Przechodząc korytarzem na drugim piętrze Zespołu Szkół Ponadpodstawowych nr 1 w Radomsku zwróciłem uwagę na pewien detal, który wcześniej nie rzucił mi się w oczy. Pracuję tam przecież tyle lat, a zdjęcie o którym będzie mowa w artykule widziałem wielokrotnie.
Październik 2024 r., fot. Paweł Dudek
W szkole jest wiele tablic z historycznymi zdjęciami przedstawiającymi dawne czasy tej placówki. Najciekawsze zdjęcia wydrukowane są w wielkim formacie. Jedno z takich zdjęć przedstawia samochód do nauki jazdy. W swoich zbiorach znalazłem nieco inną wersję tego zdjęcia ze szkoły, ale zrobioną w tym samym miejscu, kilka sekund wcześniej lub później. Widać na nim nieco więcej. Za kierownicą siedzi, a właściwie unosi się do zdjęcia uczeń. Na miejscu pasażera z przodu prawdopodobnie siedzi radomszczański instruktor nauki jazdy Tadeusz Kwarta. Z boku samochodu stoją trzy osoby, być może nauczyciele, być może ktoś inny. Przed samochodem stoi uczeń, który próbuje uruchomić samochód za pomocą korby. Była to metoda polegająca na tym, że korba obracała wał korbowy i wprawiała tłoki w ruch posuwisto zwrotny. Dochodziło wówczas do sprężania i wybuchu mieszanki paliwowej, czego efektem było uruchomienie silnika. Aby odpalić pojazd w ten sposób, trzeba było mieć sporo siły, bo należało energicznie kręcić czymś w rodzaju metalowego pręta.
Zdjęcie z archiwum Zespołu Szkół Ponadpodstawowych nr 1 w Radomsku
Samochód, który widzimy na zdjęciu to GAZ-67 lub GAZ-67B (niewielkie różnice), czyli popularny gazik. Był on produkcji radzieckiej, a produkowano do w czasach drugiej wojny światowej do pierwszej połowy lat 50. XX wieku. Silnik miał 54 konie mechaniczne, napęd był na cztery koła. Na zdjęciu widzimy początek tablicy rejestracyjnej: FR 05, co sugeruje kiedy wykonane zostało to zdjęcie. W latach 1956-1976 na tablicach stosowano kombinację dwóch liter oraz czterech cyfr, przy czym pierwsza litera oznaczała województwo, a druga powiat. Na tej podstawie można stwierdzić, że był to samochód zarejestrowany w województwie łódzkim (oznaczanym literą F) w powiecie radomszczańskim (oznaczanym literą R). Widoczny na zdjęciu samochód mógł być własnością szkoły, bo taką informację otrzymałem od absolwenta ze starszego pokolenia. Trudno jednak dziś ustalić, czy chodzi dokładnie o ten konkretny pojazd. Na pewno w latach 60. szkoła posiadała GAZ-67.
Okrągła tabliczka z napisem „NAUKA JAZDY” była charakterystyczna dla tego typu pojazdów nawet w latach 70., co jest kolejną wskazówką co do daty wykonania tego zdjęcia. Gdy jednak dodamy do tego informację gdzie wykonano zdjęcie, to data już znacznie zawęża się. Z tyłu widzimy fasadę budynku. Jeśli się dobrze przyjrzymy oraz skojarzymy fakty związane z historią szkoły, to wystarczy porównać to zdjęcie ze współczesnym widokiem budynku, w którym mieści się II Liceum Ogólnokształcące. To właśnie naprzeciwko, przy ul Bugaj 4 w latach 1949-1966 miała swoją siedzibę szkoła, dziś funkcjonująca pod nazwą Zespół Szkół Ponadpodstawowych nr 1 im. S. Staszica w Radomsku, z obecną siedzibą przy ul. Brzeźnickiej 20. Biorąc pod uwagę fakt, że widoczna na zdjęciu tablica rejestracyjna pojawiła się najwcześniej w 1956 roku oraz że szkoła funkcjonowała w budynku naprzeciwko do 1966 roku, powstaje przedział czasowy dziesięciu lat, w trakcie których mogło zostać wykonane to zdjęcie. Kolejną wskazówką precyzującą datę powstania zdjęcia może być fakt, że dopiero w 1961 roku odbył się pierwszy kurs samochodowy w tej placówce. Zawęża to jeszcze bardziej przedział czasowy, ale niekoniecznie na zdjęciu przedstawiony jest kurs odbywający się w ramach szkoły, mogło to być wcześniej. A może ktoś kojarzy któregoś z uczniów lub nauczycieli? Można by wtedy to jeszcze bardziej skonkretyzować.
Październik 2024 r., fot. Paweł Dudek
A teraz o detalu, o którym wspominałem na początku artykułu. Znajduje się on na fasadzie budynku. Otóż na ścianie, na lewo od ucznia widoczny jest napis „3X T…”, czyli „3 X TAK”.
Przyjrzałem się zrobionemu dziś zdjęciu w tym samym miejscu, ale napis nie dotrwał do naszych czasów, bo przecież jest tam nowa elewacja. A o co chodzi z tym napisem? Po zakończeniu drugiej wojny światowej władzę w Polsce zaczęli przejmować komuniści. Miały im w tym pomóc wybory, które były postanowieniem międzynarodowej konferencji w Jałcie. Oczywiście społeczność międzynarodowa spodziewała się stosowania demokratycznych procedur podczas tychże wyborów. Komuniści przed wyborami stosowali różne działania mające na celu uzyskanie dobrego wyniku podczas głosowania. Zaproponowali m.in. popularnemu wśród społeczeństwa PSL-owi utworzenie wspólnego bloku wyborczego. Ponadto władza ogłosiła amnestię dla osób zaangażowanych w działalność podziemną. W rzeczywistości w ten sposób chciano zewidencjonować i ewentualnie unieszkodliwić konspiratorów. Odrzucenie przez opozycję propozycji wspólnego startu w wyborach skłoniło rządzącą wtedy Polską Partię Robotniczą do zorganizowania tzw. referendum ludowego. Miał to być sprawdzian organizacyjny przed wyborami do parlamentu.
W referendum zadano obywatelom trzy pytania:
1) Czy jesteś za zniesieniem senatu?
2) Czy chcesz utrwalenia w przyszłej konstytucji ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej?
3) Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?
Komuniści chcieli aby na wszystkie pytania odpowiadano pozytywnie. Zachęcali więc do głosowania poprzez stosowanie hasła „3 razy tak”. Odbywały się wielkie akcje propagandowe. Drukowano plakaty, w gazetach i radiu przekonywano ludzi o słuszności takich decyzji. Hasła propagandowe pojawiały się także na murach. W Radomsku zachowały się takie napisy na budynku przy ul. Narutowicza oraz na budynku przy ul. Joselewicza. Ten, który jest opisywany w artykule jest kolejnym, ale historycznym, niewidocznym już dzisiaj. Ciekawe ile takich napisów było jeszcze w Radomsku, może ktoś gdzieś jeszcze widział?
Zobacz podobne artykuły:
Zobacz podobne artykuły:
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS