Przedsiębiorca na chorobowym. Co wolno, a co jest zakazane?

Jak tłumaczy radczyni prawna Justyna Halaś: “Nie zawsze choroba przedsiębiorcy wykluczy prowadzenie działalności gospodarczej. W sytuacji kiedy przedsiębiorca nie opłacał składek na ubezpieczenie chorobowe lub po prostu nie wystąpił o wypłatę zasiłku chorobowego, zwolnienie lekarskie należy de facto traktować tak jak normalny okres działalności. Skoro nie jest wypłacany zasiłek chorobowy za ten okres, nie ma też podstaw do jego pozbawienia”.

Jak tłumaczą eksperci, każda czynność podjęta przez przedsiębiorcę w
trakcie zwolnienia lekarskiego powinna być oceniana z punktu widzenia
zarówno zarobkowego charakteru, ale również z punktu widzenia
częstotliwości jej występowania. Dlatego też ciężko jednoznacznie
stwierdzić, czy np. odpisywania na emaile służbowe może być to
traktowane jako świadczenie pracy (jeśli nie ma to charakteru
incydentalnego) oraz może być ocenione jako czynność zarobkowa (w
zależności od ich treści). Dodatkowo wskazać należy, że o ile
przedsiębiorca pobierający zasiłek chorobowy może nie postrzegać tej
czynności jako czasochłonną i będącą elementem pracy, o tyle z punktu
widzenia obiektywnego wymaga to nakładu pracy, który może być przez sąd
uznany za świadczenie pracy.

Kolejnym przykładem niejednoznacznym do oceny jest płacenie podatków i
składek do ZUS-u – o ile bowiem nie posiada to charakteru zarobkowego, o
tyle nie jest też czynnością incydentalną. Przedsiębiorca musi to
bowiem robić cyklicznie. Dobrze jest więc ubezpieczyć się i na wszelki
wypadek nadać pełnomocnikowi uprawnienie do dokonywania tego rodzaju
przelewów. Można jednak argumentować, iż pozostaje to czynnością
formalno-techniczną, która związana jest z funkcjonowaniem naszego
przedsiębiorstwa. – wyjaśnia Aleksandra Klukowska z Kancelarii Graś i
Wspólnicy.

Trzeba też pamiętać, że korzystanie z zasiłku chorobowego podczas
świadczenia pracy lub wykorzystywanie go niezgodnie z przeznaczeniem
skutkuje możliwością zakwestionowania przez ZUS prawa do zasiłku, a co
za tym idzie – może zaistnieć konieczność jego zwrotu.

Dlatego też prawnicy z Kancelarii Halaś i Wspólnicy radzą, aby w
czasie choroby korzystać z pełnomocnika, tak by zabezpieczyć bieżące
wykonywanie działalności gospodarczej w trakcie niezdolności do pracy i
nie narazić się na utratę zasiłku chorobowego.

Zasiłek chorobowy a prowadzenie działalności gospodarczej

W czasie zwolnienia lekarskiego, kiedy przedsiębiorca pobiera zasiłek chorobowy z ZUS-u, musi pamiętać, że organ może sprawdzać, czy przypadkiem nie wykorzystuje “L4” niezgodnie z przeznaczeniem.

Jak wyjaśnia mec. Justyna Halaś: “Zwolnienie lekarskie służy powrotowi do zdrowia, a nie pracy – wobec czego każdy przejaw aktywności w tym okresie może zostać uznany za nieprawidłowe korzystanie z »L4«”.

Przykładem działań dopuszczalnych jest wystawienie jednej faktury w miesiącu przez przedsiębiorcę prowadzącego działalność gospodarczą, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lipca 2022 r., sygn. akt I USKP 101/21, w którym wskazał, że „Wystawienie jednej faktury franczyzowej w miesiącu trudno uznać za wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem, czyli odzyskaniem przez ubezpieczonego zdolności do pracy. Jednocześnie czynność taka – w zestawieniu z ograniczeniem wszelkiej innej aktywności zawodowej – może być uznana za czynność sporadyczną, incydentalną, wymuszoną okolicznościami i sytuacją ubezpieczonej (koniecznością wywiązania się ze zobowiązania wynikającego z umowy franczyzowej)”.

Jeżeli jednak pojawiamy się w pracy, odbywamy spotkania z kontrahentami i kierujemy na bieżąco działalnością, musimy się liczyć z utratą prawa do zasiłku w przypadku kontroli ZUS-u. W takiej sytuacji zasadnym jest udzielenie pełnomocnictwa innej osobie do zarządzania sprawami związanymi z działalnością na okres niezdolności do pracy. Ostatnia kwestia, o której należy pamiętać, to zakaz nie tylko działalności zawodowej, ale także innej, która nie służy powrotowi do zdrowia. Jeżeli w tym czasie remontujemy mieszkanie, wyjeżdżamy na urlop albo załatwiamy zaległe sprawy urzędowe, nie są to czynności, które da się pogodzić z istotą zwolnienia lekarskiego.

Aleksandra Klukowska z kancelarii Graś i Wspólnicy dodaje, że zgodnie z przepisami korzystanie ze zwolnienia od pracy ma się odbywać zgodnie z celem tego zwolnienia. Przy tym w orzecznictwie podkreśla się, że niemożliwe jest wykonywanie pracy zarobkowej w okresie niezdolności do pracy. Są to więc takie zachowania, które nie będą stały w sprzeczności z odpoczynkiem i regenerowaniem konkretnej osoby lub nie będą stanowiły czynności zmierzających do uzyskania dochodu.

Składka chorobowa warunkiem do otrzymania zasiłku

Przedsiębiorca, który opłaca składkę chorobową, może liczyć na otrzymanie zasiłku chorobowego, jednak tu muszą zostać spełnione warunki. “L4” na samozatrudnieniu przysługuje wyłącznie osobom opłacającym składkę chorobową, a ta jest dobrowolna, więc przedsiębiorca może ją płacić, ale nie musi. To właśnie ten czynnik decyduje, czy w razie choroby przedsiębiorca będzie korzystał ze świadczeń z ZUS-u.

Najniższe świadczenie otrzymują przedsiębiorcy opłacający “Mały ZUS Plus”. Do tego trzeba pamiętać, że zasiłek przysługuje po upływie 90 dni opłacania składek.

Wysokość zasiłku chorobowego na działalności gospodarczej

Wysokość zasiłku chorobowego dla przedsiębiorcy uzależniona jest od wymiaru podstawy składek oraz liczby dni, w których osoba prowadząca działalność gospodarczą przebywa na zwolnieniu lekarskim.

Podstawę wymiaru dla zasiłku chorobowego stanowi średnia podstawa wymiaru składek z ostatnich 12 miesięcy pomniejszona o wskaźnik w wysokości 13,71%. Co do zasady przedsiębiorca uzyska świadczenie w wysokości 80% podstawy wymiaru.

Za każdy dzień zwolnienia przysługuje 1/30 wyliczonej w ten sposób kwoty. W przypadku kobiet, których choroba przypada w okresie ciąży, zasiłek wynosi 100% podstawy wymiaru.

Jak przedsiębiorca może otrzymać zasiłek chorobowy?

Osoba prowadząca działalność gospodarczą, aby otrzymać zasiłek chorobowy, musi złożyć wniosek. O świadczenie należy zawnioskować, wypełniając druk Z-3b. Wniosek Z-3b można złożyć online na PUE ZUS lub w formie papierowej. Wypłata zasiłku następuje zwykle w terminie 30 dni od jego złożenia.

Za okres zasiłku chorobowego przedsiębiorca nie musi opłacać składek na ubezpieczenie społeczne, ma prawo do ich pomniejszenia proporcjonalnie do dni, za które pobierał zasiłek.

Pomniejszenie to dotyczy jednak tylko składek na ubezpieczenie społeczne. Składka zdrowotna płacona jest w całości, niezależnie od liczby przechorowanych dni. W tym celu należy złożyć korekty deklaracji rozliczeniowych na formularzu ZUS DRA.

Zasiłek dla przedsiębiorcy opiekującego się chorym dzieckiem

Okres wyczekiwania nie obowiązuje przedsiębiorcy, który otrzyma zwolnienie lekarskie na chore dziecko lub innego wymagającego opieki członka rodziny. W tym przypadku nie obowiązuje okres karencji, zatem przedsiębiorca od razu otrzyma zasiłek, z tym że nie będzie to świadczenie chorobowe, ale zasiłek opiekuńczy.

Stąd niezależnie od tego, czy zwolnienie przysługuje nam ze względu na chore dziecko, czy ze względu na własną chorobę, nie będziemy mogli podczas korzystania z niego pracować. Jest to tym istotniejsze, że bardzo często osoby przebywające na zwolnieniu w związku z opieką nad dzieckiem uważają, że mogą pracować – nic bardziej mylnego – tłumaczy prawniczka Aleksandra Klukowska.

Kontrola zwolnienia. Kiedy ZUS może odebrać prawo do zasiłku chorobowego przedsiębiorcy?

W czasie zwolnienia lekarskiego przedsiębiorca nie może podejmować działalności zarobkowej ani prowadzić bieżących spraw firmy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może skontrolować, czy aby na pewno wykorzystuje zwolnienie lekarskie zgodnie z przeznaczeniem. W przypadku nieprawidłowości może odebrać lub wstrzymać wypłatę zasiłku chorobowego.

Sprawy dotyczące odbierania zasiłku chorobowego z uwagi „na wykonywanie pracy zarobkowej” w czasie zwolnienia lekarskiego często swój finał znajdują w sądach. Cyprian Sobiński, radca prawny z Kancelarii Halaś i Wspólnicy, przytacza wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 12 lipca 2023 r. w sprawie o sygn. akt III USK 103/22, w którym SN wskazuje, że nie ma jednego prostego rozwiązania, jeśli chodzi o zastosowanie art. 17 ust. 1 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a ocena spełnienia przesłanki “wykonywania pracy zarobkowej” jest uzależniona od stanu faktycznego konkretnej sprawy. Nie należy więc oczekiwać kategorycznych wskazań ujednolicających mających zastosowanie do każdego przypadku. To podstawy faktyczne danego rozstrzygnięcia będą decydowały o zakwalifikowaniu podejmowanych przez ubezpieczonych czynności jako “incydentalnych” bądź “wymuszonych okolicznościami”.

W tradycyjnym ujęciu każda praca zarobkowa wykonywana w okresie zwolnienia lekarskiego powoduje utratę prawa do świadczeń chorobowych. Przy czym praca zarobkowa jest w tym wypadku rozumiana potocznie, tj. wliczając w to inne stosunki zobowiązaniowe, a także poza takimi stosunkami, w tym kontynuowanie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie czy stosunek korporacyjny.

W wypadku osób wykonujących działalność w każdym jej aspekcie (tj. osobiście wykonujących usługę, prowadzącą sprzedaż czy też wykonującą końcowy produkt) określenie tego, jakie czynności stanowią “wykonywanie pracy zarobkowej”, wydaje się stosunkowo proste do określenia. Inaczej natomiast wygląda sytuacja przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą, który angażuje się w swoje przedsięwzięcie gospodarcze głównie kapitałowo, organizacyjnie i zarządczo, a jego działalność gospodarcza nie polega na codziennym, bieżącym, podejmowaniu “osobiście” wielu czynności, które mogłyby stanowić zaprzeczenie celu wystawienia zwolnienia lekarskiego (vide: Wyrok SN z dnia 29 czerwca 2022 sygn. akt I USKP 112/21).

W tym zakresie Sąd Najwyższy postuluje konieczność dostosowania regulacji do tego typu przedsiębiorców, jako że nie tracą oni możliwości zarobkowania, korzystając ze zwolnienia, a socjalne ryzyko utraty możliwości zarobkowania w ich wypadku się nie ziszcza – doprowadzając do sytuacji, w której z jednej strony uprawnieni są do zasiłku (który ma stanowić odpowiedź na ryzyko socjalne związane z utratą możliwości zarobkowania), a z drugiej uzyskują normalny przychód w związku z funkcjonowaniem ich przedsiębiorstwa.

Jako podstawowe czynności, które uznaje się za incydentalne i wymuszone okolicznościami, określa się np. podpisanie listy płac dla pracowników, wykonanie przelewu zobowiązań podatkowych lub nawet zapłacenie kontrahentowi czy inne czynności związane z zatrudnianiem pracowników i wykonywaniem obowiązków pracodawcy.

Inaczej będą również traktowane czynności o charakterze formalno-prawnym (wymagane przepisami prawa) niż te o charakterze zobowiązaniowym (w odniesieniu do kontrahentów czy pracowników). Ważnym jest również, aby czynności podejmowane w trakcie trwania zwolnienia nie mogły doprowadzić do pogorszenia stanu ubezpieczonego w sposób prowadzący do przedłużenia jego niezdolności do pracy, gdyż tego typu czynności zawsze będą stanowić wykorzystanie zwolnienia niezgodnie z jego celem.

Źródło:

Zgłoś naruszenie/Błąd