Spacerkiem po mieście: Pomnik Pamięci Ofiar Radomskiego Getta

Komitet uznał, że najlepszą lokalizacją będzie samo serce niegdysiejszej dzielnicy żydowskiej, czyli plac, gdzie jeszcze niedawno stała synagoga. Świątynię Niemcy po likwidacji getta zdewastowali i splądrowali, a działa zniszczenia dokonano po wojnie, systematycznie ogołacając z wszelkich drewnianych i metalowych elementów. Wiele wskazuje na to, że Okręgowy Komitet Żydowski planował odrestaurowanie synagogi. Zanim jednak się za to zabrał, w 1946 roku budynek mógł się zwyczajnie zawalić. Miasto postanowiło więc go rozebrać, ale nie powiadomiło o tym OKŻ, nie poproszono też pracowników komitetu o zabezpieczenie gruzu. Gorzej – władze Radomia uznały, że plac po synagodze będzie doskonały na miejskie targowisko. Ostatecznie udało się ich odwieść od tego planu, ale niewykluczone, że radomscy Żydzi – nie chcąc, by podobne pomysły rodziły się w związku z tą działką później – postanowili właśnie w tym miejscu umieścić pomnik.

https://www.cozadzien.pl/zdjecia/spacerkiem-po-miescie-pomnik-ofiar-getta-w-radomiu-zdjecia/72851

Komitet Uczczenia Pamięci Żydów uzgodnił z miastem, że to ono oczyści plac i posadzi drzewa. Zaprojektowanie pomnika powierzono urodzonemu w Radomiu rzeźbiarzowi i malarzowi Jakubowi Zajdensznirowi (1903-1970). Monument na 5 metrów wysokości, a zbudowano go z gruzu pozostałego po rozebranej synagodze. Na froncie umieszczona została kompozycja z pięciu odnalezionych na terenie miasta macew, nad którymi wyrzeźbiono płomienie. Powyżej Zajdensznir zaprojektował postać kobiecą symbolizującą wołanie o sprawiedliwość. Natomiast na bazie obelisku znalazły się dwie tablice – jedna z napisem po polsku, druga z napisem w jidysz: „Żydom radomskim ofiarom zbrodni hitlerowskich”.

Pomnik został odsłonięty 17 sierpnia 1950 roku, w ósmą rocznicę likwidacji tzw. dużego getta. „Na placu po byłej synagodze u zbiegu ulic Bóżniczej i Pereca zebrały się tłumy. Przed pomnikiem przesłoniętym żałobną krepą ustawili się przedstawiciele organizacji politycznych, społecznych i młodzieżowych, poczty sztandarowe, delegacje z wieńcami i zaproszeni goście” – pisał 19 sierpnia gaj w artykule „Społeczeństwo Radomia oddało hołd ofiarom zbrodni hitlerowskich, Odsłonięcie pomnika ku czci pomordowanych Żydów”, który ukazał się „Życiu Radomskim”.

https://www.cozadzien.pl/spacerkiem-po-miescie/spacerkiem-po-miescie-zaklady-naprawcze-taboru-kolejowego/72712

Na zakończeniu uroczystości „ob. Zajdensznir wręczył akt przekazania pomnika”. „W imieniu Komitetu, Społeczeństwa i Ziomkostwa Żydowskiego Miasta Radomia mam zaszczyt przekazać Miastu w osobie jego Gospodarza Przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej Obywatelowi Wrocławskiemu plac i pomnik wzniesiony w ósmą rocznicę zagłady żydów radomskich przez zbirów hitlerowskich. Jesteśmy przeświadczeni, że niniejszy pomnik wraz z placem oddajemy w ręce godne, pewne i czujne” – czytamy w akcie przekazania.

Na początku lat 70. trzeba było monument zrekonstruować, kolejny remont miejsce pamięci przeszło w 1990 roku. Od kilku lat plac po synagodze jest miejscem wydarzeń w ramach Spotkań z Kulturą Żydowską „Ślad”, a przede wszystkim happeningu „Początek Księgi”.

nika fot. cozadzien.pl/Piotr Nowakowski

Zgłoś naruszenie/Błąd