Listopad
2021 r. do dobry czas, by podsumować stosowanie przepisów o
postępowaniu w sprawach gospodarczych wprowadzonych do Kodeksu
postępowania cywilnego ustawą z dnia 4.07.2019 r. o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta
ponownie wprowadziła odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych,
które gościło w procesie cywilnym do 2012 r. Przepisy wprowadzone
lipcową nowelizacją weszły w życie 7.11.2019 r., a zatem minęły już dwa
lata odkąd funkcjonują, co pozwala na ich praktyczną ocenę.
Postępowanie w sprawach gospodarczych a postępowanie dowodowe
Jakich
spraw dotyczy zmiana? Najogólniej mówiąc, chodzi o wszystkie sprawy
gospodarcze, czyli w uproszczeniu takie (choć z pewnymi wyjątkami), w
których stronami są przedsiębiorcy.
Na czym polegają podstawowe
różnice pomiędzy postępowaniem w sprawach gospodarczych, a „zwykłym”
procesem? To pierwsze jest zdecydowanie bardziej sformalizowane. Strony
zobowiązane są zasadniczo powoływać wszystkie twierdzenia i dowody w
pierwszych pismach procesowych – powód w pozwie, a pozwany w odpowiedzi
na pozew. Dowody i twierdzenia zgłoszone później generalnie podlegają
pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było
możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później.
Powyższa
regulacja pokazuje, że niezwykle ważne jest kompleksowe przygotowanie
pierwszego pisma procesowego w sprawie. W przeciwnym razie, późniejsze
dowody i twierdzenia mogą stać się bezużyteczne dla dalszego
postępowania.
Świadomy przedsiębiorca, mimo rygorystyczności
omawianych przepisów, może, a właściwie musi – jeśli nie chce pozbawić
się szans na wygranie procesu – zabezpieczyć się na wypadek sporu
sądowego już na etapie zawierania umowy, a nawet negocjacji jej
warunków.
Nie bez powodu w potocznym języku często mówi się o tym,
że „warto mieć coś na piśmie” lub że coś nie może zostać udowodnione,
bo to przecież tylko „słowo przeciwko słowu”.
Środkami, które mogą
pomóc przedsiębiorcy w wykazaniu swoich racji są umowa dowodowa oraz
posługiwanie się dokumentową formą przy czynnościach dotyczących
zawierania oraz realizacji danej umowy.
Czytaj więcej
Autopromocja
TURYSTYKA.RP.PL
Poszerzaj swoje HORYZONTY, sprawdź najlepsze źródło branżowej wiedzy
CZYTAJ WIĘCEJ
Umowa dowodowa
Umowę
dowodową zdefiniowano jako wyłączenie przez strony określonych dowodów w
postępowaniu w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na
podstawie umowy. Konieczne jest zatem wskazanie w treści umowy
dowodowej, do jakich sporów będzie miała zastosowanie. Przykładowo,
strony mogą postanowić, że umowa będzie dotyczyła postępowań dotyczących
sporu stron powstałego przy realizacji umowy o współpracy z dnia
1.01.2021 r. Istotne jest to, by w momencie zawierania umowy dowodowej
istniał już stosunek prawny (np. umowa), który umowa dowodowa obejmuje
swoim zakresem. Nie wystarczy ogólne określenie, że umowa dowodowa
dotyczy wszystkich stosunków prawnych łączących strony lub stosunku
prawnego mającego powstać w przyszłości.
Najprościej mówiąc, umowa
dowodowa reguluje między innymi to, jakie dowody mogą być przez strony
powoływane, a jakie strony decydują się wyłączyć. Chodzi tu o rodzaje
dowodów (np. dowód z zeznań świadka), ale także o konkretne dowody (np.
dowód z zeznań świadka Jana Kowalskiego). Ponadto, umowa ta może
przewidywać odrębności w rozkładzie ciężaru dowodu i regulować, która ze
stron zobowiązana będzie wykazać dane twierdzenia. W umowie dowodowej
strony mogą również wskazać na katalog faktów, które zgodnie uznają za
udowodnione, bez potrzeby stwierdzania tego żadnymi środkami dowodowymi.
Umowa
dowodowa może być zawarta zarówno przed wszczęciem postępowania (w
formie pisemnej pod rygorem nieważności), jak i w takcie postępowania
sądowego (w formie ustnej). Umowa zawierana w formie pisemnej nie musi
stanowić osobnego dokumentu. Może być ona częścią umowy „głównej” (np.
jako paragraf, ustęp), ale może również zostać spisana odrębnie i
stanowić załącznik do tej umowy.
Co istotne, umowa dowodowa nie
może być zawarta z zastrzeżeniem warunku ani terminu – w przeciwnym
razie będzie nieważna. Niedopuszczalne jest zawarcie w umowie dowodowej
postanowień, które uzależniałyby jej byt od zdarzenia przyszłego
pewnego (termin) lub przyszłego i niepewnego (warunek). Przykładowo, nie
można postanowić, że umowa będzie obowiązywała tylko jeśli strony
zdecydują się na spór sądowy ani że umowa będzie obowiązywać do 90 dni
od daty jej podpisania.
Doniosłość umowy dowodowej potwierdza to,
że sąd jest związany jej postanowieniami. W przypadku powołania przez
stronę dowodu wyłączonego umową dowodową, sąd zobowiązany jest takiego
dowodu z urzędu nie dopuścić.
Największym plusem umowy dowodowej
jest to, że przyspiesza ona postępowanie dowodowe, kształtując jego
przebieg. Prowadzi to do tego, że strony stają się niejako gospodarzami
własnego procesu, wiążąc sąd swoimi ustaleniami.
Minus tej
instytucji? Wielu problemów przysparzać może określenie jakie dowody
będą miały kluczowe znaczenie dla danej sprawy i jakie dowody w ogóle
zostaną w jej trakcie zgormadzone. W konsekwencji umowa dowodowa nie
cieszy się popularnością i niemal w ogóle nie jest wykorzystywana w
praktyce.
Dokumenty – tak, świadkowie – niekoniecznie
Szczególną
uwagę należy zwrócić na przepisy dotyczące dowodu z zeznań świadków
oraz dowodu z dokumentu. Dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić
jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich
braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Tym
samym, przepisy ustanawiają zasadę prymatu dowodu z dokumentu,
stanowiąc, że czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub
wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia
strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko
dokumentem w rozumieniu Kodeksu cywilnego, chyba że strona wykaże, że
nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych.
Czym
właściwie jest dokument? Wbrew powszechnemu rozumieniu, to nie tylko
„papier”. Kodeks cywilny definiuje dokument jako nośnik informacji
umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Definicja ta jest bardzo
szeroka, ponieważ jej zakresem objęte są np. zapisana kartka papieru,
e-mail, SMS, nagranie video, wiadomości wymieniane przez komunikatory.
Istotne jest to, by treść dokumentu została utrwalona, co w konsekwencji
pozwoli na jego odczytanie i zapoznanie się z utrwaloną treścią.
Postępowanie
w sprawach gospodarczych nakłada zatem na strony postępowania wymóg
wykazywania swoich twierdzeń w przeważającej mierze przy pomocy
dokumentów. Oznacza to, że dowód z zeznań świadków będzie przeprowadzany
w tych postępowaniach wyjątkowo, a największe znaczenie będą miały
dokumenty.
Jakie czynności warto dokumentować?
Na wstępie
nadmienić należy, że forma dokumentowa nie zawsze będzie wystarczająca,
ponieważ ustawodawca dla ważnego podjęcia niektórych czynności
przewidział obowiązek zachowania innej formy. Przykładowo, umowa
zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być
zawarta w formie aktu notarialnego. Również strony mogą między sobą
ustalić przykładowo, że wszelkie zmiany umowy będą wymagały dla swojej
ważności formy pisemnej. W razie zastrzeżenia dla danej czynności innej
formy szczególnej – czy to przez ustawodawcę czy przez same strony –
forma dokumentowa oczywiście nie będzie odpowiednia. Poniższe rozważania
dotyczyć będą więc sytuacji, w których nie ma przewidzianej żadnej
szczególnej formy dla danej czynności.
Zważywszy na prymat
dokumentu w postępowaniu dowodowym, warto zastanowić się co właściwie
powinno być tym dokumentem stwierdzone. Bez wątpienia wszystkie
czynności, które decydują o treści danego stosunku prawnego, a
szczególnie wszelkie ustalenia dotyczące przedmiotu umowy, praw i
obowiązków stron, ustalonego wynagrodzenia oraz terminów.
Należy
pamiętać, że zawarcie umowy to dopiero początek, ponieważ w trakcie jej
realizacji strony mogą mieć potrzebę lub chęć zmiany umówionych
warunków. Wtedy również należy przyłożyć szczególną wagę do sposobu
dokonywania zmian i ich dokumentowania.
Dlatego też, nawet jeśli
prowadzimy z kontrahentem ustną konwersację na tematy związane ze zmianą
warunków umowy, która może z pozoru wydawać się mało istotna, warto
podsumować dokonane ustalenia chociażby drogą e-mailową lub SMS-ową.
Czy sąd musi stosować przepisy o postępowaniu w sprawach gospodarczych?
Odpowiedź
brzmi: nie zawsze. Na wniosek strony, która nie jest przedsiębiorcą lub
jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, sąd rozpoznaje sprawę z
pominięciem przepisów niniejszego działu. Prawo do złożenia tego wniosku
przysługuje stronie niebędącej przedsiębiorcą lub osobie fizycznej
prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą. Uprawniony może złożyć
wniosek w pierwszym piśmie procesowym (a więc w pozwie lub odpowiedzi
na pozew) lub – gdy nie jest reprezentowany przez profesjonalnego
pełnomocnika – w terminie tygodnia od otrzymania od sądu pouczeń, w tym
pouczenia o prawie do złożenia opisywanego wniosku.
Co istotne,
sąd jest takim wnioskiem bezwzględnie związany i nie ma w tym zakresie
jakiejkolwiek uznaniowości, a strona przeciwna nie ma prawa do
skutecznego domagania się oddalenia wniosku.
Wybór w zakresie
stosowania lub pominięcia stosowania opisywanych przepisów nie będzie
przysługiwał innym podmiotom, a więc spółkom osobowym i kapitałowym,
organom przedsiębiorstwa państwowego.
Jak to wszystko działa w praktyce?
Dwuletnia
praktyka stosowania opisanych przepisów pozwala na stwierdzenie, że
sądy podchodzą do nich bardzo restrykcyjnie i oddalają wnioski o
przeprowadzenie dowodów (szczególnie dowodu … czytaj dalej
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS