Prawa autorskie do flagi, godła, barw narodowych i herbów

Godło i barwy Rzeczypospolitej Polskiej – gdzie szukać wzoru

Oczywiście orzeł biały! W wersji do recytowania dla dziewczynek – „lilija biała”. Taką wizję wyraził w 1912 r. Władysław Bełza w swoim słynnym wierszu, który chyba każdy zna ze szkolnych apeli. Natomiast prawodawca przyjął jednolicie, że symbolami Rzeczypospolitej Polskiej są orzeł biały, biało-czerwone barwy i hymn pt. „Mazurek Dąbrowskiego”.

Wygląd tych symboli i brzmienie hymnu RP określa ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych. Zresztą, nie tylko wygląd, ale również to, kto i w jakich okolicznościach może ich używać. Adresatami tej ustawy są w znacznej mierze instytucje publiczne, np. szkoły, sądy, gminy.

Zanim jednak przedstawię reguły używania symboli jednostek terytorialnych, trzeba zauważyć, że to właśnie podana ustawa wyłącza możliwość komercyjnego wykorzystywania znaków państwowych (art. 16. ust. 1.). Podobno nie ma zasady bez wyjątku. W tym przypadku są dwa odstępstwa. Pierwsze wiąże się ze sztuką, drugie ze sportem (a raczej… handlem).

Ustawa z 1980 r. zezwala na umieszczanie na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła lub barw Polski w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej (art. 16. ust. 2). Brzmi intrygująco, ale co się pod tym kryje?

Godło I Barwy Rp – Prawa Autorskie i komercyjne użycie

Prawodawca nie dookreślił, co miał na myśli. Przyjmuje się, że polskich symboli nie można zamieścić na produktach czy opakowaniach w postaci oficjalnej, tj. uregulowanej w ustawie. Symbole muszą być „przetworzone”, a więc zawierać elementy dodane lub zmienione przez grafika, np. inne proporcje, odcienie czy historyczne warianty godła. Urzędowe symbole nie są objęte prawem autorskim (art. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych):

Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
4) proste informacje prasowe.

Tymczasem artystyczna modyfikacja flagi czy godła może już mieć charakter twórczy. Jeżeli ma być „artystyczna”, to nawet powinna być twórcza, czyli innymi słowy spełniać wymogi utworu w rozumieniu prawa autorskiego (zobacz: Utwór – przedmiot prawa autorskiego).

Fragment strony internetowej sklepu fightershop.com.pl oferującego tzw. “odzież patriotyczną” (red. Signs.pl)

Taka modyfikacja, nawet nieznaczna, może zatem sama w sobie podlegać ochronie na gruncie prawa autorskiego jako utwór zależny lub inspirowany. Różnicę między tymi pojęciami wyjaśniła Magdalena Miernik w artykule Inspiracja a opracowanie cudzego utworu.

Drugi wyjątek o komercyjnym zastosowaniu symboli państwowych określa ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie. Zgodnie z art. 13 ust. 4 tej ustawy Polski związek sportowy, Polski Komitet Olimpijski i Polski Komitet Paraolimpijski mogą wykorzystywać dla swoich celów gospodarczych przedmioty będące odwzorowaniem, odpowiednio, stroju reprezentacji kraju, reprezentacji olimpijskiej lub reprezentacji paraolimpijskiej. Przepis ten wprowadzono po tym, gdy pokazano stroje, w których nasi piłkarze mieli wystąpić podczas Euro 2012. Na strojach zawodników zabrakło „orzełka”, choć znalazło się miejsce dla logo PZPN i logo producenta.

Niezależnie od tego, czy chcemy przedstawić polskie godło lub flagę na gadżecie, w teledysku, publikacji czy podczas performansu, należy to uczynić z respektem. Zgodnie z ustawą z 1980 r. otaczanie tych symboli czcią i szacunkiem jest prawem i obowiązkiem każdego obywatela RP oraz wszystkich organów państwowych, instytucji i organizacji. Symbole Polski pozostają pod szczególną ochroną prawa, przewidzianą w odrębnych przepisach. Jakich? Na przykład karnych. Dlatego lepiej uważać, aby owa „stylizacja” lub „artystyczne przetworzenie” znaków państwowych nie stały się ich znieważeniem.

Wykorzystanie symboli państwowych – sankcje karne

Prawnokarną ochronę symboli państwowych przewidziano w kodeksie wykroczeń i kodeksie karnym. Art. 49 § 2 k.w. stanowi, że ten, kto narusza przepisy o godle, barwach i hymnie RP, podlega karze aresztu albo grzywny. Przykładem* takiego czynu jest umieszczanie symboli państwowych na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego.

W myśl art. 133 k.k. kto publicznie znieważa Naród lub RP podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Ponadto, zgodnie z art. 137. § 1. k.k., kto publicznie znieważa, niszczy, uszkadza lub usuwa godło, sztandar, chorągiew, banderę, flagę lub inny znak państwowy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Oba przestępstwa są publicznoskargowe, a więc ścigane z urzędu.

Urzędy powiatowe czy miejskie to instytucje, z którymi powinniśmy się skontaktować, chcąc wykorzystać z kolei symbole jednostek samorządu terytorialnego. Jednak nie zawsze.

Herby, flagi i barwy województw, powiatów, gmin i miast a prawa autorskie

Urzędowe dokumenty, materiały i symbole nie są przedmiotem prawa autorskiego. Zaznaczmy bardzo istotną różnicę. Chodzi o urzędowy symbol, a nie o logo, które zwykle jest objęte prawem autorskim i może być ponadto zarejestrowane jako znak towarowy. Więcej na ten temat dowiesz się z artykułu Magdaleny Miernik Logo a znak towarowy. Jak chronić logo?. Ja natomiast przybliżyłem zagadnienie używania logotypów uczelni w artykule Zasady korzystania z logo uczelni – o czym warto wiedzieć?.

Czy jest dozwolone, aby wykorzystywać i modyfikować herb/flagę jednostki samorządu terytorialnego analogicznie do symboli Polski?

Herb Wrocławia wykorzystany do celów handlowych (red. Signs.pl)

Nie reguluje tego wprost żadna ustawa, pozostają więc tzw. zasady ogólne. Co najmniej dwie:

• Po pierwsze, symbole jednostki administracyjnej mogą być chronione jako jej dobra osobiste, zwłaszcza w postaci renomy (art. 23, 24 i 43 Kodeksu cywilnego). Jeśli naszym zachowaniem ujmiemy szacunku lokalnym symbolom, możemy zostać zobowiązani przez sąd, aby zaniechać wykorzystywania herbu lub flagi, usunąć skutki naruszenia, a także wpłacić zadośćuczynienie i naprawić wynikłą szkodę majątkową.
• Po drugie, powinno mieć się na względzie również akty prawa miejscowego. Z reguły są to uchwały sejmiku województwa, rady powiatu, rady gminy/miasta. Nie każda jednostka dysponuje takimi regulacjami (dobrze opisane regulacje używania herbu i flagi ma np. województwo dolnośląskie i województwo mazowieckie. W takiej sytuacji wskazane jest podjąć kontakt z biurem promocji danego urzędu. Zwłaszcza, gdy planujemy używać symboli województwa czy gminy w sposób komercyjny, masowy, długotrwały lub po ich „artystycznym przetworzeniu”.

Prawa autorskie do flagi, godła i barw narodowych – podsumowanie

Przepisy o ochronie polskich symboli państwowych są nieprecyzyjne. Jeśli chcemy wykorzystać godło, flagę Polski lub jednostki samorządu terytorialnego czy hymn narodowy w celach naukowych, handlowych, publicystycznych bądź artystycznych, warto pamiętać o kilku podstawowych sprawach:

• Urzędowe symbole nie są objęte prawem autorskim. Natomiast logotypy np. województwa, powiatu, gminy i miasta zwykle są chronione jako utwory prawa autorskiego lub znak towarowy.
• Dozwolone jest umieszczanie na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła lub barw RP tylko w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej.
• Symbole państwowe należy prezentować, okazując im szacunek i cześć. W przeciwnym razie narażamy się na odpowiedzialność karną i cywilną.
• Chcąc reprodukować wzór polskich banknotów lub monet w celach komercyjnych (np. reklamy), należy stosować zasady ustalone przez Narodowy Bank Polski.
• Nie ma możliwości, by zarejestrować jako znak towarowy oznaczenie, które zawiera m.in. godło, barwy lub hymn RP (art. 129 ust. 1 p. 9 ustawy z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej)**

Na koniec zapraszam do obejrzenia kilku oryginalnych sposobów wykorzystania państwowych symboli:

Mariusz Kusion

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ