Pani spojrzy. Na naszym bazarku jest osiem pustych boksów, straszą pustymi witrynami. Reszta sprzedających mocno zaciska pasa. Oby jeszcze rok, dwa udało się przetrwać. Pan Wiesław, o, tam, co mięsny prowadzi, chciał interes przekazać synowi. Ale odkąd się wszystko posypało, tylko marzy o tym, by do emerytury doczekać. A potem w cholerę to rzucić. Żal? Oczywiście, a pani nie byłoby żal dorobku życia opuszczać – opowiada Krzysztof Kowalczyk, właściciel sklepu rybnego na warszawskim targowisku. Prowadzi mnie na smutną wycieczkę po okolicy, bo odkąd wprowadzono ustawą zakaz handlu w niedziele, nastroje sprzedawców gwałtownie się pogorszyły.
– Dlaczego? W końcu miała to być ustawa dla was, ludzi pracy, ratująca rodzimy handel, wymierzona w wielkie zagraniczne sieci – pytam. – Jest odwrotnie – odpowiada. Przekonuje, że wcześniej sobota była tym dniem, kiedy stali klienci wpadali na bazarek czy do osiedlowych sklepów. Ustawa zmieniła ich zwyczaje. Teraz w soboty, a nawet już w piątki po pracy, kto może wsiada do auta i jedzie kupować do marketu czy dyskontu. – U mnie w soboty obroty spadły o 40 proc. To bardzo dużo. Pewnie powinienem rozszerzyć działalność, ale przy rybach się nie da. Zapach towaru jest wszechobecny i nikt by mi słodyczy czy pieczywa nie kupił – rozmyśla. Dziś ma do siebie żal, że zasiedział się w jednym miejscu. Bo prowadzi tu sklep od 12 lat. Nie zmieniał niczego, bo nieźle mu szło. Ciężko, ale starczało, by utrzymać rodzinę. Jednak tak złego czasu, jak przez ostatni rok, nie miał nigdy.
Patenty na przetrwanie
Ustawa, o której mowa, weszła w życie 1 marca 2018 r. Zgodnie z nią w 2019 r. handel będzie dozwolony w jedną niedzielę w miesiącu – ostatnią, w dwie kolejne poprzedzające Boże Narodzenie i jedną przed Wielkanocą. Od 2020 r. zakaz nie będzie obowiązywał jedynie w ostatnią niedzielę stycznia, kwietnia, czerwca i sierpnia każdego kolejnego roku kalendarzowego oraz w dwie kolejne niedziele poprzedzające Boże Narodzenie i w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc. Ustawa przewiduje 32 wyłączenia: nie obowiązuje m.in. w cukierniach, lodziarniach, na stacjach paliw, w kwiaciarniach, w sklepach z prasą, kawiarniach. Za złamanie prawa grozi kara od 1 tys. zł do 100 tys. zł, a przy uporczywym łamaniu – ograniczenia wolności. Minister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska zaprzeczała, by trwały jakiekolwiek prace nad złagodzeniem przepisów. – Pamiętam obawy, że 300 czy 400 tys. pracowników handlu straci zatrudnienie, a widziałam ostatnie dane, gdzie najbardziej wzrosła liczba zatrudnionych, i pracownicy handlu byli na trzecim czy czwartym miejscu – powiedziała podczas niedawnej konferencji.
Pracownicy handlu nie podzielają jej optymizmu. Skalę strat najlepiej obrazuje zestawienie przygotowane przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawców: w okresie obowiązywania ustawy zamknięto niemal 16 tys. małych sklepów. Tygodniowe obroty drobnych handlarzy spadły – według dokumentów przedstawionych przez Biuro Analiz Sejmowych – o 20- 30 proc. W tym czasie udział dyskontów w rynku zwiększył się z 32,4 proc. do 33,2 proc., a sprzedaż na stacjach benzynowych wzrosła o 13 proc.
– Proszę się rozejrzeć, wokół są ze trzy dyskonty. Przejmują role osiedlowych sklepów i kuszą cenami – mówi pan Krzysztof. – Ja mam łososia po 80 zł za kilo, a tam klient kupi tę samą rybę za 50 zł. Ja do swojego sklepu wezmę z hurtowni dziennie może 10 kg towaru, sieciówka zamówi bezpośrednio u producenta kontener. Na mnie zarabiają więc jeszcze pośrednik i hurtownik. I tak jest z każdą rzeczą. Gdy kilka tygodni temu w okolicy otworzył się kolejny dyskont, opuszczać zaczęli nas najwierniejsi klienci – dodaje.
Podobną walkę o klienta prowadzi od miesięcy Magdalena Kucharska. Ma na obrzeżach Warszawy sklep wielobranżowy. Pierwotnie był sam nabiał, lecz musiała wprowadzić owoce, słodycze i pieczywo, bo traciła kupujących. Wprowadziła też tani towar, choć jeszcze dwa lata temu zarzekała się, że nigdy tego nie zrobi. – Nie miałam wyjścia – tłumaczy się. Wcześniej w piątki bywało, że stała za ladą do godz. 21. Żal było iść do domu, bo ludzie jeszcze robili zakupy. W soboty ruch był nawet do godz. 15. Teraz w piątki pusto robi się już o godz. 18, a zdarzają się soboty, kiedy mogłaby w ogóle nie otwierać. – Średnio w takim dniu dzienny utarg spadł mi o tysiąc złotych – przyznaje. Jeszcze nie dokłada do interesu, ale wynajduje kolejne patenty na przetrwanie – robi kosze na specjalne zamówienia, dostarcza zakupy na telefon. I szuka oszczędności. – Jeszcze dwa lata temu w co drugim okolicznym sklepie właściciela stać było na zatrudnienie pracownika. Dziś już nikt tego nie robi. Ludzie od świtu do zmierzchu jeżdżą do hurtowni, sprzątają i handlują.
Po masło na stację
– Ta ustawa ma dwóch wielkich beneficjentów: stacje benzynowe oraz sieci dyskontowe. Reszta to przegrani: od drobnych handlarzy, przez galerie handlowe po hipermarkety – komentuje Cezary Kaźmierczak, szef Związku Przedsiębiorców i Pracodawców. Pytany jaka, jego zdaniem, jest skala problemu, mówi krótko: ogromna. Jego organizacja kończy właśnie przygotowywać szczegółowy raport na ten temat. – Znajomy prowadzi targowisko, półhurt, gdzie dotąd zaopatrywali się właściciele niewielkich sklepów odzieżowych. Z 2,5 tys. najemców w styczniu 1,2 tys. musiało rozwiązać z nim umowę. Nie mieli obrotu.
– Politycy popełnili karygodny błąd i nie znajduję dla nich usprawiedliwienia. Bo wcześniej Węgry przeprowadziły analogiczny eksperyment. I szybko się z niego wycofały – podkreśla Kaźmierczak. Co więc należałoby zrobić? Także u nas zmienić prawo. – Jedni nie mogą pracować w niedzielę, bo rodzina, bo dzień święty święcić wypada, tak? A co z kierowcami komunikacji miejskiej albo z ludźmi zasuwającymi w restauracjach czy kinach? Nie rozumiem, dlaczego stanie kilka godzin na zmywaku ma być lżejsze i przyjemniejsze od pracy przy kasie? – mówi. Proponuje więc, by zamiast ustawy wprowadzić do kodeksu pracy zapis gwarantujący wszystkim dwie niedziele wolne w miesiącu. – Byłoby uczciwie – ucina.
– Ostatnie wypowiedzi premiera i minister przedsiębiorczości Jadwigi Emilewicz sugerujące, że skutki ustawy o zakazie handlu i jej zapisy mogą być potencjalnie zmienione, są dobrym sygnałem – wtóruje Renata Juszkiewicz, prezes Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji. – Ustawa weszła w życie w okresie wysokiej koniunktury i jasne było, że jej skutki będą widoczne wtedy, gdy rozpocznie się spowolnienie gospodarcze. Dobrze, że pod wpływem danych rząd jest w stanie skorygować niekorzystną legislację, jednak powrót do dwóch niedziel z zakazem może nie wystarczyć. Ustawa dyskryminuje pracowników handlu, bo dzieli ich na tych, którzy w niedziele pracują, i tych, którzy mają wolne.
Juszkiewicz się zgadza, że warto byłoby wprowadzić obligatoryjne dwie wolne niedziele w miesiącu. – Zastosować rozwiązanie, które będzie autentycznie chronić pracowników handlu, przedsiębiorcom da możliwość pracy, a konsumentom wolność wyboru dni, w które zrobią zakupy – mówi. I cytuje badania zrealizowane przez firmę Maison & Partners, według których 71 proc. osób uważa zakaz handlu za ograniczenie swobody konsumenckiej. – To, że rząd rozważa liberalizację tych niekorzystnych przepisów, jest zdecydowanie dobrym znakiem, przy czym wycofanie ustawy byłoby najlepszym rozwiązaniem.
Na razie jednak nikt z rządzących nie podejmuje oficjalnie tematu. – Skoro tak, na efekty nie trzeba będzie długo czekać – ocenia Kaźmierczak. – Dyskonty prowadzą bardzo agresywną strategię marketingową, która na koniec roku na pewno przyniesie im wyraźny wzrost udziałów w rynku. Dzikie promocje, ceny, którym nikt się nie oprze. To zmienia styl życia Polaków. Poszedłem niedawno do takiego sklepu w Siemiatyczach. Wielka lada chłodnicza, wokół kłębowisko ludzi. Kupują żeberka, schab, kaczkę. Wszystko świeże, przyprawione, tylko do odgrzania i do tego za grosze. Kupiłem i ja, zrobiłem, zjadłem, było pyszne – opowiada. Jaki z tego wniosek? Żaden polski sklep nie jest w stanie konkurować z taką ofertą, nie wytrzymają jej też w dłuższej perspektywie hipermarkety. – Za rok, półtora znikną targowiska i bazarki, zastąpią je dyskonty ze swoją “zawsze świeżą ryneczkową” ofertą. A zapominalscy po kostkę masła będą jechali na stację Orlenu – mówi.
“Sorry, to Solidaremność”
Piotr Duda, szef Solidarności, która forsowała ustawę, był obecny w Pałacu Prezydenckim podczas jej podpisywania. Mówił: “Na ten dzień czekaliśmy długo, a szczególnie czekali pracownicy w handlu, a jest ich prawie 1,2 mln. To wielki krok w kierunku cywilizacji, gdy chodzi o prawo pracy, gdy chodzi o pracowników, traktowanie ich w sposób podmiotowy, a nie przedmiotowy”. Jeśli komuś zakaz handlu miał pomóc, utyskiwała część publicystów, to tylko Dudzie w wygraniu po raz kolejny wyborów na przewodniczącego związku. Na dodatek ich zdaniem ustawa była formą politycznego dealu: zakaz handlu w zamian za poparcie PiS przez związek w wyborach w 2015 r.
Politycy nie przewidzieli jednak tego, że wyborcy zmienią zdanie. A w każdym razie zaczną dostrzegać mankamenty w tak radykalnym postawieniu sprawy. W listopadzie 2017 r. CBOS przeprowadził sondaż – jedno z pytań dotyczyło wprowadzenia zakazu handlu w co drugą niedzielę miesiąca. 43 proc. badanych było przeciwnych takiemu rozwiązaniu, podczas gdy 51 proc. je popierało. Rok później IBRiS zrobił kolejne badania, które pokazały, że całkowity zakaz handlu w niedziele, do którego stopniowo doprowadzi ustawa, popierany jest tylko przez 28 proc. respondentów (19 proc. zdecydowanie, a 9 proc. raczej popiera). A 68 proc. ankietowanych jest na “nie” (w tym 45 proc. zdecydowanie). I, co w tej sytuacji ważne, zniesienie zakazu popiera 42 proc. wyborców PiS. Nie wspominając o 60 proc. zwolenników Koalicji Obywatelskiej, czy 80 proc. osób deklarujących chęć głosowania na PSL.
Sam Piotr Duda, trzeba przyznać – odważnie, przeprowadził w styczniu sondę na swoim facebookowym profilu. Zadał pytanie: “Jak oceniasz funkcjonowanie ograniczenia handlu w 2018 r.?”. Odzew był potężny, wypowiedziało się 59 tys. osób. 79 proc. oceniło nowe prawo negatywnie.
Pod sondą pojawiły się mocne wpisy. “Tak to jest, panie Duda, jak się robi coś pod publiczkę i żeby zapewnić sobie przychylność, zamiast zrobić społeczne konsultacje. Ustawa jest kompletnie nieprzemyślana. Preferuje tylko jedną grupę społeczną, kosztem innych”. “Jest wiele osób, dla których praca w niedziele w galeriach handlowych stanowiła potężny zastrzyk finansowy, a także dawała w zamian dzień wolny w tygodniu, gdzie mogli pozałatwiać sprawy urzędowe, wizyty w szkołach dzieci czy wiele innych, których pracując w tygodniu od rana do wieczora, zrobić nie mogli”. “Spójrz pan w oczy tym sklepikarzom, którzy musieli zamknąć swój rodzinny sklep z powodu zakazu handlu w niedzielę. Zniszczyłeś wiele tysięcy ludzi. Dla mnie to nie Solidarność, tylko Solidaremność. Sorry”.
Bunt i chodzenie na L4
Elżbieta Fornalczyk przez lata pracowała w hipermarketach w Tychach. Później zaangażowała się również w działalność związkową, w “Sierpień 80”, by, jak mówi, walczyć o prawa takich jak ona. Półtora roku temu mówiła DGP tak: “W niedziele na zakupy przychodzi określony typ klientów. Wytracają czas, rozglądają się, oglądają. Czasem pod krawatem, bo po mszy, po komunii. Szukają prezentu dla dziecka. I się wściekają, bo muszą stać w kolejce. Ci, co przychodzą do sklepu, uważają się za katolików, bo oni nie pracują, dzień święty obchodzą. Ty masz być tu dla mnie – myślą patrząc na nas. Działamy więc jak roboty, pracując kolejny dzień z rzędu. Mimo to słyszymy, że jesteśmy za wolne, że policzyłyśmy za dużo, zważyłyśmy za mało”. Fornalczyk przypominała, że kodeks pracy mówi o jednej niedzieli wolnej w miesiącu, ale nie daje prawa do weekendu i soboty. A pracodawcy to wykorzystują.
Rozmawiamy ponownie teraz, gdy nowa ustawa obowiązuje blisko rok. Ta właśnie, o której Piotr Duda mówił, że ma traktować ludzi podmiotowo, nie przedmiotowo. Podstawowe pytanie: czy pracownicom hipermarketów jest lepiej? – Życie nam się unormowało – odpowiada Fornalczyk. – Owszem, w piątek i sobotę czasem nie wiadomo w co ręce włożyć, taki ruch, ale potem jest spokojna niedziela z rodziną.
Sama jednak wskazuje, że jest kilka “ale”. – Prawo zostało wprowadzone za szybko, bezrefleksyjnie. To był eksperyment na żywym organizmie, nie do końca udany – mówi. I wylicza: w Tychach pada drobny handel. Nie tylko spożywczy, ale również m.in. pasmanteria i odzieżowy, które były koło jej domu od zawsze. Nie wytrzymują też wielkie sklepy. Lokalne Tesco zmniejsza załogę, tłumacząc się wolnymi niedzielami. – Czy jest tu bezpośredni związek? Nie wiem, nie jestem ekonomistką czy politykiem, ale na pewno nie tak miało to wyglądać.
Zastrzega jednak od razu, że powrót do stanu “sprzed”, co proponuje m.in. Nowoczesna, nie załatwi sprawy. – Rozmawiam z ludźmi i wiem, że nie oddadzą łatwo tego, co dostali. Będą się buntować, protestować. Już słyszę głosy, że zacznie się masowe chodzenie na L4 – ostrzega. Boli ją to, że znów, jak poprzednio, nikt nie pyta ludzi o zdanie. – A wystarczyło dać pracownikom i pracodawcom wybór. Są tacy, co nawet chcieliby robić w niedziele, ale np. za wyższe stawki lub inną formę rekompensaty. Inni nie przyjdą do pracy za żadne skarby świata. Jedni i drudzy na bank by się dogadali.
Paulina Nowosielska
15 lutego 2019
Pobierz
Sprawdź: , , ,
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS