29 sierpnia 2023 roku rozdzwonił się redakcyjny telefon. Dzwonili mieszkańcy Zambrowa poruszeni pracami wyburzeniowymi prowadzonymi w bezpośrednim sąsiedztwie zambrowskiego kościoła pw. Trójcy Przenajświętszej – ciężarówką wywożono ogrodzenie kościoła. Okazało się, że prac nie udało się zatrzymać. Dziś, 12 lipca, rozpoczął się „remont” drugiej części ogrodzenia.
Historia zakończyła się tak, jak w ubiegłym roku. Zgodnie z literą prawa zabytek opuścił swoje miejsce na wywrotce wcześniej załadowany przez koparkę. Czy odbudowane ogrodzenie będzie jeszcze zabytkiem? Czy zostanie usunięte z rejestru? Warto rozpatrzyć kontekst historyczny i otoczenie usuniętego dziś zabytku.
Uznaje się, że parafia pw. Trójcy Przenajświętszej została erygowana 4 maja 1283 r. z fundacji Konrada II księcia Czerskiego i Mazowieckiego. W XIII wieku w okresie walk rusko-litewsko-polskich parafia przestała istnieć. Wznowiono ją z fundacji księcia Janusza I pod koniec XIV, informacje o funkcjonowaniu wznowionej parafii pochodzą z 1466 r. Można więc powiedzieć, że w miejscu obecnego kościoła historia chrześcijaństwa sięga ponad 560 lat lub 740 lat w zależności od tego jaką datę uznamy za pewną.
W tym miejscu należy zauważyć, że od początku istnienia kościoła, na działce wokół niego istniał cmentarz. Zasłużeni wierni byli chowani w kościelnych kryptach, zaś zwykli mieszkańcy Zambrowa i okolic na działce wokół kościoła – pod murami, przy ogrodzeniu. W pamięci rodzin naszych terenów zachowały się relacje z czasów budowy nowego kościoła w 1874 roku, kiedy wierni, których przodkowie zostali pochowani przy murze kościoła, ze względu na powiększenie jego rozmiarów, mieli zadecydować co zrobić z prochami przodków. Mieli do wyboru złożenie ich w kościelnej krypcie lub przeniesienie na cmentarz parafialny.
Pochówki wokół kościołów zakończyły się z końcem wieku XVIII. Wiek XIX i XX to rozwój cmentarzy grzebalnych niezwiązanych z budynkiem kościelnym. W tym czasie zlikwidowano wiele cmentarzy przykościelnych, a zaczęły powstawać cmentarze poza terenem kościelnym, w dalszej odległości od kościoła. Nie inaczej było w Zambrowie. Za sprawą ks. kan. Marcina Krajewskiego, zlikwidowano cmentarz wokół kościoła a założono w nowym miejscu tj. przy drodze do Sędziwuj. Historię rozwoju zambrowskiego cmentarza można znaleść na stronie internetowej: http://zambrowski.blogspot.com/search/label/historia%20Zambrowa
W obecnych czasach trudno sobie wyobrazić, żeby wokół kościoła wraz z cmentarzem nie istniało ogrodzenie. Wcześniej szacunek dla zmarły był daleko bardziej zachowany niż obecnie. Ten fakt potwierdza rycina, która powstała na zlecenie ks. kan. Marcina Krajewskiego. Przedstawia ona w sposób graficzny tereny wokół kościoła pw. Trójcy Przenajświętszej w Zambrowie. Na niniejszej rycinie nie trudno zauważyć istnienie ogrodzenia wokół kościoła, a na dodatek dwóch wieży w jego rogach, które były dzwonnicami. Rycina pokazuje, że istnienie ogrodzenia można cofnąć bez problemu do końca XVIII wieku, a więc 220 lat temu. Zniszczone dziś ogrodzenie, być może powstało na początku ubiegłego wieku, jednak z pewnością postało i wykorzystywało wcześniej istniejące konstrukcje historyczne, których bez badań nie można będzie ustalić.
W tym miejscu warto się przenieść do czasów nowożytnych. Zgodnie z dokumentacją, którą można znaleść na stronie internetowej zabytek.pl w archiwalnej karcie zabytku pn. Ogrodzenie z bramą kościoła par. możemy przeczytać:
autorzy, historia zabytku: Wzniesione zapewne na przełomie XIX i XX w. Neoklasycystyczne, nie korespondujące ze stylem kościoła.
Warto zauważyć, że karta zabytku powstała w latach osiemdziesiątych. Ogrodzenie było już wówczas otynkowane i tak przedstawia to opis zawarty w tej karcie:
opis: murowane, tynkowane, na podmurówce z łamanego kamienia (karta zabytku w załączeniu) – warto zauważyć, że w wykopie znajdują się duże polne kamienie.
Jednak na portalu internetowym zabytek.pl można znaleźć tzw. kartę zieloną (w załączeniu), która dotyczy kościoła pw. Trójcy Przenajświętszej w Zambrowie. Na dwustronicowej karcie znajduje się fotografia frontu kościoła, najprawdopodobniej z 1963 roku, na którym ujęta została główna brama wejściowa na działkę kościoła. Uwagę przyciągają dwie rzeczy – pierwsza to inny kształt wieży kościelnych a druga dotyczy pierwotnego kształtu ogrodzenia – bez tynku, z czerwonej cegły! Na aktualnych zdjęciach można zauważyć, że nowe ogrodzenie będzie w całości otynkowane, a więc nie będzie zgodne z historycznym kształtem.
Społeczność lokalna wyraziła jasny sprzeciw prowadzonej formie prac. Głos społeczny wyraziła radna Rady Miasta Zambrów Barbara Laszuk w czasie sesji w dniu 19 września 2023 roku. Radna zauważyła wówczas, że Zambrów jest niezwykle ubogi w zabytki i ochrona każdego z nich jest niezwykle ważna. Zabrała ona głos w imieniu mieszkańców, którzy zasygnalizowali jej tą sprawę. Radna mówiła wówczas:
– Oburzenie mieszkańców sięgnęło zenitu, chodzi tutaj o rozbiórkę ogrodzenia przy kościele pw. Trójcy Przenajświętszej. Mieszkańcy nazywają to skandalem, ponieważ jak Państwo wiecie na mapie historycznej naszego miasta nie mamy zbyt wielu zabytków. Kościół wraz z tym ogrodzeniem to taka perełka i tłumaczenie, że nie można było zrobić tam remontu, bo się nie nadawało itd – zdaniem mieszkańców podkreślam – to jest śmieszne. Dzisiaj są takie możliwości, ale ja tego nie oceniam. Mieszkańcy chcieliby się dowiedzieć, kto podjął decyzję o przeprowadzeniu tego remontu, napewno odbyło się to za zgodą konserwatora zabytków i pytają jaki wpływ ma Burmistrz Miasta jako gospodarz terenu na decyzje konserwatora zabytków. Jedna z Pań, mocno zbulwersowana, powiedziała tak, to tak jak jakby rozebrali Wawel i zrobili coś w miejsce tam, tego nie robią. Nasz kościół pw. Trójcy Przenajświętszej to jest taka nasza perełka, taki Wawel, tego nie wolno było zrobić. Chcieliby się dowiedzieć, kto za to imiennie odpowiada.
Odpowiedzi na zadane pytanie udzielił Burmistrz Miasta Zambrów Kazimierz Dąbrowski:
– Mogę tylko poinformować, że administratorem parafii pw. Trójcy Przenajświętszej jest ks. proboszcz. Nie mam wpływu na decyzje konserwatora zabytków, ale może z krytyką się wstrzymajmy do czasu odbudowania tego i wtedy zobaczymy jak to będzie wyglądało. Jeśli jest opinia druga, że to rzeczywiście nie nadawało się do restauracji, do odnowienia, tylko do postawienia nowego, to zobaczymy. Narazie bym żadnych wyroków tu nie ferował, bo nie wiadomo co będzie.
Pewnym jest jednak, że prace budowlane zostały wstrzymane na wiele miesięcy. Dziś po dziesięciu miesiącach od wydarzeń z sierpnia 2023 roku, druga część zabytkowego ogrodzenia opuściła teren przykościelny na wywrotce… Należy tu podkreślić, że odbudowany od podstaw obiekt, nie będzie już zabytkiem.
Link do rejestru zabytków:
https://zabytek.pl/pl/obiekty/255256/dokumenty/PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_EN.261343/1
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS