Pokojowa Nagroda Nobla 2022 przyznana! Trzech laureatów

Norweski Komitet Noblowski zdecydował o przyznaniu tegorocznej Pokojowej Nagrody Nobla jednej osobie oraz dwóm organizacjom.

Laureatami są:

• Aleś Bialacki – białoruski działacz społeczny, polityk i obrońca praw człowieka
• Memoriał – rosyjska organizacja praw człowieka
• Centrum Wolności Obywatelskich – ukraińska organizacja praw człowieka

Tegoroczni laureaci “są przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego w swoich ojczyznach. Przez wiele lat wspierali prawo do krytyki władzy i ochronę fundamentalnych praw obywateli” – przekazał Komitet w uzasadnieniu swojego wyboru.

“Podjęli niezwykły wysiłek, aby udokumentować zbrodnie wojenne, przypadki łamania praw człowieka i nadużyć władzy. Wspólnie ukazują znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla pokoju i demokracji” – napisano. 

Przyznanie Pokojowej Nagrody Nobla może być przez wiele osób postrzegane jako potępienie obchodzącego w piątek swoje 70. urodziny Władimira Putina i jego sojusznika, prezydenta Białorusi Alaksandra Łukaszenki.

Podczas ceremonii Komitet Noblowski skorzystał z okazji, by upomnieć Putina o zaprzestanie prześladowań aktywistów, broniących praw człowieka.

Komitet zwrócił się też do Białorusi o wypuszczenie z więzienia Alasia Bialackiego.

“Mamy nadzieję, że przybędzie do Oslo, by odebrać swoją nagrodę” – powiedziała przewodnicząca Komitetu Berit Reiss-Andersen.

Aleś Bialacki to białoruski działacz praw człowieka, były i obecny więzień polityczny – przebywa w areszcie od lipca 2021 roku. Prowadzona przez niego największa organizacja w tym sektorze – Wiasna – jest od blisko 20 lat uznawana przez państwo za nielegalną i nie posiada rejestracji.

Wiasna została zdelegalizowana przez władze w 2003 roku, ale nigdy nie przerwała działalności. 60-letni Bialacki znowu jest więźniem politycznym – od lipca 2021 r. przebywa w areszcie pod sfingowanymi zarzutami.

25 września Aleś Bialacki obchodził swoje 60. urodziny. Podobnie jak inni więźniowie, nie miał w tym dniu możliwości żadnego kontaktu z bliskimi. Jego jubileusz symbolicznie uhonorowało zlikwidowane przez władze centrum Wiasna, które kontynuuje działalność pomimo represji władz, które przybrały bezprecedensowe rozmiary po masowych protestach przeciwko sfałszowaniu wyborów prezydenckich w 2020 r.

Memoriał – którego pełna nazwa brzmi: Międzynarodowe stowarzyszenie historyczno-oświatowe, charytatywne i obrony praw człowieka “Memoriał” – powstał w latach 80. XX wieku jako zrzeszenie niezależnych organizacji. Memoriał zajmował się badaniem represji politycznych w ZSRR, w tym represji wobec Polaków. Centrum obrony praw człowieka Memoriału nagłaśniało przypadki łamania praw człowieka; prowadził też wykaz więźniów politycznych w Rosji.

Stowarzyszenie Memoriał zostało oficjalnie zamknięte i zlikwidowane decyzją Sądu Najwyższego Rosji 5 kwietnia 2022 roku. 17 czerwca jego byli członkowie oraz zwolennicy podjęli decyzję o utworzeniu organizacji społecznej Centrum Obrony Praw Człowieka “Memoriał”, jednak bez nadawania jej osobowości prawnej. Jej zadaniem jest dokumentacja i rozpowszechnianie informacji o istotnych naruszeniach praw człowieka, jak i wspieranie obrony praw ofiar, w tym więźniów politycznych. 

“(Nagroda) zachęca nas do determinacji we wspieraniu naszych rosyjskich kolegów w ich dalszej pracy w nowej lokalizacji, pomimo przymusowego rozwiązania Memorial International w Moskwie” – przekazała agencji Reutera członkini zarządu Memoriału Anke Giesen.

Ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskich to organizacja, mająca za zadanie ustanowienie praw człowieka, demokracji i solidarności na Ukrainie i w regionie OBWE dla afirmacji ludzkiej godności.

“Dobre poranne wieści. Jesteśmy dumni z przyznania nam Pokojowej Nagrody Nobla. To dowód uznania dla pracy wielu obrońców praw człowieka na Ukrainie i nie tylko” – napisało na Twitterze ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskich na wieść o honorowaniu tej organizacji Nagrodą Nobla.

(…)

Pokojowa Nagroda Nobla to wyróżnienie przyznawane od 1901 roku. Stanowi ona wyraz najwyższego uznania dla polityków i organizacji, działających na rzecz pokoju.

Nagrodę tę – w przeciwieństwie do Nobli w pozostałych dziedzinach – przyznaje nie instytucja szwedzka, a Norweski Komitet Noblowski z siedzibą w Oslo, który składa się z pięciu członków norweskiego parlamentu. 

W tym roku wpłynęło do Komitetu Noblowskiego 343 nominacji, ale nazwiska tych osób będą tajne przez najbliższe 50 lat. Lista została zamknięta 31 stycznia. Od tego czasu członkowie Komitetu spotykali się raz w miesiącu, by przedyskutować swoje decyzje.

Decyzja członków Komitetu Noblowskiego powinna być jednogłośna, jeśli jest to jednak niemożliwe – przyjęta większością głosów.

Tylko raz zdarzyło się, że członek Komitetu Noblowskiego zrezygnował na znak protestu. Było to w 1994 roku, kiedy Pokojową Nagrodę Nobla przyznano ówczesnemu liderowi Organizacji Wyzwolenia Palestyńskiej Jaserowi Arafatowi i przywódcom Izraela Szymonowi Peresowi i Icchakowi Rabinowi za pracę nad porozumieniami z Oslo.

Lista osób nominowanych do Pokojowej Nagrody Nobla jest tajna przez 50 lat. Tajemnica nie obowiązuje osoby, które zgłaszają swoje nominacje. 

Stąd wiadomo, że na tegorocznej liście nominowanych byli między innymi: szwedzka aktywistka na rzecz ochrony klimatu Greta Thunberg, białoruskie dysydentki Swiatłana Cichanouska, Maria Kolesnikawa i Wieranika Cepkała, rosyjski opozycjonista Aleksiej Nawalny, papież Franciszek, brytyjski przyrodnik David Attenborough, minister spraw zagranicznych Tuvalu Simon Kofe, Światowa Organizacja Zdrowia. Na szczycie listy bukmacherów są nominowani także prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski, czy Wysoki komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw uchodźców (UNHCR).

Laureat otrzyma medal, dyplom oraz milion koron szwedzkich.

W przeszłości zdarzało się już, że Pokojowa Nagroda Nobla nie była przyznawana. Tak było w czasie I wojny światowej w latach 1914, 1916 i 1916 oraz w czasie II wojny światowej w latach 1939, 1940, 1941, 1942 i 1943.