Na stronie resortu zdrowia pojawiły się wytyczne dotyczące obecnie obowiązujących przepisów prawa ws. przerywania ciąży. Zawierają one informacje m.in. o tym, kto może stwierdzić o zaistnieniu jednej z przesłanek do terminacji ciąży, kto ten zabieg może wykonać oraz jakie prawa ma pacjentka w całym procesie. Zaskakującym wydaje się fakt, że nie określono w nich górnego limitu, do kiedy można przerwać ciąże z powodu zagrożenia zdrowia lub życia matki.
Przesłanki dotyczące przerwania ciąży, która zagraża życiu lub zdrowiu matki
W opublikowanym przez Ministerstwo Zdrowia dokumencie podkreślono, że w przypadku dopuszczalności przerwania ciąży w sytuacji, gdy stanowi ona zagrożenie życia lub zdrowia kobiety ciężarnej mamy do czynienia z dwiema niezależnymi przesłankami:
- zagrożeniem życia kobiety ciężarnej,
- zagrożeniem zdrowia kobiety ciężarnej.
Zgodnie z Ustawą o planowaniu rodziny nie istnieje zamknięty katalog wskazań do przerwania ciąży w jednym z tych przypadków, a ponadto wystąpienie jednego z tych powodów jest wystarczającą przesłanką do podjęcia decyzji o terminacji ciąży. Ministerstwo podkreśla, że również przepisy ustawy o planowaniu rodziny nie dookreślają, jakiego obszaru zdrowia ma dotyczyć to zagrożenie, dlatego więc można tutaj rozpatrywać zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne.
“Ustawa o planowaniu rodziny nie precyzuje także pojęcia „zagrożenie”, pozostawiając je do oceny lekarza działającego na podstawie aktualnej wiedzy medycznej, przepisy nie posługują się w tym przypadku żadnym wartościowaniem, nie wskazują, że zagrożenie ma być nagłe bądź bezpośrednie i nie powinny być tak interpretowane” – czytamy w wytycznych.
Jaki lekarz stwierdza, że zaszła przesłanka dotycząca zagrożenia zdrowia lub życia matki?
Jak czytamy w opublikowanych wytycznych, zgodnie z ustawą o planowaniu rodziny, o tym, czy zachodzi przesłanka dopuszczające przerwanie ciąży, może zdecydować lekarz każdej dziedziny medycy. Jedynym obostrzeniem jest, że musi to być medyk inny niż dokonujący przerwania ciąży, chyba, że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety. Z kolei zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 22 stycznia 1997 roku, o tym, czy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety decyduje lekarz posiadający tytuł specjalisty w zakresie medycyny właściwej ze względu na rodzaj choroby kobiety ciężarnej.
W wytycznych podkreślono, że do stwierdzenia wystąpienia okoliczności, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety potrzebne jest orzeczenie tylko jednego lekarza specjalisty, dlatego za ograniczenie dostępu do aborcji należy traktować niewymaganie dodatkowych orzeczeń czy opinii lekarskich. Ponadto Ustawa o planowaniu rodziny nie zobowiązuje do powołania konsylium w tej sprawie.
W razie wątpliwości diagnostycznych lub terapeutycznych, lekarz z własnej inicjatywy bądź na wniosek pacjenta/przedstawiciela ustawowego, może zasięgnąć opinii innego lekarza specjalisty lub zorganizować konsylium lekarskie (jeśli uzna to za uzasadnione w świetle wymagań wiedzy medycznej). Przedmiotem takiego konsylium nie może być jednak analizowanie przesłanek, których zaistnienie stwierdził poprzednio inny lekarz specjalista.
“Zasięgnięcie opinii albo zorganizowanie konsylium z inicjatywy lekarza jest możliwe, ale jest odstępstwem od reguły i nie powinno stanowić odgórnego, pozaustawowego wymogu regularnie stosowanego przez lekarzy bądź obowiązującego jako norma w podmiocie leczniczym”.
Kiedy można dokonać aborcji powstałej z gwałtu?
Drugą przesłankę ws. aborcji można zastosować, jeśli prokurator wyda zaświadczenie o istnieniu podejrzenia, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (czyli zazwyczaj gwałtu). Wydanie takiego dokumentu następuje na wniosek kobiety ciężarnej lub innej osoby uprawnionej do jej reprezentowania np. w przypadku, gdy kobieta ciężarna jest małoletnia lub ubezwłasnowolniona.
“Zaświadczenie musi mieć formę pisemną i winno zostać umieszczone w dokumentacji medycznej kobiety ciężarnej, jeżeli okoliczność uzasadnionego podejrzenia, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, stanowiła przesłankę przerwania ciąży”.
Kiedy i gdzie można dokonać aborcji?
W przypadku zastosowania przesłanki o powstaniu ciąży w wyniku czynu zabronionego dokonanie aborcji możliwe jest do 12 tygodnia życia płodu. Resort zdrowia podkreśla, że zgodnie z wytycznymi Prokuratora Generalnego z 7 sierpnia 2024 roku, prokuratura ma obowiązek sprawnego wykonywania czynności procesowych, aby móc podjąć decyzję o wydaniu zaświadczenia w terminie umożliwiającym kobiecie przeprowadzenie aborcji do tego czasu.
Jeśli chodzi natomiast o termin, w jakim możliwe jest przerwanie ciąży w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia kobiety, przepisy ustawy o planowaniu rodziny nie regulują go. “Z prawnego punktu widzenia przeprowadzenie procedury przerwania ciąży w tych okolicznościach nie powinno być zatem warunkowane czasem trwania ciąży” – czytamy w wytycznych.
Miejscem przeprowadzenia terminacji ciąży w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia kobiety jest szpital, natomiast ustawodawca nie określił, gdzie ma dojść do przerwania ciąży w przypadku, gdy przesłanką jest powstanie ciąży w wyniku czynu zabronionego.
Kto może dokonać zabiegu przerwania ciąży i jakie prawa ma w tej procedurze pacjentka?
Zgodnie z opublikowanymi wytycznymi, przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza.
“Dodatkowo w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 stycznia 1997 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych lekarzy, uprawniających do dokonania przerwania ciąży oraz stwierdzania, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety lub wskazuje na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, określono, że przerwania ciąży może dokonać lekarz posiadający specjalizację pierwszego stopnia w zakresie położnictwa i ginekologii lub tytuł specjalisty w zakresie położnictwa i ginekologii”.
Aby jednak do terminacji ciąży doszło, niezbędna jest pisemna zgoda kobiety. W przypadku małoletniej do przeprowadzenia tej procedury wymagana jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego, a w przypadku osób powyżej 13 roku życia – również zgoda ciężarnej. W przypadku małoletniej poniżej 13. roku życia jest wymagana zgoda sądu opiekuńczego, a małoletnia ma prawo do wyrażenia własnej opinii.
Również wymaga jest pisemna zgoda kobiety w ciąży, w przypadku osób ubezwłasnowolnionych całkowicie, chyba że na wyrażenie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego, do przerwania ciąży jest wymagana zgoda sądu opiekuńczego.
“Podjęcie ryzyka dla zdrowia pacjentki i zwlekanie z zakończeniem ciąży może wynikać wyłącznie z decyzji samej pacjentki, po otrzymaniu przez nią pełnej i zrozumiałej informacji medycznej”.
W przedstawionych wytycznych podkreślono również prawo pacjentki do informacji, zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
“Oczywistym jest zatem, że pacjentka na każdym etapie prowadzenia ciąży musi być informowana o przebiegu ciąży, w tym o aktualnych ryzykach związanych ze zdrowiem i życiem. Musi być również informowana o możliwych do zastosowania – stosownie do jej sytuacji klinicznej – rozwiązaniach, w tym o dopuszczalności przerwania ciąży”.
Kiedy przerwanie ciąży jest bezpłatne?
Zgodnie z ustawą o planowaniu rodziny, osoby które są ubezpieczone oraz te uprawnione na podstawie odrębnych przepisów do bezpłatnej opieki leczniczej, mają prawo do bezpłatnego przerwania ciąży w podmiotach leczniczych. Świadczenie to ujęte jest w załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia ws. świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego. Dlatego też wszystkie szpitale, które zawarły umowę z NFZ, maja obowiązek udzielania świadczeń w nim przewidzianych.
“Niewykonanie tego obowiązku skutkuje karą umowną w wysokości do 2% kwoty zobowiązania wynikającego z umowy za każde stwierdzone naruszenie. Niezależnie od tego, w przypadku naruszenia przywołanego powyżej § 3 ust. 6 załącznika do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej Prezes Funduszu Narodowego Funduszu Zdrowia albo dyrektor oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu zdrowia może również rozwiązać umowę w części albo w całości, bez zachowania okresu wypowiedzenia” – czytamy w wytycznych.
Kiedy lekarz może użyć klauzuli sumienia i nie dokonać aborcji?
W przypadku terminacji ciąży lekarz ma prawo użyć klauzuli sumienia i powstrzymać się od wykonania świadczenia, jednak prawo to traci w przypadku, kiedy zwłoka w udzieleniu pomocy mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
“Co więcej, w świetle ustawy, w przypadku, gdy ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety, okoliczność tę może stwierdzić ten sam lekarz, co wykonujący procedurę przerwania ciąży. W takiej sytuacji absolutnie wykluczone jest powołanie się przez lekarza na tzw. „klauzulę sumienia”.
Powstrzymanie się przez lekarza od wykonania świadczenia niezgodnego z jego sumieniem należy odnotować w dokumentacji medycznej. Ponadto lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby na obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.
Sprzeciw pacjentki wobec opinii lub orzeczenia lekarza
W wytycznych podkreślono, że zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjentka lub jej przedstawiciel ustawowy mogą wnieść sprzeciw wobec opinii lub orzeczenia lekarskiego, jeżeli opinia albo orzeczenie ma wpływ na prawa lub obowiązki pacjenta wynikające z przepisów prawa.
“Sprzeciw wnosi się do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta, za pośrednictwem Rzecznika Praw Pacjenta w terminie 30 dni od dnia wydania opinii albo orzeczenia przez lekarza orzekającego o stanie zdrowia pacjenta. Sprzeciw wymaga uzasadnienia, w tym wskazania przepisu prawa, z którego wynikają prawa lub obowiązki pacjenta, na które ma wpływ opinia albo orzeczenie lekarza. Komisja Lekarska na podstawie dokumentacji medycznej oraz, w miarę potrzeby, po przeprowadzeniu badania pacjenta, wydaje orzeczenie niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia sprzeciwu. Od rozstrzygnięcia Komisji Lekarskiej nie przysługuje odwołanie”.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS