Ubiegły suchy rok (być może i ten) dał nam pierwsze symptomy problemu suszy, kiedy to produkcja rolna spadła średnio o 50%. Prawdopodobnie w najbliższych latach problem wody będzie spędzać sen z oczu zarówno władzom regionu, jak i jego mieszkańcom.
O stepowieniu Wielkopolski, w tym również Pałuk, jak i sąsiednich Kujaw mówiono i pisano już w okresie międzywojennym. Proces ten bardzo nasilił się w ostatnim dziesięcioleciu, a szczególnie daje się zaobserwować w ostatnich latach.
Step to suchoroślowa formacja trawiasta na obszarach strefy umiarkowanej o klimacie suchym kontynentalnym. Jest on wynikiem tzw. suszy hydro-logicznej. Przejawia się ona tym, że z roku na rok odczuwa się Wyraźne braki wody w glebie. obniża się poziom wód gruntowych, nic ma wody w wielu studniach gospodarstw wiejskich, na powierzchni można coraz częściej dostrzec powysychane stawy oraz suche koryta cieków wodnych i rowów. Szczególnie od ubiegłego. bardzo gorącego i upalnego lata w wielu pałuckich jeziorach obniżył się poziom wód o przeszło 1 m (np. glinianki w Kcyni). Przy wiatrach średniej prędkości unoszą się tumany pyłu.
Przyczyny procesu stepowienia Pałuk są bardzo złożone i rozlegle w czasie. Ziemia pałucka wraz z sąsiednimi Kujawami to obszar o najmniejszej w Polsce rocznej sumie opadów. wynoszących przeciętnie 450-550 mm. Od kilku lat obserwujemy na tych terenach ciepłe, bezśnieżne zimy. Wynika to z położenia tych obszarów w centralnej części kraju, gdzie docierają już tylko suche masy powietrza.
Inne przyczyny – kto wie, czy nie najważniejsze , należy wiązać z prowadzoną przez człowieka od ponad wieku wadliwą gospodarką zasobami przyrody. Już wielu naukowców (m. in. Seifert, Wodziczko) swego czasu zwracało uwagę na przyczyny pogłębiających się okresów posuchy w tej części Polski. Ich zdaniem, zaobserwowane ujemne objawy naruszenia równowagi w przyrodzie wynikły z nieprzemyślanych we wszystkich swych konsekwencjach przeprowadzonych wadliwie robót melioracyjnych i regulacji cieków wodnych.
W kolejnych dziesięcioleciach regulacja większych rzek pałuckich: Wełny, Gąsawki, Strugi Gołanieckiej, Kcynki, Rudki oraz wszystkich pozostałych niniejszych cieków wodnych, ujęcie ich w prostolinijne obwałowania spowodowała zakłócenia w naturalnych nawodnieniach (wylewy) otaczających je łąk, pastwisk i lasów. Pogłębiająca się, erozja wgłębna przyczyniła się do obniżenia poziomu wód gruntowych, a tym samym pozbawiła łąki i glebę wilgoci. Intensyfikacja rolnictwa na obszarach o małych opadach i brak pokrywy śnieżnej spowodowały dalszy ubytek wody w ciekach przy niskich stanach.
Kolejną przyczyną procesu stepowienia Pałuk, na co też naukowcy zwracali uwagę, jest prowadzona od dziesięcioleci niewłaściwa gospodarka leśna. W jej wyniku lasy Pałuk zatraciły swój charakter – z lasów mieszanych stały się lasami sosnowymi (sosna stanowi 3/4 drzewostanu). Wpłynęło to na zakłócenia w biocenozie leśnej (np. pojawienie się szkodników lasu) w naturalnym obiegu wody w przyrodzie przyczyniło się do zmian mikroklimatu. Zmniejszenie się powierzchni lasów na Pałukach ułatwiło osuszające działanie wiatru, a tym samym w dużym stopniu obniżyło wilgotność gleby. Stąd w powietrzu tumany pyłu i związków próchnicznych.
Lasy stanowią ok. 20% powierzchni regionu pałuckiego (średnia dla Polski – 28%). Największe kompleksy leśne położone są w rejonie Kcyni, Szubina, Łabiszyna (część północna ), na południe od Barcina (część wschodnia) i między Janowcem a Wągrowcem (część południowa). Najmniej lasów jest w centralnej części Pałuk (tylko w rejonie Królikowa, Dziewierzewa, Górek Zagajnych).
Z innych przyczyn stepowienia należy wymienić wadliwą gospodarkę łąkową, w wyniku której zniszczono wiele gatunków traw niezbędnych dla równowagi biologicznej na rzecz tych traw, które dawały dużo siana.
Także błędna parcelacja przeprowadzona w I połowie XX wieku spowodowała zniszczenie przez człowieka obszarów naturalnej przestrzeni– (pola, łąki, lasy, osiedla) dla osiągnięcia doraźnych korzyści -wycinano drzewa, zaorywano stoki, osuszano mokradła).
Dowodami stepowienia Pałuk są zmiany w faunie i florze. Zaginął na tych terenach pospolity niegdyś źółw błotny, obserwuje się ubytek wielu gatunków błotnolubnych. Pojawia się coraz częściej skowronek polny (przybył z Niziny Węgierskiej) i typowy dla biocenozy stepowej drop oraz niektóre gatunki szarańczaków. Na Pałukach mamy kilka rezerwatów roślinności stepowej (np. ostnica Jana) w rejonie Szubina i Chomiąży Księżej.
Człowiek poprzez swoją krótkowzroczną działalność gospodarczą przez dziesiątki lat przyczynił się w dużej mierze do zakłócenia równowagi wodnej i do niekorzystnego procesu stepowienia Pałuk.
Dzisiaj naprawić błędy przeszłości będzie trudno. Potrzeba na to kilkudziesięciu lat, ażeby przywrócić naturalną równowagę w przyrodzie Pałuk. Należy się liczyć z wysokimi kosztami w zakresie melioracji, konserwacji i regulacji cieków wodnych. Na poprawę stanu gospodarki wodnej w najbliższym czasie wydawać będziemy z budżetu państwa, województwa, gminy niemałe pieniądze.
Już dziś w celu zapobieżenia procesowi stepowienia trzeba przystąpić do szerokiej akcji zadrzewiania i zalesiania nieużytków, sadzenia żywopłotów, widu przedsięwzięć w zakresie ekologii i ochrony przyrody. Jeżeli tego nie uczynimy teraz, przyszłe pokolenia nam tego nie wybaczą.
JÓZEF MAROSZ, Pałuki nr 17/1993
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS