo substancji mineralnych pochodzących z piasku oraz skał osadowych naruszonych przez lata w drodze erozji. W efekcie zawiera on nieco żelaza oraz fosforu, zaś ponad 70% całej masy tworzy woda. Mało przekształcony torf będzie miał odcień żółtawo-brązowy i włóknistą strukturę, z której przy wyciskaniu popłynie woda; mocno dojrzały będzie z kolei czarnobrązowy i bardziej maziowaty.

Klasyczny naturalny torf wykorzystywany w ogrodnictwie ma odczyn między 3.5 a 4.5 pH, a więc jest znacznie kwaśniejszy niż zwykła ziemia. W obrocie znajdziemy jednak również torf odkwaszony, do którego dodano węglan wapnia, w celu zneutralizowania nierównowagi jonowej – taki produkt ma odczyn w granicach 5.5 – 6.5 pH.

Właściwości, które decydują o skali zastosowania torfu, to także wysoki poziom absorpcji, przewyższający inny typy ogrodowego podłoża, jak również sterylność – w torfie nie znajdziemy nigdy żadnych niepotrzebnych związków chemicznych, szkodliwych bakterii i grzybów, jajeczek lub larw insektów czy zabłąkanych nasion chwastów. Tym samym torf jest jednym z najbardziej bezpiecznych domieszek do ziemi, minimalizując ryzyko poważnych chorób i infestacji.

Pozyskiwanie torfu. Źródło: shutterstock

Zastosowania torfu w ogrodnictwie

Większości ogrodnikom torf znany jest jak rodzaj podłoża. Najczęściej mieszany jest z ziemią, piaskiem i kompostem w celu nadania podłożu lekkości, przepuszczalności i chłonności. Na zagonie torf zapobiega zbijaniu się ziemi oraz zatrzymuje wilgoć, stwarzając optymalne warunki do rozwoju korzeni czy kłączy. Dość długo utrzymuje on przy tym swoje właściwości, dzięki czemu domieszka torfu przy sadzeniu będzie spełniać swoją rolę przez długie lata.

Podobną rolę torf spełnia także w mieszankach ziemi przeznaczonej do uprawy doniczkowej, zwłaszcza substratów do kiełkowania, gdzie czystość i sterylność podłoża jest sprawą najwyższej wagi. Potrafi zatrzymać w sobie wielokrotność własnej masy w wodzie i udostępnia ją roślinom w miarę potrzeby, bez przemaczania. Z tego względu jest idealny do wysiewania nasion na tacach czy w konspekcie, jak również do ukorzeniania sadzonek pędowych. Z tych samych względów torf znajduje zastosowanie także w ogrodach o niesprzyjających warunkach wodnych, gdzie ziemia ma tendencję do szybkiego wysychania. Wykorzystuje się go także w uprawie hydroponicznej, przede wszystkim w połączeniu z perlitem lub wermikulitem.

Torf jest także jednym z podstawowych sposobów na zakwaszanie ziemi w zagonie lub donicy. Jest wiele gatunków, które do prawidłowego wzrostu wymagają pH podłoża poniżej 6, a klasyczna ziemia ogrodowa jest dla nich zbyt neutralna. Przykładem są takie rośliny jak borówki kanadyjskie, azalie, wrzosy, kamelie, rododendrony czy hortensje. Te ostatnie reagują wręcz na poziom kwaśności podłoża kolorem kwiatów – najbardziej pożądany, intensywnie niebieski, wymaga znacznego zakwaszenia ziemi.

Uwaga:
Przy klasycznej uprawie zawartość torfu w podłożu powinna wahać się między 1/3 a 2/3 całej ziemi – w zależności od wymagań kwaśności danego gatunku. Większe ilości torfu wykorzystywane są praktycznie wyłącznie przy uprawie grzybów.

Tabela przedstawiająca zastosowania torfu; opracowanie własne

Wady torfu

Dobór najodpowiedniejszego podłoża dla danego gatunku jest nie lada sztuką, która wyróżnia dobrego ogrodnika. Torf na przykład zastosować możemy w wielu różnych typach uprawy, ale trzeba pamiętać, że ma on swoje wady i ograniczenia. Przede wszystkim:

• Torf jest dość ubogi, jeśli chodzi o składniki odżywcze niezbędne roślinom do wzrostu. Zawiera jedynie bardzo ograniczone ilości minerałów i korzystnych mikroorganizmów, więc w przypadku większości roślin powinien być stosowany z rozwagą, w połączeniu z innymi typami podłoża. Stosowanie samego torfu do uprawy jest wysoce niewskazane!
• Jest kwaśny, co nie wpływa korzystnie na rośliny preferujące zasadowy odczyn gleby. Pamiętajmy, że dodając torf do ziemi na zagonie oddziałujemy na nią nie tylko lokalnie – deszcze sprawiają, że zakwaszać się może także ziemia wokół. Stąd też wielu ekspertów poleca sadzić gatunki kwaśnolubne, do których stosujemy torf, w skupiskach oddalonych od tych, które preferują alkaliczne podłoże.
• Wysuszony torf bardzo powoli nasiąka wodą – przy podlewaniu świeżo posadzonej rośliny należy więc zachować dużo cierpliwości.
• Torf nie jest tani. Przy większej skali wykorzystania może być zwyczajnie nieekonomiczny – kompost jest pod tym względem lepszą alternatywą.
• Pozyskiwanie torfu jest kontrowersyjne pod względem ekologicznym (więcej poniżej).

Hortensje to przykład roślin kwaśnolubnych, które skorzystają na dodatku torfu do podłoża. Źródło: shutterstock

Torf a ekologia

Coraz głośniejsze są protesty ekologów w temacie wykorzystania torfu w ogrodnictwie. W niektórych krajach mówi się wręcz o zakazie jego stosowania lub przynajmniej znaczącym ograniczeniu skali. Ogromny popyt sprawia bowiem, że torfowiska są obecnie eksploatowane w zastraszającym tempie, a niektórzy producenci posuwają się wręcz do wydobycia z nielegalnych źródeł. Tymczasem, są to obszary o doniosłej roli biologicznej, będące siedliskiem wielu gatunków fauny i flory. Mowa przede wszystkim o mchach, złotogłowach, roślinach z rodzaju ciborowatych, rzeżusze łąkowej, rosiczce, tłustosze, pięciornikach, wierzbownicach, a także motylach, ważkach czy ptakach takich jak bekasy, drzemliki czy skowronki.

Co więcej, torfowiska w zasadniczy sposób wpływają na regulację stosunków wodnych w ziemi: działają niczym wielkie gąbki i pochłaniają wodę opadową, która mogłaby zagrażać powodziami. Podczas eksploatacji nie tylko niszczy się tą ważną strukturę, ale potrzebne jest także wcześniejsze osuszenie całego obszaru. Wreszcie, torfowiska są też bardzo ważnym źródłem węgla w przyrodzie. Istnieją obawy, że wydobycie torfu prowadzi do zwiększonej emisji gazów cieplarnianych wskutek emisji dwutlenku węgla.

Musimy pamiętać, że torf jest zasobem ograniczonym, a już teraz ilości, które pozyskuje się na przykład w Wielkiej Brytanii w ciągu jednego roku niweczą 500 lat formowania się torfowiska. Amatorskie ogródki pochłaniają ogromną większość tej ilości! Stąd też, zaleca się, aby częściej sięgać po zdrowsze dla Ziemi alternatywy dla torfu, takie jak kompost, jesienne liście czy piasek, a torf stosować wyłącznie na ograniczoną skalę.

Bibliografia

1. Jackie Carroll; “Peat Moss And Gardening – Information About Sphagnum Peat Moss”; data dostępu: 2021-08-20
2. Linsey Knerl ; “WHAT EVERY GARDENER SHOULD KNOW ABOUT PEAT MOSS (PLUS 5 ALTERNATIVES)”; data dostępu: 2021-08-20
3. David Beaulieu ; “Peat Moss: What It Is and How to Use It”; data dostępu: 2021-08-20
4. Karen Travis ; “Peat Moss: Benefits and Disadvantages”; data dostępu: 2021-08-20
5. Plantlife ; “Why we need to keep peat in the ground – and out of our gardens”; data dostępu: 2021-08-20

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ