Rzecznik Finansowy o orzecznictwie TSUE i kredytach we frankach

Orzecznictwo TSUE dot. produktów i usług finansowych

W komunikacie z 18 marca 2021 r. Rzecznik Finansowy poinformował o przygotowaniu analizy “Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczące ochrony klientów rynku bankowego i kapitałowego w 2020 r.” Zdaniem Rzecznika Finansowego Trybunał Sprawiedliwości UE wyznacza kierunki interpretacji przepisów unijnych dot. produktów i usług finansowych i ochrony klientów (w tym konsumentów) rynku bankowego i kapitałowego. Tym samym TSUE wpływa na orzecznictwo sądów państw członkowskich, w tym sądy polskie. 

Według komunikatu Rzecznik Finansowy, dostrzegając istotność powyższych interpretacji dla spraw klientów podmiotów rynku finansowego, dokonał analizy orzeczeń TSUE zapadłych w 2020 r.

“Śledzenie i analiza orzecznictwa TSUE mają istotne znaczenie ze względu na charakter prawny tych wyroków oraz reguły ich obowiązywania. Trybunał bardzo często podkreśla wiodącą rolę sądu krajowego w sprawach dotyczących konsumentów. Zdaniem sędziów TSUE nierówność między konsumentem a przedsiębiorcą może zostać zrównoważona jedynie przez aktywną interwencję podmiotu trzeciego, niezależnego od stron umowy, którym jest polski sąd” – ocenił dr hab. Mariusz Jerzy Golecki, prof. UŁ, Rzecznik Finansowy, cytowany w komunikacie.

Zdaniem Rzecznika Finansowego spośród podejmowanych zagadnień w orzecznictwie TSUE w roku 2020 podkreślenia wymagają dwie kwestie. Po pierwsze: problem skutków nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (określanych w polskim prawie jako niedozwolone postanowienia umowne lub klauzule abuzywne), zwłaszcza w umowach kredytu denominowanego oraz indeksowanego w walucie obcej. Po drugie: zagadnienie kosztów kredytu ponoszonych przez konsumenta.

Niedozwolone postanowienia umowne

Jak podkreślono w raporcie Rzecznika, Trybunał konsekwentnie przyjmuje, iż stwierdzenie niedozwolonego charakteru postanowienia umownego powinno wiązać się z zapewnieniem pełnej skuteczności praw konsumentów.

Rzecznik Finansowy odniósł stanowisko przedstawione w wyrokach TSUE do umów kredytu indeksowanego we franku szwajcarskim. Stwierdził przy tym, że uznanie danych postanowień za niedozwolone oznaczać może, że umowa zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem “w pozostałej części” będzie nadal obowiązywała strony, o ile jest to obiektywnie możliwe po wyłączeniu z niej klauzul abuzywnych.

Alternatywnie umowa taka może zostać uznana za nieważną, jeśli takie rozwiązanie zapewni lepszą ochronę konsumenta, a on sam wniesie o unieważnienie. Jak zauważa Rzecznik, z orzecznictwa TSUE wynika, iż konsument powinien być chroniony przed unieważnieniem umowy w całości, jeśli naraziłoby go to na szczególnie niekorzystne konsekwencje.

W ocenie Rzecznika Finansowego fundamentalną rolę pełni prawo konsumenta do informacji, której udzielenie stanowi zarazem obowiązek przedsiębiorcy. To prawo ma szczególne znaczenie zwłaszcza dla interpretacji zarówno umów kredytu denominowanego oraz indeksowanego w walucie obcej, jak i ewentualnych przyszłych ugód polskiego konsumenta z bankiem.

Ugody frankowiczów z bankami

Rzecznik Finansowy odnosi się w analizie także do dyskusji dot. ewentualnych ugód między frankowiczami i bankami. Zwraca uwagę na stanowisko TSUE rozgraniczające odstąpienie od sądowego dochodzenia roszczeń, jeżeli zostało ono przewidziane w porozumieniu takim jak ugoda, której przedmiotem jest samo rozstrzygnięcie sporu istniejącego między przedsiębiorcą a konsumentem, od wcześniejszego odstąpienia od sądowego dochodzenia wszelkich roszczeń wynikających z umowy zawartej pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą.

Zdaniem Rzecznika z orzeczeń TSUE wynika, iż w tym drugim przypadku konsument nie może skutecznie zobowiązać się do odstąpienia od korzystania w przyszłości z ochrony sądowej i praw, ponieważ nie może zrozumieć konsekwencji przystąpienia do takiego warunku w odniesieniu do sporów, które mogą powstać w przyszłości. Ponadto według Rzecznika Finansowego do podjęcia decyzji o ugodzie przez konsumenta ważne jest, aby mógł on rzetelnie ocenić swoją sytuację również co do sposobu rozliczenia po ewentualnym unieważnieniu umowy kredytowej przez sąd.

Jak podkreślono w informacji Rzecznika, choć omawiane sprawy mają swój kontekst krajowy, to “stanowisko Trybunału dotyczy zawsze wykładni prawa Unii i tym samym ta wykładnia powinna być wiążąca przy orzekaniu przez polskie sądy na podstawie polskich przepisów”.

Pełna treść analizy orzeczeń TSUE dot. ochrony klientów rynku bankowego i kapitałowego w 2020 r. dostępna jest na stronie internetowej Rzecznika. (PAP)

autorka: Małgorzata Werner-Woś

mww/ mk/