Prof. Gontarski: Na wecie relacje Polski z UE się nie kończą

Zapowiedź polskiego weta w sprawie budżetu unijnego budzi skrajne emocje. Czemu ono ma służyć?

Poniżej dalsza część artykułu

Polski rząd zapowiedzią zawetowania rozporządzenia ustanawiającego wieloletni budżet UE wyraża swój negatywny stosunek do naruszania prawa traktatowego przez rozporządzenie w sprawie powiązania wypłaty funduszy unijnych z praworządnością. Dlatego że ten projekt rozporządzenia (fundusze za praworządność) narusza prawa traktatowe.

Czym konkretnie?

Tym, że pozwala zastosować sankcje z art. 7 traktatu o Unii Europejskiej, tj. wstrzymać wypłatę funduszy unijnych (decyzją Rady UE przyjmowaną kwalifikowaną większością), nawet gdy istnieje jedynie ryzyko naruszenia szeroko ujmowanej praworządności (wartości zapisane w art. 2 TUE). Czyli nie musi dojść do naruszenia. Jest to modyfikacja uregulowania z art. 7 TUE, gdyż tutaj konieczne jest jednomyślne stwierdzenie – i to nie przez Radę UE (ministrowie), ale przez Radę Europejską (szczyt prezydentów lub premierów) – „poważnego i stałego naruszenia wartości, o których mowa w artykule 2″. Nie wystarczy samo ryzyko naruszenia.

Rozporządzenie dotyczące praworządności naruszałoby więc prawo traktatowe poprzez jego zmianę w drodze innej niż traktatowa, co już w odniesieniu do pierwotnego projektu Komisji Europejskiej wytykała opinia Służby Prawnej Rady (z 25 października 2018 r.).

Czytaj także:

Wielu, zwłaszcza przeciwników rządu, mówi, że należało się zgodzić z powiązaniem wypłat z budżetu z praworządnością.

Co z tego, że na lipcowym szczycie unijnym Polska wynegocjowała dla siebie odpowiednią kwotę, jeśli jej wypłata arbitralnie, z naruszeniem prawa traktatowego, może być Polsce wstrzymana?

Czy na weto nie jest za późno?

Szkopuł w tym, że Polska podczas unijnego szczytu w lipcu zgodziła się na powiązanie wypłaty funduszy unijnych nie tylko z ochroną wartości zawartych w art. 2 TUE, ale nawet z wszystkimi „ogólnymi zasadami zawartymi w traktatach Unii”. Na szczęście ustalenia szczytu nie są prawnie wiążące.

A co jest wiążące?

Rozporządzenie wydane przez Radę.

Jakie skutki dla finansów z Unii dla Polski może mieć ostateczne weto?

Polskie weto oznacza, że dla wszystkich państw członkowskich nie zostanie uruchomiony nowy instrument odbudowy w wysokości 750 mld euro, który miał zostać przeznaczony na przezwyciężanie skutków pandemii koronawirusa.

A jak się to może odbić na polityczno-prawnej pozycji Polski w Unii?

Są kraje członkowskie, które przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, na zapowiedziach weta budowały sobie pozycję polityczną i finansową, np. Hiszpania. Historia hiszpańska uzmysławia nam jednak, że nie wystarczy powiedzieć „nie”. Samo weto nie wystarczy, trzeba jeszcze powiedzieć, jak te relacje mają wyglądać.

Dzisiaj możemy powiedzieć tak: jakiekolwiek rozporządzenie wprowadzające nową warunkowoś … czytaj dalej