Szlachectwo zobowiązuje, czyli Małachowiakom poprzeczka wysoko postawiona

Odznaczenie miasta, które odbyło się 20 marca 1921 r. na uroczystym posiedzeniu rady miejskiej, tak opisywał „Kurjer Płocki”:

„Kapitan Bigoszt w krótkim, jędrnym żołnierskim przemówieniu przedstawił obraz najścia bolszewików na Polskę.

(…) Płock w akcji tej stanął bohatersko wzorem Lwowa. Chcąc wyrazić cześć dla tych, którzy w mieście i obwodzie płockim, podczas walk z bolszewikami zginęli, którzy w walkach tych brali udział i którzy w obywatelski sposób spełnili obowiązek swój względem miasta, byłe D-wo Wojskowe Dolnej Wisły wręcza miastu odznakę pamiątkową obrony Płocka «Krzyż za męstwo i odwagę», jako symbol spełnionego i zasłużonego obowiązku obywatelskiego czuwania na straży niepodległości Państwa”.

Kolejna część uroczystości odbyła się w kaplicy dzisiejszej Małachowianki. Po mszy św. odprawionej przez kapelana II Gimnazjum ks. Henryka Godlewskiego, który również otrzymał odznaczenie, odbyło się wręczenie Krzyży za Męstwo. Wśród przyznanych 42 odznaczeń dwa przypadły uczniom tej szkoły: 12-letniemu Tadeuszowi Jeziorowskiemu i 14-letniemu Józefowi Kaczmarskiemu.

„Wzruszającą była chwila, kiedy major Mościcki przypinał krzyże do boku młodocianych bohaterów płockich, a potym do sztandaru uczelni, która tyle dzielnych chłopców wysłała na bój”.

Na koniec uroczystości głos zabrał dyrektor szkoły Mieczysław Olszowski: „Dumnym też i szczęśliwym się czuję, jako nauczyciel i wychowawca i w imieniu wszystkich czynników szkoły gorąco dziękuję świetnej Kapitule za to, iż nadając gimnazjum naszemu odznakę, daje zarazem w ręce współkolegów moich i moje potężny czynnik wychowawczy.

Jest dumne hasło «La noblesse oblige» – «szlachectwo obowiązuje»… Pamiętajcie, chłopcy w tej chwili idziecie w służbę tego hasła w jak najszczytniejszym pojmowaniu. Krzyż ten przez was i przez tych, którzy tu po was przyjdą, owiany musi być zawsze czystą i gorącą atmosferą obywatelskiej pracy, sumienia i miłości, by na białe jego ramiona nie padła żadna plama, by orzeł złocisty nie zmroczniał. A wyryte na nim słowa «za męstwo i odwagę» niech wam przypominają nie bojową jeno działalność – lecz i cnoty codziennego szarego trudu i czynu. Przeto w każdej żmudnej i trudnej chwili borykania się z ułomnością własnej natury, ze słabością ludzką, ku temu krzyżowi zwróćcie myśli swoje, a w sercu niechaj wam gromko odezwą się wtedy wyrazy: «Dla ciebie, miła Ojczyzno!»”.

Tadeusz Jeziorowski i Józef Kaczmarski wprost z murów Małachowianki pomaszerowali do szkół wojskowych, by dalej służyć Ojczyźnie. Obaj oddali jej swe życie podczas II wojny światowej. Mam nadzieję, że już żaden z uczniów nie będzie musiał dla Niej krwi przelewać. Będą się mierzyć z wyzwaniami „codziennego szarego trudu”, by wywalczyć o jak najlepsze wyniki na maturze, a potem zamienić je na wspaniałe osiągnięcia. Dziś Małachowiaków widzę tylko na ekranie komputera. Jednak wierzę, że tak, jak kiedyś Mieczysław Olszowski, będę mógł im kiedyś powiedzieć: „Jestem z was dumny”.

Michał Kacprzak jest harcerzem, historykiem z Małachowianki