Kwiecień 8, 2020
W zbliżających się dniach Wielkiego Tygodnia, jak co roku, wielu mieszkańców Przeworska z pewnością z utęsknieniem będzie wyczekiwać unikalnych dźwięków bębnów, nieodzownie kojarzonych z obchodami Świąt Wielkanocnych. Niestety tego roku, na ulicach naszego miasta nie pojawią się dobosze. Podyktowane to jest niezwykle trudną sytuacją epidemiczną, w której obecnie się znajdujemy. Konieczne jest podejmowanie wszelkich kroków dla zachowania bezpieczeństwa.
Fakt, że po raz pierwszy od wielu lat przeworszczanie nie usłyszą w Wielki Czwartek bębnów nie świadczy bynajmniej o braku pielęgnowania tradycji. Większość mieszkańców zna przekaz jaki niesie ze sobą ten wspaniały, unikalny zwyczaj. W tych trudnych chwilach panującej społecznej izolacji, zachęcamy wszystkich do ustnego przekazywania najmłodszym w domach wyjaśnień tej tradycji autorstwa regionalistów, historyków i etnografów związanych z Przeworskiem.
Jedno z wyjaśnień pochodzenia tego zwyczaju jest następujące: w r. 1624 Tatarzy napadli na Przeworsk. Zaatakowali miasto od strony wschodniej – przypuścili szturm na warownię – klasztor oo. bernardynów. Kiedy doszło do spotkania tatarskiego dowódcy – agi z gwardianem – przełożonym klasztoru, okazało się że są oni kolegami ze szkół zagranicznych. Ugoszczony w refektarzu, wysłuchał próśb kolegi gwardiana aby powstrzymać szturm i wymyślił fortel. Szturmu z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek nie będzie, bo dowódca uda chorobę. Tymczasem mieszkańcy miasta mieli wziąć drewniane naczynia (cebrzyki, baryłki, niecki) i bijąc w nie, czyniąc wrzask – ruszyć od strony Mleczki na klasztor. Tatarzy pod wodzą niedoświadczonego dowódcy potraktują hałas jako odgłos potężnej odsieczy, która przybywa na pomoc i zawrócą. W nocy, zmobilizowano chłopów z Mokrzanki, Studzianu, Grzęski. Ruszyli z naczyniami, z hukiem i hałasem. Zastępca chorego dowódcy przeraził się i zarządził zwinięcie obozu i odwrót. Rano miasto było wolne. Na pamiątkę odniesionego zwycięstwa usypano kopiec tatarski. Zaś od Wielkiego Czwartku do Wielkiej Niedzieli na ulicach Przeworska słychać bębnienie. (P. Stepkiewicz, Wspomnienia – Tatarzy idą, Przeworsk 1977, MP-OP-104; A. Karczmarzewski, Podania i legendy z terenu Małopolski południowo-wschodniej, Rzeszów 1981, s. 16; J. Benbenek, Eksponaty muzealne o dziejach Przeworska, Przeworsk 1983 r., s. 37).
Inna legenda wyjaśnia ten zwyczaj następująco. Turcy w środku Wielkiego Tygodnia napadli na Przeworsk, akurat w okresie kiedy kobiety zajmowały się praniem nad Mleczką. Na wieść o zbliżających się Turkach, kobiety zaczęły uderzać kijankami, warzechami, chochlami w tary, baniaki, cebrzyki i garnki – czyniąc hałas i alarm, nawołując brać cechową i zdolnych do obrony miasta na mury. (A. Szozda, Skąd się wziął przeworski zwyczaj bicia w bęben, “Życie przemyskie”, nr 15 (l 163), s.l, 10). Jeszcze jedna legenda wiąże tradycję bębnienia z cechem kominiarzy. W r. 1624 Tatarzy pojawili się na przedmieściach Przeworska. Podpalili Ujezną, Rozbórz, Mirocin, Maćkówkę i Zalesie. Pierwszy zauważył zagrożenie starszy cechu kominiarskiego – Niedziocha. Zrozumiawszy, że wróg wkrótce spali miasto, z lamusa dzwonnicy kościelnej wydobył kociołek miedziany obciągnięty skórą (tzw. taraban, tołumbas), wybiegł na rynek i zaczął bębnić – alarmować obywateli, nawołując do obrony miasta. Musiał posłużyć się tarabanem, bo od Wielkiego Czwartku zamilkły dzwony kościelny. Zebrali się szybko miejscy rzemieślnicy: tkacze, zduni, kowale, szewcy i krawcy – stanęli na murach warownych. Kuśnierze – na baszcie kościoła farnego, na bramie łańcuckiej – płóciennicy, na baszcie klasztoru bernardynów – cech sukienników, na baszcie czabanskiej – kowale, na bramie jarosławskiej – szewcy, na kańczudzkiej – rajcy miejscy i rzeźnicy. Pospólstwo zajęło odcinek pomiędzy kościołem farnym a bramą łańcucką. Żydzi bronić mieli basztę naprzeciw synagogi. Dzięki zwartej obronie, miasto zostało obronione. Na pamiątkę tej sprawnej obrony, mężczyźni z kominiarskiego rodu Niedziochów w Wielki Czwartek na rynku przeworskim uderzali w pamiątkowy taraban. Zmarły ok. 1955 r. Julian Niedziocha przekazał bęben członkom Ochotniczej Straży Pożarnej. Z czasem miedziany kociołek został zastąpiony trzema nowoczesnymi bębnami: dużym i dwoma małymi. (M. Opałek, Z historii Przeworska, Przeworsk 1960, MP-OP-139, s. 42-46; S. Lew, W dorzeczu Mleczki, Rzeszów 2004, s. 58-59).
Według objaśnień Józefa Benbenka, bębnienie jest pamiątką alarmu w związku z niebezpieczeństwem napadu nieprzyjaciela na miasto. Obroną miasta zajmowali się sami mieszczanie, członkowie cechów, zrzeszeni w kilku regimentach. Alarmowanie przy pomocy bębnów miało charakter ściśle wewnętrzny. Odgłos bębnów tłumiły mury. W ten właśnie sposób zwoływano na ćwiczenia z obrony i w przypadku rzeczywistego napadu, zobowiązanych do obrony i zajęcia wyznaczonych miejsc na murach, basztach, w bramach, mieszkańców Przeworska. (Tradycje w Przeworsku i okolicy MP-DA-791 /l).
Katarzyna Ignas, Małgorzata Wołoszyn
Dziękujemy, że czytasz mojprzeworsk.pl
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS