Pisarz Jacek Dehnel w mediach społecznościowych zwrócił niedawno uwagę na dane dotyczące wykrywalności zabójstw w Miami, która – jak podał – wynosi ok. 20 proc. (25 proc. w całym stanie Floryda). Dla porównania przytoczył też dane dotyczące Polski. Wynikało z nich, że wykrywalność zabójstw w naszym kraju wzrosła z poziomu 85,7 proc. w 1996 roku do 99,2 proc. w 2022 roku.
“Piszę o tym, ponieważ – jak całe bodaj moje pokolenie – wychowywałem się w latach 90. na rozmaitych amerykańskich serialach policyjnych, gdzie [były – red.] najnowsze cuda techniki, wspaniałe maszyny, imponująca przenikliwość. A tymczasem jest, jak jest. Podkarpacie bije ‘Policjantów z Miami’ na głowę” – podsumował.
“Wykrywalność rzędu 95 proc. nie jest możliwa bez manipulacji”
O wykrywalności zabójstw szeroko pisała w 2015 roku dziennikarka Justyna Kopińska. W reportażu pt.: “Ten trup się nie liczy. Tropimy policyjne statystyki”, opublikowanym w “Dużym Formacie”, pokazywała, jak funkcjonariusze poprawiają statystyki i po co to robią. “Od paru lat w policji nasila się tendencja, aby śledztwa wszczynać dopiero wtedy, gdy mamy już niezbite dowody, kto zabił” – mówił jej Adam, funkcjonariusz z wieloletnim stażem w sprawach zabójstw. “Wszyscy w policji wiedzą, że wykrywalność rzędu 95 proc. nie jest możliwa do osiągnięcia bez manipulacji” – podkreślał.
“Wzrasta ciemna liczba niezarejestrowanych zabójstw, których sprawcy pozostają nieznani. W mojej komendzie archiwizuje się zaginięcia z przesłankami do zabójstwa. (…) Wiem, że dzieje się tak również w innych komendach” – mówił rozmówca Kopińskiej. I dodawał, że rywalizacja o jak najwyższą wykrywalność między województwami spowodowała, że “w sprawach, w których nie ma stuprocentowych szans udowodnienia winy, przestano wszczynać śledztwa”.
Od czasu publikacji reportażu wykrywalność zabójstw w Polsce jeszcze wzrosła. Jak wynika z policyjnych statystyk, w 1999 roku wynosiła 85,7 proc., w 2015 roku, kiedy ukazał się tekst Kopińskiej – 94,6 proc., w 2021 – 98,2 proc., a w 2022 roku – nawet 99,2 proc. W połowie województw w 2021 roku wyniosła równe 100 proc.
Jednocześnie spadła liczba tego typu przestępstw. W 1999 roku stwierdzono 1048 zabójstw w Polsce, a w 2001 – nawet 1325. W 2021 roku było ich “tylko” 625, rekordowo niski poziom odnotowano w 2016 – wtedy stwierdzono w naszym kraju 456 zabójstw.
Statystyka podstawą oceny
– Podstawą każdej odprawy policyjnej, każdej analizy czy oceny, jest statystyka. Stąd od dziesiątków lat istnieją różne metody naprawiania jej, na przykład zmienianie kwalifikacji czynu – zauważa w rozmowie z tokfm.pl Jerzy Dziewulski, były policjant, antyterrorysta i doradca byłego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego ds. bezpieczeństwa. Dlatego do policyjnych statystyk radzi podchodzić z rezerwą.
W ocenie Dziewulskiego takie “pompowanie” statystyk widać chociażby w pracy posterunkowych na ulicach. – Jeśli w czasie służby nikogo nie wylegitymują, to [w ocenie ich przełożonych – red.] – znaczy, że nic nie robią – mówi. – A jak zeszli z rejonu i mają wylegitymowanych 20-30 osób, często kompletnie bez sensu, to coś robią. Policjanci więc często stoją i “malują” w swoich notatnikach, co ma się nijak do rzeczywistości – dodaje Dziewulski.
Jeżeli chodzi o wysoką wykrywalność zabójstw, według Dziewulskiego “bierze się ona z tego, że w Polsce często są to zabójstwa rodzinne, towarzyskie, imprezowe”. – Tam, gdzie identyfikacja jest prosta, wręcz prymitywna. Natomiast w Stanach Zjednoczonych zabójstw jest więcej, są dość powszechne. U nas są “wydarzeniem” – mówi były policjant.
Dopytywany, czy w jego ocenie nadal może być tak – jak pisała Kopińska – że czynności w kierunku zabójstwa prowadzi się tylko przy istnieniu niezbitych dowodów, Dziewulski odpowiada: “Takie decyzje są też inspirowane przez szefa, któremu zależy na tym, aby przed naradą półroczną czy roczną nie wyszło, że w rejonie jest więcej zabójstw niż kiedykolwiek”.
“Charakterystyczny model polskiego zabójstwa”
Inne spojrzenie na sprawę ma prof. Ewa Gruza, prawniczka i kryminalistyczka, była członkini Trybunału Stanu. – Struktura naszych zabójstw na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat mocno się zmieniła. Nie mamy już problemu z typową gangsterką, gdzie załatwiano porachunki, a członkowie konkurujących ze sobą grup przestępczych wzajemnie siebie odstrzeliwali – mówi.
Zwraca uwagę, że “charakterystycznym modelem polskiego zabójstwa jest to popełnione w kręgu znajomych i rodziny”. – Bardzo często zdarzeniom towarzyszy alkohol, który działa jak mechanizm zapalny – ludzie skłonni są do awantur, szukania sytuacji konfliktowych, uzewnętrzniania wzajemnych pretensji, co prowadzi do agresji i w alkoholowym amoku dochodzi do zabójstwa – wyjaśnia ekspertka.
– Druga grupa to nieporozumienia rodzinne. Tam w tle też może być alkohol, ale i konflikty rodzinne, nieporozumienia, długotrwałe znęcanie się nad członkiem rodziny. Ktoś czasem nie wytrzymuje i w emocjach dochodzi do zabójstwa – dodaje.
Jeśli chodzi o statystyki, Gruca zwraca uwagę, że “poziom zabójstw, który dawniej się wahał na niespełna tysiącu przypadków, mógł się lekko obniżyć. Natomiast on się obniżył prawie o połowę. W statystykach ujawnia się w granicach 500 zabójstw rocznie, co powinno budzić wątpliwości – zastrzega nasza rozmówczyni.
Na ile faktycznie mamy do czynienia z obniżającą się liczbą zabójstw, a na ile wynika to z przyjmowania innych kwalifikacji prawnych czynu, jest – zdaniem ekspertki – zjawiskiem trudnym do zbadania.
– Musielibyśmy wziąć pod uwagę kilka różnych kategorii kwalifikacji prawnych czynów. Po pierwsze – samobójstwa, które mogą być pozorowane, a de facto są zabójstwami. Po drugie – nieumyślne spowodowanie śmierci. To kategoria bardzo pojemna, pod którą można włączyć wszystko to, gdzie nie było zamiaru popełnienia przestępstwa – wyjaśnia Gruza.
Do tego dochodzą jeszcze bójki i pobicia ze skutkiem śmiertelnym, a także zabójstwa pozorowane na zaginięcia. – Osoba nie żyje, a niekiedy sam sprawca zgłasza zaginięcie – mówi Gruza. I zaznacza, że kiedy okoliczności takiego zaginięcia nie budzą uzasadnionego podejrzenia, że związane są właśnie z morderstwem, “niejako zwalniają policję z prowadzenia postępowania karnego”. – Policja prowadzi wyłącznie działania poszukiwawcze, bo wygodniej jest zarejestrować zaginięcie. Co najwyżej zostanie ono zaliczone do tzw. trwałych zaginięć czyli takich, których z natury nie udaje się wyjaśnić – dopowiada nasza rozmówczyni.
Bez zamiaru nie ma zabójstwa
Ekspertka zwraca uwagę na jeszcze jedną ważną rzecz. W jej ocenie przyczyną, dla której skala zabójstw w Polsce nie jest bardzo wysoka (a na pewno niższa niż 20 lat temu) może być właśnie inne kwalifikowanie prawne czynów. – W takich sytuacjach nie ma umorzenia postępowania z powodu niewykrycia sprawcy zabójstwa, tylko nieznaczny wzrost innych kategorii przestępstw – mówi.
– Podstawowy problem w sprawach o zabójstwo to udowodnienie zamiaru. Sprawca musi działać w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym, co oznacza – najprościej mówiąc – że chce dokonać zabójstwa – podkreśla kryminalistyczka. – Jeżeli na przykład sprawca kogoś bije i doprowadza w efekcie do jego śmierci, łatwiej dowodowo wykazać, że nie miał zamiaru zabójstwa, a “jedynie” pobił ze skutkiem śmiertelnym. Prościej udowodnić pobicie ze skutkiem śmiertelnym niż zabójstwo – zaznacza.
– Byłabym skłonna uznać tezę, że tam, gdzie jest to możliwe, nie stosuje się kwalifikacji z artykułu 148. Kodeksu karnego [zabójstwo – red.], bo w wielu przypadkach łatwiej jest udowodnić czyn o innym charakterze – dodaje.
– Nasze statystyki dotyczące zabójstw nie są tragiczne. Mamy około 40 milionów mieszkańców – nie tylko obywateli, ale wszystkich tu mieszkających. Zabójstw, co do których nie mamy wątpliwości, jest 500-600 rocznie. To nie jest istotnie różniące się od innych państw na świecie – ocenia prawniczka.
Inna niż zabójstwo kwalifikacja czynu może jednak spowodować, że sprawca dostanie niższą karę. Czy nie bulwersuje to opinii publicznej? – Niewątpliwie są to niższe kary. Gdybyśmy przymierzyli do tego lata 90., absolutną gangsterkę, ostrzeliwanie się grup przestępczych, to wtedy można było mówić, że społeczeństwo było zbulwersowane. W ostatnich latach mieliśmy kilka głośnych medialnie spraw o zabójstwo, przede wszystkim tych popełnianych w kręgu rodziny. Mało mamy spektakularnych zabójstw – przekonuje jednak kryminalistyczka.
Poprosiliśmy rzeczniczkę Komendy Głównej Policji o odniesienie się m.in. do zarzutów o to, że policja wszczyna postępowanie w kierunku zabójstwa dopiero przy niezbitych dowodach, klasyfikacji innych przestępstw celu poprawy statystyk. Spytaliśmy też, czy faktycznie to statystyka jest podstawą rozliczenia policjantów z ich pracy.
– Policja nie jest instytucją ani powołaną, ani uprawnioną do udzielania wiążącej interpretacji przepisów, czy informacji o obowiązujących regulacjach prawnych, zwłaszcza, gdy zapytania dotyczą spraw hipotetycznych. Tym samym nie odnosi się do spraw będących przedmiotem rozważań – ucina nadkom. Piotr Świstak z Wydziału Prasowo-Informacyjnego z Biura Komunikacji Społecznej Komendy Głównej Policji.
To nie wszystko, co mamy dla Ciebie w TOK FM Premium. Spróbuj, posłuchaj i skorzystaj ze specjalnej oferty. Wejdź tutaj, by znaleźć szczegóły >>
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS