Niespełna pięć lat temu płocki teatr wystawił „Rodzinę” Antoniego Słonimskiego. W przedstawieniu „Sam, czyli przygotowanie do życia w rodzinie” temat ten poniekąd powraca, z tym, że w nowoczesnej wersji 2.0. To jednak dalej podana w lekkim i zabawnym tonie bardzo poważna opowieść zarówno o nas – tych młodych i tych starszych – jak i trafna diagnoza czasów, w których żyjemy.
Autorka tekstu – Maria Wojtyszko – nie ukrywa, że inspiracją do napisania tej sztuki ponad 10 lat temu były doświadczenia związane z jej własnym rozwodem. Chciała niejako wejść w świat dziecka i pokazać całą sytuację z jego perspektywy. I dlatego początkowo spektakl ten przeznaczony był raczej dla młodzieży. Stopniowo jednak ewaluował w stronę teatru dla szerokiego widza. Nie tylko bowiem ci, którzy się w życiu rozwodzili, odnajdą w tym przedstawieniu wiele prawdy, jedocześnie nie wychodząc zdołowanym.
Tytułowy Sam ma 13 lat i ma rodziców intelektualistów – zaangażowanych społecznie, mających usta pełne ideałów i walczących o lepszy, równy świat. Niestety jest sam, bo rodzice – choć złymi ludźmi na pewno nie są – niestety rodzicielsko są jeszcze niedojrzali. I nie chodzi wcale o to, że ojciec pożycza i rozdaje innym pieniądze syna, a matka nie gotuje. Są niedojrzali emocjonalnie i „komunikacyjnie”. Stąd – oczywiście chcąc dobrze – uciekają się do przeróżnych gierek, oszustw, a w konsekwencji do… przemocy (oczywiście nie tej fizycznej).
Reklama. Przewiń aby czytać dalej.
Dodatkowo, wciągają w to wszystko dziecko, które – co zrozumiałe – ma przecież swoje własne problemy związane z wkraczaniem w czas nastoletniego dojrzewania. Rodziców, którzy zajęci sobą nie mają dla niego czasu, zastępuje więc Samowi chomik, a nawet dwa: symbolizujące jaśniejszą i ciemniejszą stronę życia. Normalka.
Mocną stroną przedstawienia jest dobra, równa gra aktorska. Spektakl nie jest długi, aktorzy mają więc mniej czasu na wydobycie z każdej postaci tego, co najważniejsze. Udaje im się to znakomicie – nawet w rolach drugoplanowych – dzięki czemu na scenie nie ma miejsca na powtarzalność i znudzenie. Żyjemy przecież w szybkim tempie, gdzie królują krótkie komunikaty (paradoksalnie, może właśnie przez to ciężko nam się porozumieć?).
Adam Gradowski w tytułowej roli dobrze oddaje świat dziecka. Oddaje go takim, jaki ten świat jest, czyli na poważnie. Nie stara się być infantylny i przerysowany, co czasem jest nieznośną manierą, gdy dorośli aktorzy wcielają się w rolę dzieci. Doskonale w roli koleżanki Violi partneruje mu grająca w Płocku gościnnie Zuzanna Galewicz. Viola i jej rodzice symbolizują z kolei drugi biegun modelu współczesnej rodziny – nazwijmy go umownie i idąc z duchem czasu skrótowo (zdając sobie sprawę, że wtedy łatwo o zniekształcenie) – konserwatywnym.
Dobrze jednak, że spektakl nie skupia się powierzchownym obśmiewaniu różnic. Znamy to już doskonale, dodatkowo na co dzień jesteśmy tym karmieni. Okopaliśmy się w swoich bańkach – przecież w nich jest wygodnie i złudnie bezpiecznie – i przyjęliśmy narrację o podzielonym społeczeństwie. Jesteśmy jacyś my i są jacyś oni. Na szczęście dzieci jeszcze tego nie kupują, w ich świecie też są podziały, ale dużo słabsze, bo nie idą po linii ideologicznej. Ktoś powiedział, że hipokryzję i obłudę nabieramy wraz z wiekiem, może więc to dobra motywacja, aby się mentalnie nigdy nie zestarzeć?
Scenografię do spektaklu przygotował Marian Fiszer, obchodzący właśnie 50-lecie pracy artystycznej. Widać on też się mentalnie nie zestarzał, bo idąc z duchem czasu wybrał twórczy minimalizm i zasadę, iż genialność tkwi w prostocie. Ustawił po prostu na scenie wielkie lustro, w którym odbicie tego, co dzieje się na scenie raz jest krzywe i zniekształcone, a raz wyraźne, ale w którym na pewno wszyscy możemy się nie tylko zobaczyć, ale i na wylot przejrzeć. Idealnie komponuje się to zresztą z końcową wizualizacją, gdzie widzimy zwykły blok na zwykłej, „naszej” ulicy. To przecież w tych mieszkaniach rozgrywa się na nasze zwykłe życie. Tam skrywamy swoje tajemnice. Przeżywamy chwile lepsze i gorsze. Triumfy i porażki. Sami tylko wiemy, ile razy się w tych czterech ścianach dosłownie i w przenośnie rozwodzimy – z żoną, mężem, partnerką, partnerem, samym sobą, a nawet z chomikiem.
Kształt i klimat tego spektaklu tworzy także muzyka i piosenki. Krzysztof Misiak mógł się tutaj wykazać i z tej szansy skorzystał wyśmienicie. Połączył mocne, gitarowe riffy z hip-hopowymi samplami i beatami (przepraszam jeśli coś tu pomieszałem, jeśli chodzi o nomenklaturę), co można w uproszczeniu nazwać międzypokoleniową „transgresją”. Śpiewający aktorzy zdają na scenie wokalny egzamin. Choreografia przygotowana przez Małgorzatę Fijałkowską także jest dopracowana w najdrobniejszym szczególe. Nawet jak aktorzy schodzą ze sceny widać, że robią to „po coś”, a nie tylko „jakoś”. Magdalena Tomaszewska – grająca matkę Sama – w baletowej scenie tańca rodem z „Jeziora łabędziego” wprost unosi się w powietrzu. Może pomaga jej fakt, że jest zakochana – dodajmy, że już nie w mężu.
Biorąc na warsztat temat rozwodu czy też szerzej funkcjonowania współczesnych rodzin, ciężko uwolnić się od pewnych klisz, uproszczeń i stereotypów. Siłą rzeczy więc tekst Wojtyszko i spektakl Mokrowieckiego nie jest od nich wolny. Z drugiej jednak strony można powiedzieć, że także z tego składa się nasze życie. Każdy rozwód jest inny, większość niestety nie kończy się tak, że wszyscy żyją w przyjaźni, a nowe patchworkowe rodziny spotykają się na wspólnych niedzielnych obiadach. To temat poważny i delikatny, często pozostawiający głębokie i trudno gojące się rany, nie sposób go więc jednoznacznie i prosto opisać. Chyba najlepiej ujął to Tołstoj w pierwszym zdaniu „Anny Kareniny”: wszystkie szczęśliwe rodziny są do siebie podobne, każda nieszczęśliwa rodzina jest nieszczęśliwa na swój sposób. Nie zmienia to faktu, że rozwody były, są i będą częścią życia i tylko od dojrzałości dorosłych zależy, jak zdołają to wszystko poukładać. Na pewno przede wszystkim z troską o dzieci, najlepiej więc wspólnie, a jak się nie da, to przynajmniej w zgodzie z samym sobą.
Siłą tego spektaklu jest więc na pewno samo podjęcie ważnego tematu współczesnych czasów oraz forma w jakiej zostało to zrobione. To zdecydowanie teatr familijny – jak zachęcają plakaty przeznaczony dla widzów 13+. Uważam, że każdy może w nim zobaczyć siebie – nieważne czy ktoś ma rodzinę, dzieci, jest po rozwodzie, przed nim itd. Połączyć w jednym spektaklu kilka pokoleń odbiorców jest z reguły bardzo trudno. Jeszcze trudniej mówić lekko, zabawnie i po prostu śmiesznie o rzeczach naprawdę ważnych. Można łatwo wpaść w pułapkę patosu, przytłoczenia czy też moralizowania. Reżyserowi Markowi Mokrowieckiemu udało się tego uniknąć. Podobnie jak zniuansować przekaz odnośnie sytuacji w dzisiejszej Polsce.
Zrobić w tym kontekście spektakl, który obnaża, ale nie obraża (ludzi, odmiennych poglądów itd.) jest dziś naprawdę sporym wyzwaniem. Zwłaszcza gdy od teatru niebezpiecznie wymaga się czasem bycia spolegliwym – wobec aktualnej władzy, panującej mody, słusznej sprawy itd. (polecam świetny wywiad z reżyserem Janem Klatą w jednym z ostatnich numerów magazynu „Wolna Sobota”). Sztuka to pokój – jak głosi tytuł odczytanego przed spektaklem orędzia na Międzynarodowy Dzień Teatru przygotowanego przez norweskiego dramaturga i ubiegłorocznego noblistę Jona Fosse. Sztuka jest zawsze przeciwko konfliktowi, zniszczeniu obcego. Wojna i sztuka to przeciwieństwa.
Ciekaw jestem bardzo, jak ten spektakl odbierze młodzież. Wiadomo, że nie lubi ona łopatologicznego umoralniania, odrzuca tzw. dydaktyczny smrodek. Moim zdaniem reżyser nie schlebia i nie podlizuje się młodej widowni. Nie próbuje na siłę wkraść się w jej łaski, co jest przez młodzież odrzucane i określane jako cringe. Uważam, że w tym spektaklu każdy może odnaleźć kawałek siebie. Mokrowiecki potwierdza, że spektakli dla i o młodzieży nie muszą koniecznie robić ich rówieśnicy (choć rzeczywiście dawne zawołanie „nie ufaj nikomu po 30-stce, w erze YouTuba zdaje się znowu wracać do łask). Wystarczy trochę empatii i zaciekawienia, zamiast oceniania. Co zresztą można polecić wszystkim dorosłym, czyli boomerom. Pocieszając ich jednocześnie, że tak naprawdę młodość to stan ducha, a nie metryka.
Przy okazji premiery „Sama, czyli przygotowania do życia w rodzinie” i z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru, Płockie Towarzystwo Przyjaciół Teatru jak co roku wręczyło swoje nagrody. Srebrną Maskę tym razem otrzymał Szymon Cempura. Honorowe Złote Maski kapituła przyznała z kolei wybitnym aktorkom Mai Komorowskiej i Mai Ostaszewskiej. Małe Złote Maski otrzymali Monika Mioduszewska (od tego roku pracująca w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku) i scenograf Krzysztof Małachowski, koordynatorzy projektu „Teatr Dostępny”. Laureatom serdecznie gratulujemy, a wszystkim przypominamy, że za rok płocki teatr odchodzić będzie 50-lecie powstania.
Jakub Moryc
autor jest członkiem Płockiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS