Raport Instratu i ClientEarth: plan restrukturyzacji elektroenergetyki do gruntownej poprawki

Autorzy opracowania odnoszą się do nieoficjalnych informacji, z których wynika, że plan zakłada połączenie PGE, Enei i Taurona w jeden koncern oraz przekazanie elektrowni węglowych połączonych spółek do nowo utworzonej Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE).

Jak piszą, według planu restrukturyzacji, do którego dotarli, energetyka węglowa będzie wytwarzać w 2030 r. jeszcze 92,2 TWh energii elektrycznej (w tym 42,2 TWh w kogeneracji). Zwracją oni jednak uwagę, że zgodnie ze scenariuszami miksu energetycznego Komisji Europejskiej w 2030 r. Polska powinna produkować z węgla jedynie 16,7 TWh energii elektrycznej.

– Analiza planu restrukturyzacji pokazuje nie tylko to, że jest on niezgodny z polityką klimatyczną Unii Europejskiej i jest mało ambitny pod względem wyłączania aktywów węglowych. Okazuje się także, że choć nie przyniesie on korzyści dla klimatu, to będzie się wiązał z wielomiliardowymi stratami dla Skarbu Państwa oraz wysokim kosztem społecznym – powiedział Paweł Czyżak, ekonomista z Fundacji Instrat, współautor raportu.

Eksperci Instrat przeanalizowali koszty i przychody dla każdego bloku węglowego uwzględnionego w planie restrukturyzacji i wykazali, że nawet przy niezwykle optymistycznych założeniach NABE do 2040 r. wygeneruje 31,1 mld zł strat, zamiast deklarowanych w planie 3,6 mld zł dodatnich przepływów pieniężnych.

W ocenie autorów raportu, istotne nieścisłości zawiera również propozycja dla obecnej kadry sektora energetyki węglowej: dotyczy jedynie 21 tys. z 29 tys. pracowników badanych podmiotów, nie precyzując, czy pozostali (8 tys.) zostaną zwolnieni czy znajdą zatrudnienie w pozostałych segmentach nowej grupy PGE lub w NABE.

Większość pracowników – aż 16 tys. osób – ma przejść na emerytury, skorzystać z programu dobrowolnych odejść lub uczestniczyć w wygaszaniu elektrowni. Ponadto jedynie 1,5 tys. osób ma pracować w zielonych technologiach, pomimo ich ogromnego potencjału szacowanego na 300 tys. miejsc pracy.

Kolejnym słabym punktem planu restrukturyzacji wskazywanym w raporcie są ryzyka związane z obowiązującymi przepisami krajowego i unijnego prawa konkurencji, w tym prawa o pomocy publicznej. Autorzy opracowania, zwracają uwagę, że zrealizowanie poszczególnych elementów planu restrukturyzacji może wymagać nawet pięciu różnych postępowań z zakresu prawa konkurencji prowadzonych przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub Komisję Europejską.

– Już obecna struktura rynku energetycznego w jego poszczególnych segmentach jest niezwykle skonsolidowana. Dalsze łączenie podmiotów doprowadzi do niemal całkowitego monopolu, zagrażając konkurencji na rynku energii. Zwłaszcza w warunkach zaostrzającej się polityki klimatyczno-energetycznej UE trudno wyobrazić sobie przychylność dla praktyk monopolistycznych skutkujących de facto przedłużaniem życia instalacji węglowych – powiedział Wojciech Kukuła, prawnik z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, jeden z autorów raportu.

Autorzy opracowania odnoszę się też złożeń rządowego planu, z których wynika, że przenoszenie aktywów węglowych do NABE ma odbyć się w taki sposób, że Skarb Państwa odkupi stare elektrownie węglowe, a skonsolidowana PGE stanie się właścicielem infrastruktury sieciowej, elektrowni wiatrowych, wodnych, słonecznych, spółek obrotu.

– Oceniliśmy, że PGE zyska na transakcji 31 mld zł, podczas gdy Skarb Państwa odniesie 26,5 mld zł straty, dodatkowo stając się właścicielem prywatnego długu PGE GiEK. Państwowa Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego znajdzie się też w posiadaniu aktywów węglowych, które już teraz tracą na wartości. Nie ma więc wątpliwości, że PGE odniesie dzięki restrukturyzacji istotną korzyść ekonomiczną, a stratę poniesie Skarb Państwa, czyli podatnicy – powiedział Paweł Czyżak z Instratu.

Biorąc pod uwagę liczne zastrzeżenia dotyczące planu restrukturyzacji w jego obecnym kształcie eksperci i ekspertki Instratu i ClientEarth rekomendują rezygnację z konsolidacji PGE, Enei i Taurona oraz rezygnację z tworzenia NABE i EDM (z ang. Early Decommissioning Mechanism, czyli planowany mechanizm pomocy publicznej na przedłużenie życia elektrowni węglowych). Bazując na analizie modeli z innych państw europejskich, proponują wyodrębnienie aktywów węglowych bez konsolidacji spółek.