Śladami (nie)znanych Łomżynianek i Łomżyniaków

Spotkali się przy głównej, neogotyckiej bramie z 1879 r. i przeszli główną aleją. Skręcili w prawo w kierunku dawnej cerkwi prawosławnej z 1910 r., zaś dzisiaj neoklasycystycznej kaplicy katolickiej, oraz podążyli w stronę wyniosłej, klasycystycznej rotundy kaplicy Krzyża Św. z 1838 r., tj. kaplicy rodowej Śmiarowskich. W głównej alei zwraca uwagę i wielu wzrusza grób Felusia (1879-1887), 8-letniego syna notariusza Wiktora Szumański (1845-1903), który 20 lat poświęcił kochanej Łomży, chociaż pochodził z Radomia, a zmarł w Warszawie. Z tej przezacnej rodziny wywodzi się Ewa Szumańska-Szmorlińska (1921-2011), reportażystka i radiowiec (m.in., cykl satyryczny „Z pamiętnika młodej lekarki”).

Matka Jana Tomasza Grossa, autora „Sąsiadów” to Hanna Szumańska (1919-1973)… I tak od grobu do grobu, od człowieka do człowieka rozwijała się barwna opowieść znakomitego, 62-letniego historyka Sławomira Zgrzywy z Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego imienia Wagów. 25. maja 1800 r. urodził się jeden z patronów ŁTN Jakub Waga, którego pomnik w parku miejskim przy ul. Wojska Polskiego przypomina autora „Flory Polskiej”. Urodzinowy spacer naturalnie odwiedził zarówno jego nagrobek, jak i Heleny Czernek (1907 Zambrów – 1991 Łomża), z której inicjatywy powstało ŁTN, z udziałem naukowców, np.: prof. Piotr Bańkowski, prof. Witold Doroszewski, prof. Stanisław Lorentz, prof. Ryszard Manteuffel, prof. Julian Krzyżanowski, prof. Zdzisław Libera… Trafnie nazwała stary cmentarz „otwartą księgą pamięci pokoleń łomżyniaków” Krystyna Michalczyk-Kondratowicz (1940-2023), prokurator i prezes Oddziału TPZŁ w Łomży. 

Życie i praca, i wieczny odpoczynek
Odwiedzili też groby: Aleksandra Cholewińskiego, zmarłego młodo prawnika, który był zaufanym doradcą biskupa Romualda Jałbrzykowskiego i, tak jak adwokat Stanisław Kurcyusz – należał do Komitetu Obrony Narodowej na Powiat Łomżyński w czas wojny z Rosjanami 1920 r. Na spacerze  przypomniano (nie)znane postacie, m.in.: Franciszek Jakubowski – powstaniec styczniowy 1863 r.; Aleksander Chrystowski – poseł do Dumy, tj. sejmu rosyjskiego; Halinka Jarnuszkiewiczówna i jej ukochany Leon Kaliwoda, POW-iec, zastrzelony przez Niemców 11. listopada 1918 r.; Mieczysław Rychter – wydawca pocztówek z widokami Łomży, dzięki któremu znamy wygląd wielu budynków i miejsc w mieście; Rodzina Iwanickich – również zajmujących się drukowaniem pocztówek; gen. Stanisław Suryn, który służył w armii carskiej i Wojsku Polskim, założył periodyk „Życie i Praca”…

W spacerze wspomnień uczestniczyli, m.in. Jerzy Wnorowski – inicjator tablicy pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego na Domku Pastora; Anna Zarzecka, od marca 2023 r. dyrektor Biura ŁTN przy ulicy Długiej, której dziękujemy za zdjęcia ze starego cmentarza; wiceprezes ŁTN dr Małgorzata Frąckiewicz – językoznawczyni, dzięki której po spacerze zainteresowani mogli poznać, co z nich za ziółko w trakcie konsultacji onomastyczno-genealogicznych w siedzibie ŁTN przy Długiej 13. 

Pierwszy spacer po cmentarzu z historykiem
Czy warto było w czwartkowy poranek wybrać się na stary cmentarz, aby odwiedzić groby innych ludzi, niż z rodziny i kręgu przyjaciół i znajomych…? Rusycystka Ewa Kamińska, w latach 1985-2006 prezes Zarządu Okręgowego ZNP w Łomży, twierdzi, że tak. Wcześniej wiedziała co nieco o Jakubie Wadze, nieraz szła główną aleją, ale dopiero wiedza i umiejętność opowiadania Sławomira Zgrzywy otworzyły jej oczy i myśli na bogactwo historii tej nekropolii.

– Postanowiłam zdobyć przewodnik, który napisał Sławomir Zgrzywa z ks. Marianem Mieczkowskim – mówi  Ewa Kamińska, zajmująca się w ŁTN tłumaczeniami starodruków. – Byłam zachwycona jego wiedzą, że o tak wielu osobach i rodzinach opowiada bez notatek i bez zaglądania do książki. Po raz pierwszy spacerowałam po historycznym cmentarzu z przewodnikiem…

Ceniona nauczycielka, wybierana na prezes ZNP przez środowiska pedagogiczne, podziwiała nieraz piękno i kunszt wykonania starych nagrobków. Teraz dowiedziała się, ile życia kryje się pod kamieniem, pod ziemią tętniącą życiem… 

Mirosław R. Derewońko
tel. red.  696 145 146

Zgłoś naruszenie/Błąd